Polityka społeczna
03.10.2008
Egzamin pisemny (test), ok. 50 min, 40-50 pytań.
Zakres na egzamin:
Źródła statystycznej wiedzy o zjawiskach społecznych, rozmiary zjawisk społecznych,
sposoby liczenia poziomu zjawisk z zakresu polityki społecznej, organizacja polityki społecznej,
nazwiska i zainteresowania współczesnych polityków społecznych, podstawowe ustawy określające podmioty polityki społecznej.
Pytania otwarte: nazwy instytucji i ich kompetencji.
Lektura: rozdział z książki Małgorzaty Ostrowskiej „Przymus bezczynności” rozdz. IV Czas wolny bezrobotnych Polaków.
Podręczniki:
· „Leksykon polityki społecznej” pod red. Barbary Rysz - Kowalskiej;
· „Polityka społeczna” pod red. Grażyny Firlit – Festak i Małgorzaty Szylko – Skoczny;
· „Polityka społeczna – zarys wykładu wybranych problemów” Lucyna Frąckiewicz;
· „Polityka społeczna państwa w gospodarce rynkowej” Stanisława Golinowska;
· ”Polska polityka społeczna – ciągłość i zmiany” Julian Aulajner;
· „Polityka społeczna – ujarzmienie chaosu” Julian Aulajner;
· „Polityka społeczna – uwarunkowania i cele” Józef Orczuk;
· „W stronę aktywnej polityki społecznej” Marek Rynsza;
· „Problemy i dylematy polityki społecznej w Polsce” Władysław Ratyński, części 4,9,11;
· „Leksykon pracy, bezrobocia i zabezpieczenia społeczne” Z. Sadowska i T. Wach;
· Polityka społeczna – miesięcznik;
· Raport społeczny Polska.
1. Polityka społeczna, jako sfera wiedzy i działalności politycznej:
· geneza i cele polityki społecznej;
· interdyscyplinarny charakter polityki społecznej;
· działy – polityki szczegółowe;
· podmioty polityki społecznej, funkcje podmiotów, środki działania w polityce społecznej;
· współczesne uwarunkowania rozwoju polityki społecznej;
· zakres oddziaływania na rynki pracy;
· założenia polityki społecznej – nowe strategie zatrudnienia.
2. Zabezpieczenia społeczne:
· podstawowe składniki – zabezpieczenia społeczne ≠ bezpieczeństwo społeczne;
· zasady finansowania w ramach zabezpieczenia społecznego (techniki zabezpieczenia społecznego);
· ubezpieczenie społeczne, rozwój historyczny i stan aktualny;
· system ubezpieczeń społecznych i jego reform;
· ubezpieczenia emerytalne, początki ubezpieczeń kapitałowych w Polsce;
· nowe podmioty ubezpieczeń emerytalnych i dylematy;
· opieka zdrowotna i rehabilitacja osób niepełnosprawnych;
· przyczyny zmian w obszarze zdrowia;
· zagrożenia zdrowotne w Polsce;
· rozwój ubezpieczeń zdrowotnych;
· ustawy o powszechnym ubezpieczeniu społecznych, Fundusz Zdrowia;
· proces rehabilitacji osób i jego etapy – rehabilitacja medyczna, społeczna i zdrowotna, pomoc niepełnosprawnym na rynku pracy;
· rehabilitacja psychiczna i środowiskowa;
· populacja osób niepełnosprawnych i pojęcie niepełnosprawności.
3. Pomoc społeczna – ubóstwo, jako pojęcie i ekskluzja społeczna. Miary ubóstwa, obszar ubóstwa. Zakres i formy pomocy społecznej oraz formy ich finansowania.
4. Polityka rodzinna – cele, instrumenty realizacji:
· warunki ich realizacji;
· procesy demograficzne.
5. Bezrobocie, jako kwestia społeczna. Typy bezrobocia, przyczyny. Społeczne i ekonomiczne skutki bezrobocia.
6. Polityka zatrudnienia i rynku pracy. Elementy sprawcze, podmioty polityki zatrudnienia, narzędzia w polityce zatrudnienia.
7. Rynek pracy i źródła informacji, koncepcje aktywne i pasywne rynku pracy. Kształcenie zorientowane na rynek pracy.
8. Bezdomność, jako problem społeczny.
10.10.2008
Pierwsze wzmianki o polityce społecznej pojawiły się w drugiej dekadzie XIX wieku.
Polityka społeczna jest to celowa działalność państwa, czyli instytucji publicznych (połowa lat 90.) oraz innych podmiotów i organizacji społecznych w dziedzinie kształtowania warunków życia i pracy ludności oraz stosunków społecznych (obecnie).
W analizie genezy polityki społecznej bardzo często przyjmuje się, że działalność tego typu związana z kształtowaniem stosunków społecznych istniała od zawsze, co daje możliwość traktowania pewnych elementarnych działań z zakresu polityki społecznej, jako obecnych od zawsze w życiu społecznym.
