Funkcjonalna teoria kultury miała wyjaśnić fenomen istnienia człowieka jako istoty wyposażonej w kulturę – mówiąc człowiek myślimy społeczeństwo i kultura, a mówiąc społeczeństwo i kultura myślimy człowiek.
Kultura według Malinowskiego:
▪ Kultura jest całością
▪ Kultura jest systemem zintegrowanym
▪ Zależności między elementami kultury mają charakter funkcjonalny
▪ Kultura jest aparatem instrumentalnym
Istnienie i działanie systemu kultury określają trzy zasady:
▪ Zasada konsensu – kultura tworzy system harmonijny. Sprzeczności wewnętrzne, jeśli się pojawią są skutkiem oddziaływania czynników zewnętrznych, czyli zmian w środowisku i wpływu z innych systemów kultury.
▪ Zasada równowagi strukturalnej – jeśli nie oddziałują czynniki zewnętrzne, system kultury jest kompletny i samowystarczalny, zdolny do osiągnięcia i utrzymania równowagi wewnętrznej.
▪ Zasada ahistoryczności – mówi o nieistotności historii dla działania i budowy systemu kultury, uwarunkowanego przede wszystkim strukturą potrzeb ludzkich i odpowiadających im instytucji. Historia ma tylko znaczenie jako element tradycji uzasadniającej wartości kultury.
Instytucje są podstawowymi składnikami kultury. Dzięki nim zaspokajanie potrzeb ludzkich jest możliwe.
TEORIA FUNKCJONALNA (1944)
Funkcjonalizm zajmuje się rozpoznaniem charakteru zjawisk kulturowych, zanim zostaną poddane dalszym opracowaniom teoretycznym.
Prawdziwymi funkcjonalistami byli według Malinowskiego byli:
E. B Tylor (kiedy sformułował wstępną definicję religii w najszerszym rozumieniu tego słowa). Robertson Smith (kiedy uznał, że aspekt socjologiczny był niezbędny do zrozumienia pierwotnej wiary). A także Sumner, Durkheim, Bucher, Hutton Webster i H. Schurtz.
2. Główne założenia funkcjonalizmu
▪ Kultura jest instrumentalnym aparatem, dzięki któremu człowiekowi udaje się radzić z konkretnymi, określonymi problemami, które napotyka w swoim środowisku w trakcie zaspokajania potrzeb.
▪ Jest system przedmiotów, działań i postaw, w którym każda część istnieje jako środek do celu.
▪ Jest całością, w której rozmaite elementy są współzależne.
▪ Te działania, postawy i przedmioty organizują się wokół ważnych i żywotnych zadań w instytucje takie jak rodzina, klan, społeczność lokalna, plemię i zorganizowane w zespoły współpracy gospodarczej, politycznej, prawnej i działalności edukacyjnej.
▪ Z dynamicznego punktu widzenia, czyli rodzaj działania, można rozpatrywać kulturę w takich aspektach, jak wykształcenie, kontrola społeczna, gospodarka, systemy poznania, wiara i moralność, a także sposoby twórczej i artystycznej ekspresji.
Proces kulturowy zawsze dotyczy istot ludzkich, które pozostają w określonych związkach, czyli są zorganizowane, posługują się artefaktami i komunikują się ze sobą za pomocą mowy lub innego rodzaju symboli.
Artefakty, zorganizowane grupy i symbolizm są trzema wymiarami procesu kulturowego, ściśle ze sobą związanymi.
Materialne urządzenia kultury – każdy artefakt jest albo narzędziem albo przedmiotem bezpośredniego zastosowania, czyli należy do klasy dóbr konsumpcyjnych. W obu przypadkach zarówno warunki jak i formę przypadku określa jego zastosowanie. Forma i funkcja są powiązane. Artefakt produkuje się aby służył jako narzędzie. Żadnego elementu kultury materialnej nie można zrozumieć w odniesieniu do samej jednostki, ponieważ wszędzie tam gdzie istnieje kooperacja ma miejsce przynajmniej jeden istotny rodzaj współpracy, który polega na ciągłości tradycji.
Co jest forma a co funkcją w socjologicznych realiach:
Forma socjologicznej rzeczywistości jest konkretnym rodzajem zachowania charakteryzującym wszelkie społeczne więzi.
