Wykład 2

Historia ekonomii od momentu ekonomii klasycznej.

Teorie ekonomiczne przed narodzinami ekonomii klasycznej. Rok przełomowy to 1776 -

Adam Smith wydaje książkę „Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów”.

Myśli ekonomiczne przed Smithem są traktowane jako całość. Oto one:

Co to znaczy słuszna cena? - Tomasz z Akwinu mówi, że taka cena daje producentowi zwrot kosztów wytworzenia z niewielkim, odpowiednim jego stanowi, zyskiem. Czy słuszne jest pobieranie procentów od pożyczonych pieniędzy? - Tak, ale w niewielkim stopniu, duże odsetki są niepoprawne.

MERKANTYLIZM - doktryna trwająca od XV do XVIII. A. Smith pisząc swoje dzieło użył tego pojęcia. Był on ostrym krytykiem myślenia o życiu gospodarczym w ten sposób.

Merkantylizm to kupiecki styl widzenia. Smith wyodrębnił też „fizjokratyzm” - rolniczy punkt widzenia. Merkantylizm - narodził się na przełomie XV/XVI wieku w związku z przemianami gospodarczymi zachodzącymi w Europie, czyli rozpad systemu feudalnego i autarkicznego. Przyczyniły się do tego również skutki odkryć geograficznych. Rynki wew. coraz bardziej się ujednolicały. Merkantylizm staje się doktryną, która ma uzasadnić takie postępowanie władcy, aby skarbiec był pełny i aby państwo było bogate. Podstawowe założenia Merkantylizmu to utożsamianie bogactwa z kruszcem(w formie pieniądza). Początkowe koncepcje się zmieniały, ale teza o kruszcu jest stała. Później mówiono, że ziemia i ludzie są ważni. Zdobywać pieniądze można poprzez:

- kopalnię złota;

- prowadzenie polityki z dodatnim bilansem handlu zagranicznego.

Merkantylizm staje się podstawą ekspansji kolonialnej - aby zdobywać kruszec, zwiększać zatrudnienie, szukać możliwości rozwijania manufaktur, gdyż one stwarzały możliwość przetwarzania produktów, a za nie otrzymywało się wyższą zapłatę. W merkantylizmie państwo aktywnie brało udział w gospodarce - np:zakładało manufaktury na potrzeby wojska - produkcja sprzętu wojskowego. Colberyzm oznaczał wydatki ze skarbca nakierowane na intensywny rozwój manufaktur. Przy Colbertyźmie rodzi się fizjokratyzm.  Popierano zwiększanie ludności w Europie, gdyż różne epidemie uśmiercały dużą liczbę ludności.

Stosowano politykę prorodzinną - we Francji rodziny wielodzietne płaciły niższe podatki.

W Anglii zalecano zatrudnianie przymusowe włóczęgów. Zasoby w skarbcu się powiększały poprzez niskie płace w manufakturach. Wymiana towarów płynie głównie za granicę, gdyż wewnętrzny handel nie powiększał skarbca. Handel zagraniczny to naczynia połączone -jeden kraj zyskuje - drugi traci.

Szkoła historyczna początkowo rozwijała się w Niemczech. Kierunek historyczny odwołał się do Merkantylizmu mówiąc, że szereg postulatów z Merkantylizmu jest słuszne. W kolejnych fazach rozwoju ekonomii doktryna Merkantylizmu często jest odnośnikiem.

Ekonomia klasyczna rodzi się wraz z rozwojem nauki(nauk przyrodniczych). Odchodzi się od oceny chrześcijańskiej, odchodzi się od tego, że trzeba realizować cel ostateczny. Trzeba zająć się procesami rzeczywistymi- psucie pieniądza, czy idea porządku naturalnego.

