Wyroby perfumeryjne
Wyroby perfumeryjne są to roztwory substancji zapachowych w alkoholu etylowym. Różnią się między sobą zawartością kompozycji zapachowej, charakterem nuty zapachowej oraz zawartością alkoholu.
Wody kolońskie - są to alkoholowe lub wodno-alkoholowe roztwory olejków cytrusowych o prostym, soczystym, świeżym i nie nużącym zapachu. Są przede wszystkim kosmetykami męskimi, przeznaczonymi do odświeżania skóry nawet po goleniu.
Woda kolońska ma własności tonizujące, odświeżające, gdyż powoduje lekki przypływ krwi do skóry. Podstawowymi komponentami zapachowymi wchodzącymi w jej skład są: olejek cytrynowy, pomarańczowy, nerol, rozmarynowy, bergamotowy. Woda kolońska powinna zawierać nie mniej niż 3% olejków i około 70-80% spirytusu. Między wodami a perfumami istnieje zasadnicza różnica. Jakkolwiek wody kolońskie i perfumy są roztworami substancji zapachowych w alkoholu, to w wodach punkt ciężkości leży w odświeżającym działaniu spirytusu i olejków, w perfumach zaś dominuje zapach. Wody kolońskie nie powinny mieć dużej trwałości, gdyż po upływie 30 minut zapach olejków cytrusowych zaczyna nużyć.
Wody kwiatowe - zajmują pośrednie miejsce pomiędzy perfumami a wodami kolońskimi. Powinny więc one łączyć cechy obu tych wyrobów. Kompozycje zapachowe są naśladownictwem zapachu kwiatów. W pierwszym momencie wąchania wód kwiatowych powinno przeważać wrażenie orzeźwiające, które przekształca się w zapach określonego kwiatu. Wody kwiatowe zawierają przeważnie 2-5% kompozycji. Zawartość alkoholu waha się w granicach 70-80%.
Wody fantazyjne - powstają wtedy, gdy opracowuje się kompozycje wykazujące odchylenia od botanicznego pierwowzoru lub nie mające odpowiedników w świecie roślinnym.
Są one tworem fantazji perfumiarza. Wody takie posiadają delikatny bukiet, w którym harmonijnie łączy się kilka kwiatowych zapachów, np. bez, konwalie, cyklamen, fiołek, jaśmin z dodatkiem niektórych olejków cytrusowych. Zawartość olejków eterycznych i alkoholu jest identyczna jak w wodach kwiatowych.
Perfumy - są to spirytusowe roztwory substancji zapachowych. Zawierają niekiedy do 25% koncentratu zapachowego rozpuszczonego w alkoholu, stanowią tym samym najsilniejszy wyrób perfumeryjny.
Podstawowe surowce stosowane w produkcji wyrobów perfumeryjnych
WODA [Water]. Na rodzaj i czystość wody należy zwrócić dużą uwagę. Woda powinna być wolna od drobnoustrojów, absolutnie przeźroczysta, nie posiadać zapachu ani smaku, ani nie powinna wydzielać osadów. Do produkcji najlepiej używać wodę destylowaną lub dejonizowaną.
ALKOHOL ETYLOWY (C2H5OH) [Alcohol]
SUBSTANCJE ZAPACHOWE
Substancjami zapachowymi nazywamy określone związki chemiczne organiczne lub ich mieszaniny obdarzone specyficznym zapachem. Ze względu na pochodzenie dzielą się na:
1. Substancje zapachowe pochodzenia roślinnego
Naturalne substancje zapachowe zwane też olejkami eterycznymi są to wonne mieszaniny organicznych związków chemicznych zawartych w roślinach lub w ich częściach tj. kwiaty, owoce, korzenie, liście czy nasiona. Łatwo rozpuszczają się w eterze, chloroformie, benzenie, alkoholu. W wodzie raczej się nie rozpuszczają, natomiast dość dobrze rozpuszczają się w tłuszczach, woskach, olejach mineralnych bądź roślinnych i innych olejkach eterycznych. W małych ilościach olejki eteryczne wpływają dobrze na samopoczucie, działają kojąco i nieco podniecająco na układ nerwowy, w dużym stężeniu działają drażniąco.
Związki chemiczne wchodzące w skład olejków eterycznych należą do organicznych połączeń, tak alifatycznych jak i cyklicznych. Charakterystycznym składnikiem olejków zapachowych są organiczne związki chemiczne, posiadające w swoim składzie jeden lub kilka atomów tlenu. Należą tutaj: alkohole, aldehydy, ketony, estry, etery oraz bezwodniki kwasowe.