1. Nie można przeprowadzić linii podziału pomiędzy funkcją a formą w obiektywnym przedstawieniu aspektu socjologicznego.
2.Niemożliwe jest odizolowanie materialnego aspektu społecznego zachowania lub rozwinięcie analizy społecznej całkowicie oderwanej od aspektów symbolicznych.
Związek pomiędzy formą a funkcją w symbolizmie:
Symbol jest uwarunkowanym bodźcem, który wiąże się z reakcją w zachowaniu tylko poprzez proces uwarunkowania. Proces ten powinien być integralną częścią wartościowego badania.
Kontekst kształtującej się sytuacji zawsze odsłania związek pomiędzy werbalną czy manualną funkcją aktu symbolicznego a pewnymi fizycznymi procesami powiązanymi poprzez biologiczną przyczynowość.
Forma pełni rolę katalizatora ludzkich działań, bodźca, który uwalnia reakcje w odruchu łańcuchowym, w charakterze emocji czy w procesie celebralnym.
! Cały proces kulturowy, włącznie z materialnym substratem kultury (artefakty), ludzkimi iwęzami społecznymi – czyli standardowymi sposobami zachowania, działaniami symbolicznymi – wpłyami jednego organizmu na drugi poprzez uwarunkowane reakcje na bodziec, stanowią całość, której nie można podzielić na części poprzez wyodrębnianie elementów kultury materialnej, czystej socjologii lub języka jako osobnych, kompletnych systemów.
3.Określenie funkcji
We wszystkich działaniach okazuje się, że zastosowanie przedmiotu jako części technicznie, prawnie czy rytualnie określonego zachowania prowadzi istotę ludzką do zaspokojenia pewnych potrzeb. Integralną funkcją wszystkich procesów, które tworzą kulturowe zaopatrzenie społeczności, jest zaspokojenie podstawowej potrzeby biologicznej. Funkcję należy zawsze powiązywać z badaniem. Nie należy wyrywać jej z kontekstu.
4. Powierzchowne podejście do funkcjonalizmu
▪ Zjawiska kulturowe są powiązane. Nic nie jest tak trudne do zauważania jak rzeczy oczywiste ( np. związki pomiędzy istotą ludzką a przedmiotem, między techniką – jednostkową i społeczną – a prawnym posiadaniem). Naturalne elementy istnieją i powinny być podstawą każdej rozsądnej analizy. Funkcjonalny element – instytucje – w różni się od np. kulturowego kompleksu (kiedy określa się go jako ”złożony z elementów, które pozostają ze sobą w związkach nie mających koniecznego charakteru”) pod tym względem, że instytucja postuluje taki konieczny związek.
▪ Wyróżnik funkcjonalny jest konkretny (można go badać jako określone społecznie grupowanie). Ma budowę powszechnie obowiązującą dla wszystkich rodzajów wyróżników i jest elementem autentyczny (możemy wyliczyć jego abstrakcyjne czynniki ale także nakreślić wokół niego linię). Funkcjonalizm aby szczerze zajmował się kulturą i jej podstawowymi aspektami musi potrafić analizować i definiować każde z nich i powiązać z ich biologicznymi potrzebami ludzkiego organizmu.
▪ Funkcja oznacza zaspokojenie potrzeby, od najprostszej czynności jedzenia do aktu sakramentalnego, w którym pojmowanie komunii wiąże się z całym systemem wierzeń, określanych przez kulturową potrzebę jednoczenia się z żywym Bogiem.
5. Usankcjonowane elementy analizy kulturowej
▪ Gdyby rozważać jakąkolwiek cechę kultury materialnej czy wybrali jakiś zwyczaj lub ideę to można ją umieścić w jednym lub kilku zorganizowanych systemach ludzkiego działania.
▪ Narzędzie ma swoje przeznaczenie i technikę i zawsze można je odnieść do zorganizowanej grupy, rodziny, klanu czy plemienia, w którym udoskonalona i urzeczywistniona technika wyraża się w zasadach technicznych.
▪ Nie ma takiego symbolu, przedmiotu, działania czy rodzaju organizacji, którego nie można umieścić w tej czy innej instytucji, chociaż niektóre przedmioty należą do kilku instytucji, odgrywają szczególną rolę dla każdej z nich.