Szkoła fizjokratów - chciała rozwinąć porządek naturalny oraz odrzucić tezy merkantylizmu dotyczące rolnictwa. Zrodziła się we Francji, istniała 20 - 30 lat, ale miała istotny wpływ na gospodarkę. Franciszek Quesnay - twórca fizjokratyzmu, żył w Paryżu i wydawał pismo medyczne. Fizjokraci twierdzili, że źródłem bogactwa jest rolnictwo. Za pomocą nakładów na wyżywienie rolników, na maszyny, na ziarno - otrzymujemy produkt, który przewyższa te nakłady. To współdziałanie daje nadwyżkę -  produkt czysty. Handel i manufaktury są traktowane przez fizjokratów jako działalność gospodarcza, która może się rozwijać dzięki dobrze działającemu rolnictwu. Były to jałowe dziedziny produkcji. Pojawia się pojęcie pracy produkcyjnej. Quesnay miał bardzo krytyczny stosunek do handlu („przenieś kamień w drugie miejsce, a będzie tyle samo wart”)

- wolność działalności gospodarczej

- własność prywatne

Podstawowe fundamentalne prawa człowieka. Jeżeli prawa pozytywne, tworzone przez ludzi są zgodne z porządkiem naturalnym mamy do czynienia ze zdrowym społeczeństwem.

Leseferyści - „dajcie swobodnie działać”.

Quesnay był autorem tzw. tablicy ekonomicznej (lata 50-te, 60-te XVIII w.) - pierwsza próba modelowego przedstawienia zjawiska gospodarczego. Podstawą założenia tablicy ekonomicznej było podzielenie społeczeństwa na 3 klasy:]

- produkcyjna: rolnictwo (fizyczne pomnażanie produkcji)

- jałowa (nieprodukcyjna): rzemiosło, manufaktury, handel

- właścicieli ziemskich: król, arystokracja, szlachta, duchowieństwo

XVIII / XIX w dość duży oddźwięk polityki fizjokratycznej w Polsce (podstawa wykładów ekonomicznych na Uniwersytecie w Wilnie)

WYKŁAD 3

Czym jest ekonomia klasyczna?

Przyjmuje się, że twórcą jej jest A. Smith i obowiązuje ona od 1776r. - data wydania przez Smitha jego dzieła „Badania...” Całe 80 lat zaliczanych do merkantylizmu stanowiły podłoże dla jego dzieła (zwane późnym merkantylizmem.). Od tego momentu rozpoczyna się prawie stu letni okres szkoły ekonomii klasycznej. Ekonomiści zgadzali się w wielu kwestiach, ale spory również wynikały. Główni ekonomiści to: D. Riccardo, T. Malthus, J.B. Say, J.S. Mill.

Koniec tego okresu to przedstawiciel Mill i jego dzieło wydane w 1848 roku jako synteza myśli klasycznej. Wtedy zatrzymał się rozwój myśli klasycznej. Rok 1870 - narodziny kierunku nacjonalistycznego. Rok 1890 - do tego roku trwało nauczanie ekonomii klasycznej i niektórzy mówią, że dopiero wtedy odchodzi myśl klasyczna. Karol Marks - w zachodnich opracowaniach HME zaliczają go do szkoły ekonomii klasycznej. Podkreślają, że Marks przejął doktryny myśli klasycznej, dodał kilka wniosków i zasad - co doprowadziło go do teorii przeciwstawnych.

Założenia szkoły klasycznej:

1. Przeniesienie przedmiotu badania ze sfery wymiany (przyczyny bogactwa) do procesów produkcji. Wiąże się z tym potraktowanie mechanizmu rynkowego jako harmonijnego systemu, który jest zgodny z naturą, jeżeli państwo nie interweniuje w gospodarkę.

2. Ekonomia klasyczna jest zainteresowana rynkiem, systemem cen -jako czynniki alokacji zasobów.

3. Poszukuje się przyczyn wzrostu gospodarczego

4. Senior próbował znaleźć proste twierdzenia formułujące ek. kl.:

   -egoistyczna natura człowieka -w realnych działaniach gospodarczych (chęć zysku a min. 

    nakładów)

   - prawo ludnościowe Malthusa -wzrost liczby ludności wyprzedza wzrost środków do jej

     utrzymania.

   - prawo Riccardo - malejąca wydajność gleby przy malejących przychodach.

   - w produkcji przemysłowej mamy do czynienia ze wzrostem produktu netto.

Adam Smith - swoją pierwszą pracę „Teoria w poczuciu moralnym” opublikował w 1759r.