Tak przedstawiona definicja zwraca uwagą na zapewnienie bezpieczeństwa obywateli oraz zapewnienie ładu społecznego. Wielu teoretyków określa cel polityki społecznej, jako usuwanie przeszkód blokujących poprawę jakości życia.
W sejmie zgłoszony został projekt ustawy o prowadzeniu polityki społecznej: „Przez politykę społeczną rozumie się zespół wzajemnie powiązanych działań administracji publicznej i partnerów (?) społeczno-gospodarczych, podejmowanych i realizowanych w zakresie następujących kwestii:
1) zatrudnienia;
2) zabezpieczenia społecznego;
3) edukacji;
4) zdrowia;
5) mieszkalnictwa;
6) ochrony praw prawniczych;
7) ochrona praw konsumentów usług społecznych.
Polityka społeczna jest realizowana (finansowana) ze środków publicznych, w tym ze środków Unii Europejskiej oraz ze środków prywatnych. Polityka społeczna jest realizowana poprzez polityki szczegółowe.
Polityka społeczna obejmuje dwie sfery:
1) sfera socjalna – sfera osłonowa polityki społecznej, której główny cel to stwarzanie możliwości uzyskania pomocy dla państwa oraz innych instytucji, czyli ma charakter dystrybutywny – jest związana z wypłatą świadczeń socjalnych; ta sfera jest określana mianem polityki socjalnej; w pewnych okresach działalności państwa koncentruje się na działalności osłonowej, do 2002 roku Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej;
2) sfera rozwojowa – to sfera promocji produktywności – zajmuje się wydatkami i działaniami w zakresie szkolnictwa, zdrowia, kultury czyli obszar obejmujący nakłady gwarantujące rozwój gospodarczy; inwestycja w rozwój człowieka, czyli kapitał ludzki.
Przykład: bezrobocie
· sfera osłonowa – świadczenia socjalne, zasiłki, świadczenia przedemerytalne;
· sfera rozwojowa – szkolenia, przekwalifikowanie działalności w kierunku edukacji, aby prowadzić kształcenie przystosowane do potrzeb gospodarki.
Polityka socjalna jest częścią polityki społecznej, jej zakres zależy od aktualnych potrzeb.
Na uczelniach wyższych występuję termin Polityka Społeczno-Gospodarcza. Połączenie tych dwóch nauk określa główny cel gospodarki, jakim powinno być zaspokojenie potrzeb społecznych.
Polityka gospodarcza dostarcza środków finansowych dla podejmowania rozstrzygnięć w obszarze polityki społecznej, ale jednocześnie polityka gospodarcza podrzuca problemy dla polityki społecznej, np. bezrobocie. Nie dopasowanie miejsc w strukturze pracy do umiejętności obywateli, a także rekonstrukcja gospodarki powoduje, że pewna część osób do tej pory zatrudnionych traci pracę. Kryzys gospodarki powoduje braki możliwości podejmowania jakichkolwiek rozstrzygnięć ze strony polityki społecznej, brak środków finansowych.
Geneza polityki społecznej w prostej linii łączy się z kwestią robotniczą, tzn. obejmuje konflikty pomiędzy ruchem robotniczym a rządzącymi, pomiędzy robotnikami a właścicielami fabryk, złe warunki pracy i życia robotników.
Sprawy, jakimi zajmuje się polityka społeczna:
1) kwestie pracy najemnej, w tym kwestia zatrudnienia młodocianych dzieci i kobiet;
2) skracanie czasu pracy;
3) uznanie prawa do zakładania związków zawodowych;
4) wprowadzenie ubezpieczeń społecznych;
5) wprowadzenie państwowej inspekcji pracy.
Pierwsze działania w obszarze polityki społecznej dotyczą nie tylko nierówności społeczno-ekonomicznej, ale także wpływów pomiędzy grupami społecznymi.
Charles Fourier – wymyślił termin polityka społeczna. Współpracowali z nim: Robert Owen, Saint-Simone. Do 1854 roku termin polityka społeczna jest zamiennie używany z polityką socjalną.
W 1854 roku Riehl wprowadził rozgraniczenie tych dwóch terminów.
Po 1933 roku utrwalił się podział pomiędzy pojęciem polityka socjalna a polityka społeczna.
Za twórcę państwowej polityki społecznej przyjmuje się Ottona von Bismarcka. W latach 80. i 90. XIX wieku wprowadził pierwsze na świecie ustawodawstwo socjalnej skupiające się wokół ubezpieczeń społecznych, co zapoczątkowało w Europie systemową ochronę ludzi pracy. Niemiecka Szkoła Historyczna (Socjaliści z Katedry), uczeni, którzy badają kwestie społeczne, a swoje wyniki przedstawili rządkowi w postaci raportów. Ustalenia, wnioski z tego raportu i te rozstrzygnięcia socjalne wprowadzili w państwie pruskim.