6. Struktura instytucji
▪ Statut zawsze odpowiada pragnieniu, zespolowi motywów, ogólnych celów. Ucieleśniony jest wtradycji lub nadany tradycyjną władzą.
▪ Życie rodzinne skupia się wokół ogniska domowego, fizycznie określa rodzaj mieszkania, zestaw urządzeń domowych, mebli, a także święte przedmioty związane z każdym magicznym bądź religijnym kultem wyznawanym przez grupę domowników
▪ Rodzina poszerzona ma swoje zasady kompromisu między członkami wchodzącymi w jej skład, poszerzony skład osobowy, podłoże materialne w postaci przyległego obszaru, wspólne ogrodzenie, wspólne symboliczne ognisko domowe, główne i złożone mieszkania, wspólnie używane przedmioty
▪ Statut klanu ustalony jest w mitologii wspólnego przodka i w jednostronnym nacisku na rozszerzony związek pokrewieństwa.
▪ Samorządowe grupowanie się np. Aborygeni. Zakłada określenie prawa grupy do jej ziemi. Wiąże się to z religijnymi, mitologicznymi jak i prawnymi roszczeniami. Do statutu wchodzi zatem definicja praw jednostki do samorządnego członkostwa.
▪ Plemię. Należy dokonać rozróżnienia pomiędzy plemieniem kulturowym (grupa ludzi którzy maja te samą tradycję, prawo zwyczajowe, technikę i tą samą organizacje mniejszych grup takich jak np. rodzina, samorząd lub cech zawodowy. Wspólnota języka jest najbardziej charakterystycznym wykładnikiem plemiennej wspólnotowości ponieważ wspólna tradycja, wiedza, zwyczaje i wierzenia mogą przetrwać tylko dzięki wspólnej mowie) a plemieniem jako grupą zorganizowaną politycznie (nie jest to to samo co plemię narodowe, które należałoby utożsamiać z władzą centralną). Statut można odnaleźć w tradycjach, które dotyczą pochodzenia danej społeczności i które określają jej kulturowe dokonania w kategoriach heroicznych czynów przodków.
7. Pojęcie funkcji
▪ Stosowanie pojęcia funkcji w odniesieniu do pewnych szerokich, oddzielnych grup instytucjonalnych, przede wszystkim jako narzędzia heurystycznego.
▪ Funkcją rodziny jest dostarczanie obywateli.
▪ Funkcją rozszerzonej rodziny rozpatruje w kategoriach lepszego wykorzystywania wspólnych zasobów, wzmocnienia kontroli prawnej w wąskiej i zdyscyplinowanej społeczności, większego bezpieczeństwa i sprawności jednostek lokalnych
▪ Funkcją wspólnoty klanowej jest ustanawianie nowej sieci związków przecinających grupy sąsiedzkie i dające nowe podstawy ochronie prawnej, ekonomicznej wzajemności i wykonywaniu magicznych i religijnych działań. Pozwala na szerszą wymianie dóbr i usług.
▪ Funkcję samorządu widzę w organizacji usług publicznych i wspólnym wykorzystywaniu bogactw terytorialnych.
8. Teoria potrzeb
▪ Każda kultura powinna zaspokajać system biologicznych potrzeb takich jak potrzeby dyktowane przez metabolizm, reprodukcję, fizjologiczne warunki temperatury, o9chronę przed wilgocią itp.
▪ Każde kulturowe dokonanie, które zakłada stosowanie artefaktów i symboliki, jest instrumentalnym wzmocnieniem anatomii człowieka i odnosi się bezpośrednio bądź pośrednio do zaspokajania potrzeb cielesnych.
▪ Od początku istnienia kultury koniecznością było przekazywanie jej za pomocą ogólnych zasad ujętych w ramy symboliczne. Maga i religia mogą być interpretowane funkcjonalnie jako konieczne uzupełnienie czysto racjonalnych i empirycznych systemów myśli i tradycji.
9. Wnioski
▪ Czy można badać zjawiska kulturowe jako naturalne elementy zorganizowanych działań? Najlepsza odpowiedzią jest pojecie instytucji, z określonym zarysem jej struktury, z pełnym spisem głównych jej rodzajów.