Był on ekonomistą okresu manufaktur. „Badanie ...” - model opisujący działanie gospodarki na zasadach rynkowych oraz popiera go przykładami historycznymi.

Niewidzialna ręka rynku - harmonizuje potrzeby społeczne. Naturą człowieka jest dążenie do bogacenia się. Człowiek jest z natury egoistą. Chciwość rodzi instynkt wymiany, oszustwo rodzi podział pracy. Te „złe” cechy człowieka rodzą dobre,  Prawa ekonomiczne - system cech, według których działa jednostka, a poprzez jednostkę - cale społeczeństwo. Mówił, że działanie jednostki musi być umieszczone w ramach systemu instytucjonalnego i prawnego. Sprzeciwiał się interwencji państwa, chciał aby ją zminimalizowano. Smith nie absolutyzował swoich tez. Według niego źródłem bogactwa narodów jest praca. Rozmiary tego bogactwa zależą od:

-ilości pracy produkcyjnej;

-wydajności pracy.

Praca produkcyjna - pracownicy najemni we wszystkich dziedzinach działalności

Praca nieprodukcyjna - usługi, aktorzy, wojskowi, urzędnicy...

Grupy nieprodukcyjne nie mogą być zbyt duże. Podział pracy ( wydajność pracy) -

im bardziej rozległy rynek wew. tym większy podział pracy. Podział pracy sprzyja zwiększeniu produkcyjności (szpilki). Sprzyja ona również wynalazczości ( maszyny, urządzenia).

U Smitha nie występuje jeszcze pojęcie „postęp techniczny”.

Przesłanką wzrostu podziału pracy staje się akumulacja kapitału. Trzeba nagromadzić wcześniej środki na utrzymanie pracownika. Przejął to w dużym stopniu od fizjokratów. Nadwyżka rolna musi być na początku, potem w miarę wzrostu zysku możemy zatrudnić nowych najemników. Producenci zwracają uwagę na:

-wysokość stopy zysku -im niższa st. zysku to czynniki akumulacji są osłabione;

-siła konkurencji - wolna konkurencja prowadzi do takiej alokacji kapitału, gdzie jest wysoka st. zysku. W warunkach wolnej konkurencji gospodarka może się rozwijać zgodnie ze strukturą potrzeb społecznych. Mówi, że monopole ( z merkantylizmu) są złe i przeszkadzają w rozwoju.

Teoria wartości.

Stałe pytanie Smitha to „jakie są źródła wartości”?

Rozróżniamy wartości takie jak:

1.użytkowa

2.wymienna

Niektóre towary mające niską wartość użytkową - diament - mają wysoką wartość rynkową,

woda - odwrotnie.

Źródeł wartości poszukuje Smith w nakładzie pracy. Nakład pracy przy uzyskaniu wody jest niski, stąd niska wartość wymienna. Z diamentem jest odwrotnie. Nie istnieje wartość wymienna bez początkowej wartości użytkowej.

Analiza wartości wymiennej:

O wartości wymiennej towaru decydują nakłady pracy. Smith ma drugą teorię wartości opartą na kosztach produkcji. Nie zdaje on sobie sprawy ze sprzeczności tych teorii. Mówi, że ludy pierwotne to teoria wartości związanej z nakładem pracy. To jest słuszne, gdzie nie ma wartości ziemia.

W społeczeństwach współczesnych obowiązuje teoria kosztów produkcji. Do czynników produkcji zaliczmy:

- pracę ( była dawniej )

-kapitał (dodany przez Smitha )

-ziemię ( była dawniej ).

Forma dochodów dzieli społeczeństwo i zależy od czynników produkcji. Na wartość wymienną składają się te rzeczy. Skutki teorii wartości Adama Smitha są rozważane przez ekonomistów. Współcześnie uważa się, że teoria wartości to ślepa uliczka w ekonomii.

WYKŁAD 4

Teoria podziału Smitha. Nie była ona głównym punktem zainteresowań, ale są punktem wyjścia dla przyszłych ekonomistów. Smith zawarł w niej kilka wytłumaczeń dotyczących kosztów, płac, rent.

