HORMONY TARCZYCY.doc

HORMONY TARCZYCY

·         Tarczyca: grucz wydzielania wewn, 2 płaty, 20-35g, główny hh to T4, a czynny to T3

·         Tyroksyna powstaje w tarczycy z tyrozyny i jonów jodu (tyrozyna tyreoglobuliny jest jodowana w poz 3 i 5)

·         Rr Harringtona: 2 cząst dijodotyrozyny -> tyroksyna (tetra jodotyronina)

·         Krążąca tyroksyna prawie w całości jest związ z bb (globuliny-50%, prealbuminy – 40%, albuminy 10%)

·         T4 i T3 -> deaminacja -: wydalane z moczem i żółcią w poł z kw glukuronowym i siarkowym

·         T ½ tyroksyny to 6-8 dni ( w nadczynn wydłużony, w niedoczynn skrócony)

Działanie T4 i T3

·         Zwiększenie PPM, procesów spalania i zużycie tlenu

·         Podwyższenie temp ciała

·         Zwiększają stęż Glc we krwi

·         Przyspieszenie przemiany cholesterol -> kw żółciowe

·         Spadek stęż fosfolipidów i TG, wzrost WKT

·         Na mm sercowy: zwiększenie poj minutowej, szybkości krążenia, rozszerzenie nacz krwion skóry, przyspieszenie czynn serca, zwiększenie zużycia tlenu

·         Zwiększenie napięcia ukł współczulnego, m.in. rozszerzenie źrenic

·         Wzrost GFR i wydalania moczu

·         Utrzymują prawidłową czynn skurczową żołądka i jj

·         Wpływ na OUN

·         pod wpływem  tyroksyny w sercu rośnie działanie glikogenolityczne amin katecholowych

·         rezerpina znosi działanie tyroksyny (bo zmniejsza ilość amin katecholowych)

·         w lecznictwie stos preparaty grucz tarczowego oraz, coraz częściej tyroksynę i T3 (działa 5x silniej niż tyroksyna)

·         leczenie pod ścisłą kontrolą

·         DN: ze str ukł krąż (przyspieszenie czynn serca, napady dławicy, zawał, blok P-K), bezsenność, bóle głowy, rr uczuleniowe

·         p/wsk w ch niedokrwiennej serca, zaburz ze str serca, nadciśn tt, cukrzycy, zmianach gruźliczych

·         tyroksyna tylko nieznacznie wpływa na płód

Tyroidyna

·         Proszek z grucz tarczowych bydła, owiec, świń

·         Zawiera 0,17-0,23% jodu organicznie związanego, w tym ½ w postaci tyroksyny

·         Drażetki lub tabletki

·         Nie stos dawek >1mg  jodu/d

·         Obecnie zaleca się stos czystych hormonów

Tyroksyna i T3 stos p.o i i.m, jako sole sodowe (silniejsze działanie hh mają aa o konfiguracji L)

Lewotyroksyna (0,05-0,5mg)

Liotyronina (0,01-0,1mg/d)

Dekstrotyroksyna: izomer tyroksyny o konfiguracji D (działa nieznacznie na PPM, ale zmniejsza stęż cholesterolu, zmniejsza też hiperGlc), bywa stos jako lek p/miażdżycowy p.o. (1-2mg, potem do 8mg/d); ograniczone stos ze wzgl na liczne DN

LEKI P/TARCZYCOWE (THYREOSTATICA)

·         Hamują biosynt hh tarczycy, stos w nadczynn

·         Sprzęż zwrotne -> wzrost TSH -> przerost tarczycy

Tioamidy

·         Pierwszy to aminotiazol (obecnie nie stos)

·         Tiomocznik i alifatyczne poch tiomocznika (np tetrametylotiomocznik)

·         Największe zastos: związki heterocykliczne, mające w cząsteczce ugrupowanie tiomocznika -> zapobiegają jodowaniu tyreoglobuliny (zaham utl jodków do wolnego, aktywnego jodu), spadek synt jodotyrnin z jodotyrozyn

Tiouracyl

·         Prototypowy związek tej grupy

·         Znosi obj nadczynn

·         Silne działanie toksyczne (agranulocytoza, uszk wątroby) – obecnie nie stos

Metylotiouracyl

·         Mniej toksyczny

·         Stos p.o

·         Dawki początkowe 600mg/d w 3 dawkach podzielonych, po uzyskani eutyreozy: 100mg/d

Propylotiouracyl

·         Jeden z najczęściej stos preparatów tiouracylowych

·         Dobrze wchł z ppok (jak wszystkie poch tiouracylu)

·         Działanie jednej dawki to 6-8h (krótko)

·         Po uzyskaniu eutyreozy stos dawki podtrzymujące

Benzylotiouracyl: działanie podobne do propylotiouracylu

Siarkowe poch imidazolu – również stos

Tiamazol: działanie podobne do tiouracylu, ale silniejsze; stos gł p.o

Karbimazol:. 2x silniejszy niż tiamazol, w organizmie hydrolizuje do metylomerkaptoimidazolu (wykazuje dłuższe działanie), stos p.o.

