J. L. Austin ,,Performatywy i konstatacje”
Performatyw – wypowiedz spełniająca, opozycyjna do konstatacji, nie może mieć własności ani prawdy ani fałszu, jest stosowana do dokonania czynu (który bez tej czynności nie mógłby zaistnieć): przepraszam, witam Cię, Radzę Ci to zrobić, przepisy prawne, obiecuję ci. Są zarówno czynem jaki i wypowiedzią.
Performatyw musi być wygłoszony w sytuacji odpowiadającej pod każdym względem czynności jaka ma spełnić tzn. że jeżeli mówiący nie znajduje się w okolicznościach niezbędnych do dokonania tej czynności to jego wypowiedź będzie przez to niefortunna, nieszczęśliwa.
Przez to performatywy mogą być:
1. nieważne – gdy mówiący nie znajduje się w sytuacji odpowiedniej dla dokonania czynności, lub przedmiot nie jest odpowiedni do celu np. ślub pingwinów,drugie małżeństwo bigamisty;
2. nadużyte – wypowiedź nieszczera np. obiecuję, że... a nie zamierzam nawet tego robić;
3. złamanie zobowiązania – złamanie słowa świadczy o nieprawidłowości, niedotrzymanie słowa jest czynnością niewłaściwą.
Te trzy rodzaje nieszczęśliwości mogą występować oddzielnie lub jednocześnie. Performatyw może być wypowiedziany pod przymusem, przypadkowo, może być niezrozumiały, niepoprawny, może pojawić się w jakimś kontekście.
Formy wyrażania performatywów (na pierwszy rzut oka są jak konstatacje):
1) wypowiedzi zaczynające się od czasownika 1 os. l.poj, cz. Teraźniejszy, tryb oznajmujący, str. Czynna, np. Obiecuję ci, że...
2) czasownik strona bierna, 2 lub 3 os. cz. Teraźniejszy, tryb oznajmujący, np.: Pasażerowie proszeni są...
Sprawdzenie co jest performatywem a co konstatacją
1) sprawdzenia takiego dokonujemy poprzez ,,dopełnienie” wyrażenia słowem ,,niniejszym” (lub równoważnym);
2) za pomocą asymetrii – czasownik ,,otwarcie performatywny” - między 1 os. l.poj cz. Ter, tr. Oznajmującego a tym samym czasownikiem w innej osobie i w innym czasie, np.: obiecuję - akt obietnicy, on obiecał - powiadomienie o tym; formuły otwarte służą do wskazania i dokładnego wygłoszenia wypowiedzi;
3) zastosowanie przy wyrażeniu, wypowiedzi sposobów takich jak intonacja, gestykulacja, kontekst.
Konstatacje – stwierdzenie, posiada wartość prawdy lub fałszu.
Także konstatacje mogą być nieudane na wiele sposobów:
1) nieprawdziwe;
2) absurdalne (sprzeczne)
a) zakładać (coś) Dzieci Jana są łyse lecz Jan nie ma dzieci;
b) implikować – wynika jedno z drugiego Kot siedzi na macie, lecz nie jestem o tym przekonany;
c) ,,pociągnąć za sobą” - zgodność i niezgodność sądów.
Zulka20