Płace:

W przetargu płacowym siła robocza znajduje się w sytuacji niekorzystnej w stosunku do pracodawców. Pracodawców jest mniej - łatwo im się porozumieć. Prawo pozwala podwyższać władzę, a ciężko ją komuś zniżyć. Płace są znacznie wyższe. Pracodawcy mają możliwość przetrwania w sytuacji, kiedy wybucha strajk, zamknięcie zakładu, konflikt. Robotnikom ciężko wtedy przetrwać. Doktryna funduszu płac pojawia się u Smitha - przyjął on, że istnieje stały fundusz kapitałowy przeznaczony na sfinansowanie pracowników. Zanim właściciel będzie mógł sprzedać towar, będzie musiał wyprodukować i zapłacić robotnikom. Ten zapas dóbr jest nazwany funduszem płac. Jego źródłem są oszczędności kapitalistów, czyli nie skonsumowana część ich dochodów. Fundusz płac w relacji do ilości pracowników określa wysokość płacy. W interesie przedsiębiorcy jest minimalizacja płacy roboczej i takie są naturalne skłonności. Widzi on również min. poziom płacy roboczej. Koszt utrzymania robotnika i jego rodziny jest tym minimum. Jeżeli ta płaca będzie niższa, to rośnie śmiertelność i w następnym pokoleniu będzie za mało rąk do pracy i trzeba będzie stosować narzędzia konkurencji i podnosić płacę. Jeśli natomiast będziemy płacić zbyt dużo będzie dużo chętnych w następnym pokoleniu do pracy i płace będzie można obniżyć.

Zysk:

Przedsiębiorcy wypłacają płace z jednej strony, a z drugiej dostarczają maszyny i surowce. To obowiązywało do lat 30 tych XIX w. Wzbudziło to kontrowersje.

Ziemia:

Smith był krytycznie nastawiony do renty gruntowej.

I koncepcja: Prywatna własność ziemska - stąd bierze się renta gruntowa;

II koncepcja: wynik monopoli w rolnictwie. Ziemia jest czynnikiem rzadkim. W            

                      rezultacie za korzystanie z niej trzeba płacić rentę.

III koncepcja: tylko w rolnictwie łączą się nakłady pracy z naturalnymi siłami

                     pracy - tak twierdziliby fizjokraci. Smith mówi, że ziemia

                     pośredniczy w tworzeniu produktu.

Problem wzrostu gospodarczego.

Smith -podstawowym źródłem wzrostu gosp. jest akumulacja kapitału. Wielkość akumulacji kapitału zależy od stopy zysku. Stopa zysku reguluje wzrost gospodarczy - wpływa na jego tempo. Smith przewidywał, że w dłuższym okresie czasu stopa zysku będzie się zmniejszać. Przyczyny tego to:

- wzrost płacy roboczej;

- zaostrzenie konkurencji na rynku dóbr => obniżka cen => obniżka zysku;

- będzie nasilać się konkurencja w produkcji i na rynku inwestycji.

Smith nie docenił postępu technicznego, który rozszerzał rynek zbytu.

Smith:

1. Interesował się czynnikami wpływającymi na wzrost gospodarczy, małej

    interwencji państwa w gospodarkę.

2. funkcjonowanie rynku wolnokonkurencyjnego;

3. metodologia badawcza w ekonomii. Stosował on dedukcję w analizie i

   ilustrował to historycznie. Riccardo tylko dedukuje - później, Mills ma teorię

   dedukcyjno-kontekstową, neoklasycy też. Natomiast dedukcyjno-historyczne

   przejmują kierunki opozycyjne.

RICCARDO.

W wieku 25 lat staje się jednym z najbogatszych finansistów w Londynie. W 1815r.  uczestniczy w debacie ceł zbożowych. W 1817r. wydaje dzieło „ Zasady ekonomii politycznej i opodatkowania”. Potem kupuje majątek ziemski.

W 1819r. zostaje członkiem Parlamentu i aktywnie bierze udział w dyskusjach gospodarczych, przeciwstawia się właścicielom ziemskim.