▪ Teoria potrzeb daje nam bardziej sprecyzowaną analizę funkcjonalną związków pomiędzy biologicznym, fizjologicznym i kulturowym determinizmem.
▪ Teoria funkcjonalna pragnie być warunkiem wstępnym do badania terenowego i do analizy porównawczej zjawisk z różnych kultur. Jest w stanie posłużyć do konkretnej analizy kultury w instytucjach i ich aspektach.
▪ Funkcjonalizm ma podstawowe znaczenie jako wstępna analiza kultury, dostarcza antropologowi jedynie ważnego kryterium kulturowej identyfikacji.
NAUKOWA TEORIA KULTURY (1944)
▪ Antropologia jako nauka o człowieku w ogóle, jako najbardziej wszechstronna dyscyplina humanistyki obejmuje obecnie studia z zakresu prehistorii, folkloru, antropologii fizycznej i kulturowej. Zbliża się niebezpiecznie do innych uznanych dziedzin nauk społecznych i przyrodniczych: psychologii, historii, archeologii, socjologii i anatomii.
▪ Narodziła się pod znakiem entuzjastycznego ewolucjonizmu metod antropologicznych i odkryć prehistorycznych. Pierwotnie jej zainteresowania skupiały się na odtwarzaniu ludzkich początków, poszukiwaniu brakującego ognia, wnikaniu w związki między prehistorycznymi znaleziskami a danymi etnograficznymi
▪ Obszarem na którym spotykają się wszystkie gałęzie antropologii jest naukowe badanie kultury.
▪ Nauki we wszystkich pracach antropologicznych polegają na teorii kultury, z odwołaniem się do metody obserwacji w terenie i do znaczenia kultury jako procesu i wytworu.
▪ Postawa naukowa jest równie stara jak kultura. Minimalna definicja nauki wywodzi się z każdego pragmatycznego działania.
▪ Ciągła weryfikacja empiryczna na równi z autentycznymi podstawami teorii naukowej i doświadczenia, jest samą istotą nauki.
▪ Teorie która okazuje się błędna należy naprawić poprzez odkrycie przyczyn, dla których błędy został popełnione. Niezbędne jest więc bezustanne wzajemne krzyżowanie się doświadczeń i zasad teoretycznych.
▪ Nauka naprawdę zaczyna się wtedy gdy ogólne założenia trzeba poddać próbie faktów i gdy praktyczne problemy i związki teoretyczne istotnych czynników stosuje się w celu zręcznego manipulowania rzeczywistością poprzez ludzkie działania.
▪ Minimalna definicja nauki zakłada istnienie ogólnych praw, dziedziny eksperymentu czy obserwacji i co niemniej ważne, sprawdzenia rozważań akademickich w praktyce.
▪ Minimalna definicja nauki zakłada, że podstawowym zadaniem każdej nauki jest uznanie jej prawomocnego przedmiotu
▪ Podstawowa zasada, obowiązująca zarówno badacza terenowego jak i behawiorystę, mówi, że myśli, uczucia i akty woli nigdy nie prowadzą tajnej, ukrytej egzystencji w niemożliwej do zbadania głębi umysłu – czy to w świadomości, czy podświadomości.
▪ Teoria symbolizmu polega na definicji symbolu czy idei jako czegoś, co można fizycznie zanotować, opisać lub zdefiniować. Idee, myśli i uczucia muszą być powiązane ze wszystkimi innymi aspektami kultury, zarówno funkcjonalnie, jak i formalnie.
▪ Orientacja funkcjonalna pozwala nam określić pragmatyczny kontekst symbolu i udowodnić, że w rzeczywistość kulturowej werbalny czy inny akt symboliczny urzeczywistnia się tylko poprzez efekt, który wytworzył. To formalne podejście jest podstawą i dowodem słuszności naszego przeświadczenia, że w socjologicznym czy etnograficznym badaniu terenowym można bardzo precyzyjnie i obiektywnie zdefiniować idee, wierzenia i emocjonalne krystalizacje zupełnie odmiennych kultur.