Do otrzymywania olejków eterycznych wykorzystano następujące metody:
♦ Destylacja wodna
Proces ten polega na tym, że przygotowany surowiec roślinny wkłada się do naczynia z wodą, podgrzewa do wrzenia, a olejek uchodzi razem z parą, która skrapla się.
Kondensat zbierany jest w odpowiednim naczyniu. W skład kondensatu wchodzą woda i olejek, które łatwo można oddzielić.
♦ Destylacja z para wodna.
Metodę tę stosuje się przy pozyskiwaniu olejków słabo rozpuszczalnych w wodzie, których składniki nie ulegają rozkładowi w temperaturze 100 stopni C i w obecności pary wodnej. Pozwala to na częściowe frakcjonowanie (rozdzielanie składników w zależności od temperatury wrzenia). Zaletą metody destylacji z parą wodną jest mało skomplikowana aparatura, nie wymagająca specjalnych środków ostrożności.
♦ Ekstrakcja
Surowiec roślinny zalewa się na kilka godzin (6 do 8) rozpuszczalnikiem, najczęściej eterem naftowym, benzenem lub czterochlorkiem węgla. Po tym czasie roztwór zlewa się. Otrzymany wyciąg poddaje się destylacji, celem oddzielenia wyekstrahowanych olejków od rozpuszczalnika. Tak otrzymane ekstrakty noszą nazwę konkretów i są konsystencji oleistej. Aby otrzymać czysty olejek należy rozpuścić go w alkoholu etylowym, który rozpuszcza tylko substancje zapachowe, a nie rozpuszcza substancji żywicznych i woskowych, te zaś oddziela się przez sączenie.
♦ Absorpcja
Metoda ta wykorzystuje zjawisko wchłaniania olejków przez tłuszcze. W tym celu surowiec roślinny zalewa się roztopionym tłuszczem (np. czysty smalec wieprzowy) i pozostawia na przeciąg kilku dni. Olejki zawarte w surowcu roślinnym przechodzą do tłuszczu, który w ten sposób staje się pachnącą pomadą. Można następnie przy pomocy ekstrakcji lotnymi rozpuszczalnikami
otrzymać czyste olejki. Można również otrzymać olejek w nieco inny sposób, a mianowicie przygotowuje się płytki szklane, w odpowiednich ramach. Każdą płytkę szklaną smaruje się czystym tłuszczem, następnie nasypuje płatki kwiatów. Proces trwa 24 do 48 godzin, co 2-3 godziny dosypuje się nowe porcje kwiatów. Olejki z tego surowca otrzymuje się poprzez ekstrakcję rozpuszczalnikową otrzymanej pomady.
♦ Maceracja
Do naczyń odpowiedniej wielkości napełnionych tłuszczem dodaje się bezpośrednio surowiec roślinny, względnie umieszcza się go w woreczkach płóciennych, które zawiesza się w tłuszczu. Naczynie szklane lub żelazne umieszcza się na łaźni wodnej i podgrzewa do temp. 50- 70 stopni C. Otrzymane pomady przerabia się z alkoholem etylowym w celu otrzymania czystych olejków.
♦ Wytłaczanie
Metoda ta polega na wyciskaniu olejku, najczęściej ze skórek owoców cytrusowych. Surowy materiał wyciska się ręcznie lub za pomocą prasy. Wodę i szlam oddziela się przez dekantację, a następnie filtruje. Metoda ta stosowana jest m.in. do otrzymywania olejków: cytrynowego, pomarańczowego, mandarynkowego i bergamotowego.
Ważniejsze olejki eteryczne
♦ Olejek anyżowy [Anise Oil] - otrzymywany z nasion anyżu przez destylację z parą wodną. Jest to bezbarwna lub jasnożółta ciecz, która krzepnie po oziębieniu na krystaliczną masę. Olejek anyżowy ma charakterystyczny, przyjemny, słodki zapach anyżu. Głównym składnikiem jest węglowodór aromatyczny zwany anetolem.
♦ Olejek cynamonowy [Cinnamon Oil] - stanowi żółto-brązową ciecz o ostrym korzennym zapachu cynamonu.
♦ Olejek cytrynowy [Lemon Oil] - otrzymywany ze skórek cytryny przez wyciskanie lub przez destylację z parą wodną. Jest to bezbarwna lub żółta ciecz o silnym, lekko drażniącym zapachu cytrynowym. Głównym składnikiem tego olejku (do 90%) jest nienasycony węglowodór terpenowy - limonen, poza tym w skład olejku wchodzą: cytral, cytronellol i inne terpeny.