Pierwsze dwa dziesięciolecia XIX w. niszczą harmonijny rozwój. Pojawia się rewolucja przemysłowa, kończą się manufaktury. Pojawia się bezrobocie - pogorszenie warunków dla najemników, spadek płac realnych, wystąpienia luddystów ( przeciwko maszynom). Riccardo dochodzi do wniosku, że spory rodzą się pomiędzy właścicielami ziemskimi a kapitalistami i to ma główny wpływ na sytuację.

Debata - okres Napoleoński wpłynął na odgrodzenie Anglii od jej dotychczasowych rynków zbytu. To zmusiło ją do uprawiania ziemi. Dochody właścicieli ziemskich były wysokie. Występował szereg negatywnych zjawisk po wojnie takich jak: brak zamówień rządowych na broń po wojnie. To powodowało, ze poszukiwano rozwiązania, którym okazała się polityka ceł zbożowych. Cła zwiększono, aby nie importować tanio i wytwarzać zboże w kraju. Właściciele ziemscy podnosili pułap cen zbożowych do poziomu, przy którym można importować:

Ustawa z 1815r. całkowity zakaz importu zbóż. Zakaz importu zapewnia zatrudnienie drobnym farmerom. Wysokie ceny zboża mają konsekwencje i wpływ na wzrost gospodarczy.

Malthus chciał chronić rolników, Riccardo nie. Debata trwała. Riccardo prognozował, że ten zakaz doprowadzi do wysokich cen zboża => wzrost rent gruntowych => nominalne wysokie płace robocze => zmniejszenia zysków. Twierdził, że wzrost gosp. Anglii się zwolni. To rozumowanie zostało zaakceptowane przez ekonomistów. W Anglii jednak renty nie wzrastały, płace rosły, malejące przychody z rolnictwa były równoważone przez postęp techniczny. To stało się krytyką Riccardo. Mówiono, że sprowadził ekonomię na manowce.

Model Riccardo.:

Podział bogactwa pomiędzy 3 grupy:

- pracowników ;

- kapitalistów;

- właścicieli ziemskich;

Właściciele ziemscy, jak robotnicy w całości konsumują swój dochód - twierdzi Riccardo. Więc jedynie zyski są z oszczędności. Doszedł on do wniosku, że z biegiem czasu będzie się odbywać redystrybucja dochodów na korzyść właścicieli ziemskich.

Riccardo interesowały zagadnienia podziału. Skoncentrował się on na teorii wartości Smitha i rozbudował teorię podziału Smitha.  Rozdzielić można tylko to, co zostało wyprodukowane w procesie produkcji. Wielkość wartości wymiennej towaru zależy od:

a) rzadkości produktu;

b) nakład pracy niezbędny do otrzymywania produktu;

Ad a ) towary nieodnawialne ( rzeźby, obrazy) - wartość wymienna tych towarów jest określana przez popyt;

Ad b ) towary reprodukowane - ich ilość zależy od czynnika pracy - ile ich się wyprodukuje.

Kapitał i ziemia nie tworzą nowych wartości. Jego teoria otwierała drzwi dla teorii socjalistycznych. Riccardo odrzucił koncepcję Smitha, że na wartość towaru składa się renta, płaca i zysk. Riccardo twierdzi, że praca robocza jest chwiejna. Podkreślił, że jedyną miarą wartości jest praca na wytworzenie produktu. Wzrost udziału jednego czynnika wytwórczego ( praca rośnie ) to powoduje spadek drugiego ( zysk maleje ). To również stworzyło furtkę dla socjalistów. Riccardo twierdzi :

Płaca robocza:

„Żelazne prawo płac”- powtarza koncepcję Smitha, ale płaca to cena niezbędna do utrzymania robotnika. To też było podstawą dla socjalistów, gdyż ci, co pracują są skazani na ubóstwo.

Zysk:

Wartość produktu = koszt płacy. Dochód przypisuje się więc pracy. Opóźniona zapłata za przeszłą pracę.

Renta gruntowa:

Riccardo mówił, że renta gruntowa to dochód otrzymywany przez  właściciela ziemskiego. Czynnik produkcji i ziemia są dzierżawione i za to płaci rentę. Dzierżawca organizuje to dopóty, dopóki przynosi mu to zysk.