▪ Koncepcja martwych elementów czy kulturowej skamieliny w kulturze ludzkiej czyli zasada, że kultury przechowują się w znacznej liczbie i w miejscach o strategicznym znaczeniu, idee, wierzenia, instytucje, zwyczaje, przedmioty, które naprawdę nie należą do ich kontekstu. W teoriach ewolucyjnych takie martwe elementy pojawiają się pod pozorem „przeżytków”. Dyfuzjonista mówi o nich jako o „cechach zapożyczonych” lub o „kompleksach cech”.
▪ „Przeżytek jest cechą kulturową, która nie pasuje do swojego kulturowego środowiska. Raczej trwa, niż funkcjonuje, lub też jej działanie nie harmonizuje z otaczającą kulturą.” (A. A. Goldenweiser)
▪ Przeżytki trwają bo zyskały nowe znaczenie, nową funkcję.
▪ Szkoda którą antropologii wyrządziła koncepcja przeżytków, polega na tym, że z jednej strony funkcjonuje ona jako fałszywe metodologicznie narzędzie w odtwarzaniu ciągów ewolucyjnych, a z drugiej strony jest skutecznym sposobem wybierania dróg na skróty przy obserwacji w badaniach terenowych.
▪ Kultura jest integralną całością, na która składają się narzędzia i dobra konsumpcyjne, konstytucyjne statuty różnorakich społecznych ugrupowań, ludzkie idee i rzemiosła, wierzenia i zwyczaje. Aparat częściowo ludzki, materialny a częściowo duchowy, dzięki któremu człowiek może podołać stojącym przed nim konkretnym szczególnym problemom. Problemy wynikają z faktu, że ciało człowieka ulega różnym organicznym potrzebom i że żyje on w środowisku, które jest jego najlepszym przyjacielem w tym sensie, że dostarcza surowców dla jego wytworów, ale także jest dla człowieka niebezpiecznym wrogiem, dającym schronienie nieprzyjacielskim mocom.
▪ Teoria kultury musi się oprzeć na biologicznych faktach. Człowiek musi zaspokoić wszystkie potrzeby swojego organizmu. Musi stworzyć warunki i prowadzić działalność, by się wyżywić, ogrzać, zapewnić sobie mieszkanie, ubranie czy ochronę przed zimnem. Wszystkie te podstawowe problemy ludzkich istot jednostki rozwiązują dzięki artefaktom, poprzez zorganizowanie się we współpracujące grupy, a także dzięki rozwojowi wiedzy, poczuciu wartości i etyce.
▪ Nowe potrzeby nakładają na człowieka i społeczeństwo wtórny rodzaj determinizmu. Będziemy mogli wprowadzi8ć rozróżnienie imperatywów instrumentalnych (wyłaniających się z takich typów działalności jak ekonomiczna, normatywna, edukacyjna i polityczna) i imperatywów integratywnych (wiedza, religia, magia). Działalność artystyczną i rekreacyjną można odnieść bezpośrednio do pewnych właściwości fizjologicznych organizmu ludzkiego.
▪ Rozpatrując daną kulturę jako spójną całość, możemy stwierdzić, istnienie pewnej liczby determinantów, do których musi się ona dostosować.
▪ Analizą funkcjonalną nazywamy określenie związku między działaniem kulturowym a potrzebą ludzką, podstawową czy pochodną. Funkcji nie można określić w inny sposób niż jako zaspokajanie potrzeb poprzez działanie w którym ludzie współpracują, używając artefaktów, i konsumują dobra. Istotnym pojęciem w tym przypadku jest pojęcie ORGANIZACJI. Ludzie muszą się organizować dla zrealizowania każdego zamiaru, osiągnięcia każdego celu.
▪ Element ludzkiej organizacji nazywam starym pojęciem INSTYTUCJI. Pojęcie to zakłada zgodę co do zespołu tradycyjnych wartości, dla których istoty ludzkie skupiają się we wspólnocie. Zakłada także, że ludzkie istoty pozostają w określonych relacjach wobec siebie nawzajem i wobec poszczególnych fizycznych części naturalnego czy sztucznego otoczenia.
▪ Obydwa rodzaje analizy: funkcjonalna i instytucjonalna, pozwolą na wyczerpujące zdefiniowanie kultury. Kultura jest całością złożoną z instytucji częściowo autonomicznych współdziałających ze sobą. Jest ona zintegrowana na podstawie kilku zasad...
cirelly