2-merkaptoriazolidyna: zawiera w cząsteczce heterocykliczny pierścień pięcioczłonowy, dawki 25-100mg/d

Leki tyreostatyczne z grupy tioamidów są najczęściej stosowane w terapii. Ich DN to: rr alergiczne, mdłości, wymioty, zaburz wątroby, agranulocytoza, wytrzeszcz i powiększenie tarczycy (dwa ostatnie z powodu spadku czynn ham wydzielanie TSH przez przysadkę). Podczas leczenia kontrolujemy stęż HT, morfologię i czynn wątroby. Nie łączyć z chloramfenikolem, poch hydantoiny ani lekami p/histaminowymi

Inne leki p/tarczycowe

·         Inhibitory jonowe: zapobiegają przechodzeniu jodków do wnętrza kom tarczycy – tiocyjaniany (rodanki), nadchlorany, fluoroborany

·         Nadchloran potasu i nadchloran sodu: gromadzą się wybiórczo w grucz tarczowym, nie są metabol, są wydalane z moczem w postaci niezmienionej (nadchloran potasu – DN: niedokrwistość aplastyczna, trombocytopenia, pancytopenia)

·         Progoitryna: związek występujący w rzepie i nasionach roślin krzyżowych (np rzepaku); jej czynna postać to goitryna; aktywność zbliżona do propylotiouracylu

·         Sole litu: słabe działanie

·         Induktory CYP mogą też zmniejszać  stęż HT (fenobarbital, fenytoina, karbamazepina, rifampicyna)

·         Dijodotyrozyna: fizjol to prekursor tyroksyny; stos w nadczynn osłabia PPM (ham wydz TSH, dodatk osłabia tarczycę dzięki obecności jodu w cząst)

Jod i jego związki

·         Dobowe zapotrzebowanie pokrywane w pokarmach (0,1-0,2 mg/d)

·         Przy niedoborze -> wole

·         Dodatek jodku sodu w chlorku sodu zapobiega stanom niedoboru (sól kuchenna jodowana)

·         Uzupełnienie niedoboru: 1-10mg/kg mc

·         1x dawka (mała) jodu NIE wpływa na czynn tarczycy, wielokrotnie podane większe dawki – efekt Wolffa-Chaikoffa (paradoksalne zaham synt HT)

·         Stos jodu przez ok 10 dni: gruczoł twardnieje, spada jego unaczynienie, spada stęż HT, zmniejszają się objawy nadczynn

·         Często w terapii stos prep jodu łącznie z lekami tyreostatycznymi z grupy tioamidów

R-r Lugola

·         1% r-r jodu w 2% r-rze jodku potasu

·         Stos do przygotowania chorych do operacji

·         Dawka <5g/d

·         Jod zawarty w r-rze jest przed wchł redukowany do jodków w ppok

·         Można stos też r-ry 2 lub 5%

Spirytusowy r-r jodu do użytku wewnętrznego

·         10% jod w r-rze alkoholowym

·         p.o. 50-500mg/24h

Jodek potasu

·         Stos p.o. w postaci r-rów wodnych (dobrze wchł z ppok)

·         Ich zastos może zastąpić podawanie r-r Lugola

Stos dużych dawek jodu jest p/wsk u ciężarnych (może powstać wole u noworodka), chorych na wole endemiczne (może wystąpić tyreotoksykoza). Przedawkowanie: zaburz ze str ppok, zmiany skórne, zmiany zap dd oddech

Jod promieniotwórczy

·         Ma takie same właściwości chem jak jod niepromieniotwórczy

·         W lecznictwie stos izotop I 131 (T ½ 8 dni)

·         Jest wychwytywany przez tarczycę, wbud do aa, powoli uwalniany -> emitowane promienie beta działają niszcząco na tarczycę (działanie zal od dawki)