Prawo malejącej urodzajności gleby. Jeżeli zwiększamy pracę lub kapitał - to powinniśmy otrzymać przyrost produkcji (poza rolnictwem). W rolnictwie nie są to przyrosty proporcjonalne ( lecz malejące). Ten mechanizm mówi, że przy wzroście ludności uprawia się ziemię coraz gorszą, natomiast renta gruntowa utrzymuje się na tym samym poziomie, lub renta rośnie. Wtedy spada tempo wzrostu gospodarczego. To prawo stało się jednym z fundamentalnych założeń ekonomii klasycznej. Teoria stagnacji - początki sformułował Smith, a Riccardo rozwinął.

Jeżeli nastąpi przeakumulowanie kapitału to Riccardo mówi, że zyski spadają, bo działa prawo malejącej urodzajności gleby. W długiej perspektywie - nominalnie rosną płace, renta rośnie realnie, więc zysk ( stopa zysku ) spada.

Wniosek: wprowadzenie zakazu importu zboża w Anglii przyspiesza stan stagnacji - błędna polityka gospodarcza. Zniesienie tego zakazu => spadek cen żywności => spadek płac => spadek rent => zwiększenie zysków.

Tomasz Malthus i Say też się zapisali w historii.

MALTHUS.

Liczba ludności przyrasta szybciej niż ilość środków do życia ( Senior ).

1804 - 1834 - profesor ekonomii - „Teoria ludnościowa” 1798r.

W 1803r. wydał drugą wersję, później jeszcze kilka. „ Ludność wzrasta szybciej niż podaż żywności”. Już wcześniej podobne teorie nawet u Smitha występowały. Anglia do końca XVIII w. była samowystarczalna pod względem żywności. Później konieczny był jej import. Pod koniec XVIII w. uwidoczniło się w Anglii zróżnicowanie społeczne, szerzyła się bieda. Było to związane z rewolucją przemysłową, powstawało coraz więcej biednych grup.

Ojciec Malthusa był zwolennikiem koncepcji socjalistycznych i twierdził on, że zło, które dzieje się w gospodarce jest wynikiem złych instytucji społecznych i gospodarczych. Malthus się z nim nie zgadzał. Stwierdził on, że źródła zła tkwią nie w czynnikach instytucjonalnych a w naturze człowieka.

Postawił on dwa założenia:

1) Niezbędna dla egzystencji człowieka jest żywność

2) Niezbędny jest pociąg seksualny.

To powoduje różne konsekwencje a między innymi prawo : wzrost ludności jest szybszy, niż podaż żywności - dzieje się tak dlatego, iż żywność rośnie w postępie arytmetycznym, a ludność  w postępie geometrycznym.

Głód i nędza są nieuniknione. Przyroda jest przyczyną nieszczęść, ale i regulatorem  tych zjawisk. Malthus zastanawiał się jak zmniejszyć rozrodczość? Mówił, aby małżeństwa zawierać później, ale to i tak by nic nie zmieniło, bo i tak dochodziło do stosunków przedmałżeńskich.

Prawa z 1803r.

Malthus uzupełniał swoje wywody danymi statystycznymi. Jedyne rozwiązanie problemu to wstrzemięźliwość moralna ( był kapłanem ). Nie brał on pod uwagę, że możliwe jest szybsze zwiększenie żywności przez rewolucję technologiczną.

Teza ta stała się podstawową w teorii klasycznej w połączeniu z teorią płac. Lecz teoria płac zawsze jest skazana na klęskę, bo rośnie liczba ludności.

TEORIA WARTOŚCI :

- u Smitha dwie koncepcje;

- Riccardo - jedyny czynnik wartościowotwórczy to kapitał pracy

Jemu przeciwstawiał się J.B. Say. Gdy odsunął się od polityki ( przeciwnik Napoleona) zajął się działalnością gospodarczą. Wykładał ekonomię , opublikował pracę, rozpoczął dyskusje z Malthusem i Riccardo.