♦ Olejek eukaliptusowy [Eucalyptus Oil] - to bezbarwna lub bladozielonkawa ciecz o zapachu aromatycznym podobnym do zapachu kamfory. Głównym jego składnikiem jest eukaliptol (70 - 80%).
♦ Olejek goździkowy [Caryophylli Oil] - ciecz prawie bezbarwna lub żółtawa o bardzo silnym goździkowym zapachu. Głównym składnikiem tego olejku jest fenol aromatyczny zwany eugenolem.
♦ Olejek lawendowy [Lawendulae Oil] - stanowi żółtawą ciecz o przyjemnym zapachu i gorzkim smaku. Składa się z octanu linalylu (do 60%), linalolu, alkoholu amylowego i geraniolu.
♦ Olejek miętowy [Peppermint Oil] - otrzymuje się przez destylację z parą wodną liści świeżej mięty. Stanowi bezbarwną ciecz o charakterystycznym zapachu miętowym. Działa chłodząco, odświeżająco. Główny składnik to mentol.
♦ Olejek pomarańczowy [Aurantii Oil] - występuje w dwóch odmianach:
=> olejek słodki (olejek portugalski) otrzymywany przez wyciskanie skórek owoców pomarańczy słodkiej; zawiera aldehydy, estry i alkohole.
=> olejek gorzki - otrzymywany przez wyciskanie, rzadziej destylację z parą wodną skórek owoców gorzkiej pomarańczy. Zawiera głównie limonen (do 96%).
♦ Olejek różany [Rosę Oil] - otrzymywany głównie z kwiatów pewnych gatunków róży przez destylację z parą wodną lub destylację wodną, ekstrakcję czy nawet macerację. Głównymi składnikami olejku różanego są: geraniol, cytronellol, linalol, nerol, alkohol fenyloetylowy.
♦ Olejek tatarakowy - to żółta lub brunatna ciecz o aromatycznym zapachu i piekącym smaku. Otrzymuje się go przez destylację z parą wodną kłączy tataraku. Zawiera azoron, eugenol, estry kwasów octowego i heptylowego.
2. Naturalne substancje pochodzenia zwierzęcego
♦ Piżmo - ziarnista substancja występująca w gruczołach samca antylopy piżmowej. Woreczek z piżmem wycina się z upolowanego zwierzęcia, podwiązuje i suszy. Piżmo należy do najcenniejszych substancji zapachowych, służy jako utrwalacz zapachów. Najważniejszym składnikiem zapachowym piżma jest keton cykliczny tzw. muskon.
♦ Ambra - szara substancja podobna do wosku, znajdująca się w jelitach kaszalota. Ambra mięknie w ręku, topi się w gorącej wodzie, łatwo rozpuszcza się na gorąco w alkoholu etylowym. Ma duże zastosowanie w perfumerii dzięki miłemu, silnemu zapachowi zbliżonemu do piżma, a szczególnie jako utrwalacz zapachu. Głównym jej składnikiem jest ambreina.
♦ Cybet - jest mazistą substancją o silnym, odpychającym zapachu, W dużym rozcieńczeniu ma przyjemny zapach. Pochodzi z wydzielin gruczołów drapieżnika (Wiwera cibetta), zamieszkującego górzyste okolice Etiopii I Egiptu, cybet stosuje się w postaci strojów do zapachów kwiatowych i delikatnych perfum.
♦ Kastoreum (strój bobrowy) - występuje w dwóch odmianach: kanadyjskiej i syberyjskiej, w postaci woreczków gruczołów bobrów, które po utarciu dają czerwonobrązowy proszek. Główne składniki to: olejki eteryczne, substancje żywiczne, kastoryna, węglan i fosforany wapnia, węglan amonowy i inne. Typ zapachu - piżmowy z nutą dziegciową.
3. Syntetyczne substancje zapachowe
Syntetyki zapachowe to wonne substancje zbliżone do zapachu substancji naturalnych występujących w przyrodzie. Są to między innymi:
cytral - żółtawy płyn o zapachu cytryny
eugenol- o zapachu goździków
jonon - o zapachu fiołków
nerol - o zapachu konwalii i dzikiej róży
terpineol - gęsty płyn o zapachu bzu
wanilina - biała krystaliczna substancja o zapachu wanilii
kumaryna - bezbarwne kryształki o woni siana
radmag