Współcześnie w określeniu czasu przyjmuje się ustawodawstwo ubogich z 1599 roku z Anglii – doraźna korekta działań na temat gminu.
Od 1862 roku ma miejsce ochrona pracy dzieci i kobiet.
1833 rok – wprowadzono inspektorów kontroli pracy, a wielu specjalistów przyjmuje, że...
1834 rok - wprowadzono podstawowe poprawki do ustawodawstwa ubogich z 1598 roku, określono rolę państwa w stosunku do ubogich. W początkach ważną rolę odgrywała społeczna Nauka Kościoła, a także encyklika Rerum Novum Leona XIII, encykliki Piusa XI oraz encyklika Jana Pawła II z 1991 roku.
1816 rok – Stanisław Staszic powołał Towarzystwo Rolnicze Hrubieszowskie – idea rozwiązania kwestii włościańskiej, czyli zniesienia pańszczyzny (zniósł pańszczyznę na swoich posiadłościach – 9 wsi i jednej osadzie). Prekursor spółdzielczości chłopskiej i lokalnych inicjatyw społecznych do 1845 roku.
Fryderyk Skarbek (1819 – 1831) pisał o bogactwie kraju i ubóstwie kraju i konieczności wydzielenia funduszu potrzeb zbiorowych, z którego realizowany byłyby cele społeczne, zajmował się wyjaśnieniem przyczyn ubóstwa.
Józef Słupiński – Szkoła Polska Gospodarstwa Społecznego; Gospodarstwo Społeczne = Polityka społeczna.
August Cieszkowski (1814 - 1844), filozof, ekonomista, jego dzieło główne to „Ojcze Nasz”, teleologiczny wykład o sprawiedliwości społecznej:
1) zasada asekuracji – nienaruszalności własności;
2) zasada gwarancji – warunki do zdobycia niezbędnego dochodu;
3) powszechna asocjacja – stworzenie możliwości do zdobycia maksimum.
Krytykował ustrój socjalistycznych utopii.
1913 rok, Stanisław Głąbiński – jako pierwszy pisze o polityce społecznej XX wieku. Uznał politykę społeczną za część ekonomiki społecznej.
1925 rok ksiądz Antoni Szymański – rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, pierwszy podręcznik polityki społecznej.
1930 rok Zofia Golińska-Daszyńska – podręcznik polityki społecznej w II tomach.
Instytucje tworzące polityką społeczną pojawiły się w okresie międzywojennym.
1920 rok – Instytut Gospodarstwa Społecznego w Warszawie – opcja socjalistyczna, twórca Ludwik Krzywicki, Konstanty Krzeczkowski, E. Strzelecki, Rychlicki – diagnoza problemów społecznych – Stefan Maciej Grzybowski, Michał Olecki, Wacław Szubert, Antoni Rajkiewicz.
Instytut Spraw Społecznych – szefem był Kazimierz Korniłowicz, oba instytuty współpracowały przez osobę Korniłowicza.
Fundacja Instytutu Spraw Społecznych w 1931 roku.
Polskie Towarzystwo Polityki Społecznej – od 1924 do 1948 roku, reaktywowane w latach 80.
Szkoły kształcące w tym zakresie: Szkoła Krakowska, Szkoła Lwowska, Szkoła Warszawska, Wileńska i Szkoła Lubelska.
Instytut Gospodarki:
1933 rok – nowa dziedzina problematyki pamiętnikarstwa.
1963 – 1968 rok – pierwsze reprezentatywne badanie potrzeb osób starszych z uwzględnieniem aktywizacji kobiet.
Od 1999 roku prowadzi badania warunków bytu rodzin w Polsce, bezrobocie, ubóstwo osób starszych, badanie warunków bytu Polaków za granicą.
Biuletyn Gospodarstwa Społecznego – Piotr Błędowski od 2004 roku, w latach 1997 – 2004...
Od 1990 roku nowa era polityki społecznej – Stanisława Golinowska, wprowadziła periodyzację:
1) 1989 – 1994 – okres polityki kompensacji;
2) 1994 – 1997 – okres polityki społecznej dopasowanej do rozwijającej się gospodarki rynkowej;
3) 1998 – 2002 – okres decentralizacji reform społecznych zorientowanych rynkowo;
4) 2003 – obecnie – polityka pozostaje pod wpływem skutków wejścia do Unii Europejskiej.
Do końca XX wieku coraz częściej mówi się o wielosektorowości polityki społecznej, przestaje być rodzajem polityki publicznej, której podmiotem są wszyscy sprawujący władzę.
Można odnaleźć działania grupujące je:
I. sektor publiczny – właściciel państwo, wykonawca rząd i samorządy;
II. rynkowy sektor – nastawiony na zysk;
...
iziko