Tak jak Riccardo dostrzegał błędy Smitha - dlatego jego praca była kontynuacją i uzupełnieniem pracy „mistrza” Riccardo rozwinął „teorię wartości”. Źródłem wartości dobra jest użyteczność. Ona określa górną granicę wartości. Dolną granicę określają koszty produkcji. Say podkreślił, że koszty sprowadzamy do kosztów produkcji ( kapitał, ziemia, praca ). Praca nie jest jedynym czynnikiem wartościowotwórczym, jest nim również kapitał ( maszyny). Fabryka - zwiększa skalę produkcji, ziemia też wpływa na wartość. Na tych rynkach działają przedsiębiorcy, którzy kupują usługi czynników prod. łącząc je w proces produkcyjny. Wytworzony produkt ma powstać jak najniższym kosztem. Wyzwala się również określony popyt na te czynniki. Wszystkie czynniki produkcji są wartościotwórcze.

Say - określony, jako „wulgaryzator ekonomii klasycznej”. Przedsiębiorca musi zapłacić właścicielowi kapitału, ziemi lub pracy. To on wprowadził pojęcie PRZEDSIĘBIORCA, czyli osoba ważna dla uruchamiania rozwoju gospodarczego. Wyróżniał również dochód przedsiębiorcy - wynagrodzenie specyficznej wysokokwalifikowanej pracy.

PRAWO RYNKÓW SAYA

Produkcja towarów wywołuje efektywny popyt, wystarczający. Jedyne ograniczenie - to tempo akumulacji kapitału. To, co zostało wytworzone ulega podziałowi. Globalny popyt = globalna podaż. W cenie każdego sprzedanego produktu jest dochód. Nie może być nadprodukcji. W gospodarce opartej na mechanizmach rynkowych nadwyżki podaży nad popytem być nie może. Poprzez niewłaściwą alokację kapitału zaczęto dostrzegać zaburzenia w kanałach handlu.

Analiza Saya oparta jest na założeniach znaturalizowania stosunków gospodarczych. Produkowano towar aby zapewnić sobie byt, pieniądz nie odgrywa ważnej roli. Istniała wada tej tezy: - niewystarczająca rola czynników pieniądza. Dopiero Keynes obalił prawo Saya - „Nie ma potrzeby pobudzania popytu.” Problem kierowania globalnym popytem ( Keynes ).

Inny ekonomista SISMONDI również sprzeciwiał się tezie Saya. Żył w latach 1773 - 1842. Jego praca „ O bogactwie handlowym...”. Popularyzował on koncepcje A. Smitha. Do 1815r. był zwolennikiem koncepcji Smitha. W powyższym roku stwierdził, że fakty przeczą teorii. ( czyli popyt nie wpływa na wielkość podaży ). Kryzys angielski stał się przyczyną przewartościowań jego poglądów. 1819r. - „Nowe zasady ekonomii klasycznej”. Ekonomia powinna pokazać jak dążyć do dobrobytu. Problem sprawiedliwego podziału poprzez analizę popytu i podaży. Analiza konfliktów wynikających z procesu rozwoju gospodarczego. Udowadniał, że podział poprzez rynek jest niesprawiedliwy. Państwo powinno ingerować. Analiza pokazywała, że szybki rozwój technologiczny to wzrost podaży. Z drugiej strony niszczy to drobnych rzemieślników. Skutki społeczne powodują  spadek popytu, bo pojawia się bezrobocie, płaca jest niska, czyli następuje wzrost podaży przy jednoczesnym obniżeniu popytu. Mechanizm rynkowy jest społecznie niebezpieczny. Jego rada: regulować postęp technologiczny. Był on obrońcą praw drobnoprzemysłowych, czyli „ socjalista drobnomieszczaństwa”. Widział wyjście w stwarzaniu przez państwo rozwoju produkcji rzemieślniczej, sprawiedliwego podziału i jako pierwszy ekonomista chciał stworzyć związki zawodowe.  Państwo powinno organizować roboty publiczne. Sismondi jest prekursorem ekonomii dobrobytu. Prawu rynku Saya sprzeciwił się również Malthus. Zwrócił on uwagę na ekonomiczne konsekwencje oszczędzania - akumulację kapitału. Jest jedynym źródłem kapitału, ale tylko ze strony podaży. Pojęcie „efektywnego popytu”. Był prekursorem analizy od strony popytowej. Siła robocza nie otrzymuje całości wytworzonego produktu. Stwierdzał również, że dochód przedsiębiorcy jest duży, ale kapitaliści nie mają woli wydatkowania całości zysku ( robotnicy mają wolę, ale brak środków ). W dłuższym okresie czasu mechanizmy oszczędnościowe mogą doprowadzić do redukcji popytu. Aby utrzymać pełne zatrudnienie - poziom produkcji i konsumpcji musi stale rosnąć - jest to warunek efektywnego funkcjonowania gospodarki. Był obrońcą klasy właścicieli ziemskich.