·         Stos w leczeniu nadczynn, npl i do prób diagnostycznych (do tego celu gł I 132 o krótkim T ½)

GLIKOKORTYKOSTERYDY

·         Można je podzielić na naturalne i na syntetyczne (mają zmodyfikowane właściwości farmakodynamiczne)

·         Naturalne: kortyzol i kortyzon

·         Kortykosteron: ma mierne działanie mineralokortykosteroidów i glikokortykosteroidów

Działanie GKS:

·         Gosp węglowodanowa: zwiększenie zawartości glikogenu w wątrobie, zwiększenie stęż Glc we krwi, zmniejszenie zużycia Glc, ułatwienie glikogenolizy z subst bb

·         Przyspieszenie katabolizmu bb i puryn -> wydzielanie azotu i UA z moczem

·         Zwiększenie lipolizy (rozmieszczenie tk tłuszcz w obrębie policzków, karku i tułowia)

·         Gosp wodno-elektrolitowa:  (mniejszy wpływ niż MKS) po dużych dawkach zatrzymanie sodu i wody, a wzrost wydalania potasu oraz wzrost wydalania z moczem wapnia (może dojść do odwapnienia kości)

·         Działanie p/zap (zarówno we wczesnej, jak i późnej fazie zap), niezal od przyczyny zapalenia

·         Ham rozwój tkanki limfoidalnej, spadek ilości krążących limf, u młodych zanik grasicy

·         Działanie p/uczuleniowe, zmniejszenie skurczu oskrzeli wywołanego histaminą, znoszenie rr nacz włos na histaminę, spadek eozynofili  we krwi obw

·         W przeciwieństwie do MKS łatwo wchł się z ppok

Stos:

·         Ch tk łącznej, RZS, ch reumatyczna, LE, guzkowe zap tt, zap wątroby

·         Leki p/uczuleniowe (astma, wysypki)

·         Leki immsupresyjne

·         W niektórych ch npl

·         Stos też dożż, do jam ciała i miejscowo jako krople (np do oczu), maści, aerozole

·         Leczenie substytucyjne w ostrej i przewlekłej niewydolności nadnerczy

·         Głównie leczenie OBJAWOWE (poza Nnadnerczy)

·         Nagłe przerwanie podawania (po dłuższej terapii): Nnadnerczy (groźne dla życia)

Mech działania

·         Działają na specyficzny receptor we wrażliwych komórkach (występuje w cytoplazmie w połączeniu z określonymi strukturami bb)

·         Połączenie GKS + receptor -> uwolnienie recept z połączenia cytoplazmatycznego -> zmiana konformacji -> wnikanie do jądra -> zmiana ekspresji genów -> zmiany rodzaju i ilości syntetyzowanych bb

·         Efekt po kilku h

·         Niektóre efekty działania występują natychmiast ze wzgl na działanie błonowe GKS

Hydrokortyzon

·         Naturalny GKS, otrzymywany syntetycznie

·         Stos p.o., 20 mg 1x (maks dawka 100mg)

·         Octan hydrokortyzonu podawany dostawowo – nierozpuszcz w wodzie, stos z dodatkiem środka miejscowo znieczulającego (lidokaina) jako zawiesina -> gościec zwyrodniający, zap torebki maziowej, zmiany pourazowe; działanie utrzymuje się ok 10 dni

·         Hemibursztynian hydrokortyzonu: rozpuszcz w wodzie, podawany i.v. (wlew z NaCl lub r-rem Glc izotonicznym); można też podać i.m; stos w ostrej Nnadnerczy, wstrząsie, ciężkich stanach astmatycznych lub wstrząsie anafilaktycznym

·         Stos też zewn : maści 1% lub 0,1% aerozol -> zmiany skórne na podłożu uczuleniowym

Kortyzon

·         Odwodorowana postać hydrokortyzonu

·         Działa p/zap o 20% słabiej od hydrokorytoznu

·         Stos gł jako octan

·         Podawany gł p.o, po 25-100mg, do łącznej dawki nawet 300mg/d

Prednizon

·         Syntet poch kortyzonu

·         Działa 4x silniej p/zap od hydrokortyzonu, ale ma 5x słabszy wpływ na gosp mineralną (jest b. wybiórczy)

·         Dawka dzienna 5-50mg

·         Octan: 0,5% zawiesina do oczu

Prednizolon

·         Stos p.o., i.v., i.m; dawki jak prednizon (ma taką samą siłę działania)

·         Często w maściach, kremach itd jako octan + środek p/bakteryjny

...