EKONOMIA KLASYCZNA W HANDLU ZAGRANICZNYM.

Źródło koncepcji wolnego handlu neguje teorii merkantylizmu. Nie ma kontrowersji pomiędzy ekonomistami. Rozwijanie poszczególnych teorii.

Handel zagr. - jedyne źródło wzrostu bogactwa narodu ( merkantyliści ).

( klasycy ) - w wymianie międzynar. nie może powstać bogactwo. Tylko produkcja.  Istnieje ekwiwalentność wymiany.

M: Bogactwo jest już dane (kruszec) następuje tylko przesuwanie go pomiędzy krajami.;

K: Podstawą wzrostu bogactwa jest produkcja, mogą korzystać wszyscy. Nie ma sprzeczności interesów.

Odrzucali protekcjonizm handlu zagranicznego.

Idea wspólnego handlu:

M: problem handlu wew. jest nieistotny;

K: w procesie wymiany w handlu wew. - wymiana ekwiwalentna. Podział pracy wpływa na zwiększenie produkcji. Specjalizacja i podział pracy - podstawa wymiany mechanizmu pracy w skali gospodarki światowej.

Podstawą wymienną : Podział pracy.

Podstawą korzyści - różnice wydajności osiągane przez dane kraje. Istotą koncepcji klasycznej - zaprzeczenie merkantylistycznej wersji.

Hume i Riccardo udowodnili, że jeśli do danego kraju napływa stale kruszec to następuje wzrost cen. Czyli kraj eksportuje coraz mniej, a opłacalny byłby import. Dążonoby do wyrównania bilansu handlu zagranicznego. Nie

nadwyżka = wyrównywanie korzyści. W ekonomii klasycznej występują 2 etapy teorii handlu zagr.:

1) teoria kosztów absolutnych.

   Eksportują towary o wyższej wydajności ( niższe koszty pracy), a importują odwrotnie. Nie wyjaśniono sytuacji - co będzie, jeśli dany kraj jest lepszy we wszystkich dziedzinach. To teoria Riccardo - „teoria kosztów komparatywnych”.

Riccardo zastanawiał się nad różnicą rynku wew. i zagr. - ogranicza przenośność czynników produkcji w granicach państwa kapitał i praca w obrębie kraju się przenoszą. W miejsce migracji czynników produkcji następuje przepływ towarów. Jeśli prosekcje - hamowanie przepływu towaru.

WSZELKIE ELEMENTY PROTEKCJONIZMU SĄ SZKODLIWE DLA KRAJÓW, GDYŻ TYLKO WOLNY HANDEL UMOŻLIWIA WZROST WSZYSTKICH KRAJÓW.

WYKŁAD 5

Teoria pieniądza

W średniowieczu nominalistyczna teoria pieniądza (wartość wybita na monecie, zawartość kruszcu w danej jednostce pieniężnej. Ta teoria była wyparta przez merkantylistów. Zjawisko psucia pieniądza (władcy dobrze wyjdą na obniżaniu kruszcu przy jednakowym nominale).

Teoria kruszcowa - wartość pieniądza wyznaczona przez wartość kruszcu. Merkantyliści nie stawiali pytania o wartość pieniądza. W wyniku napływu dużej ilości pieniądza z Ameryki w Europie rosła inflacja.

Podstawy teorii klasycznej co do teorii pieniądza sformułował D.Human (XVIII w)

Jeśli masa towarów nie ulega zmianie, a ilość pieniądza wzrasta to  za jednostkę pieniądza można kupić mniej towarów

...