Macdonald, Dwight - Teoria kultury masowej.pdf - Teoria kultury - cirelly

(f) WOIZ

" I

, I G.A.Hemy,z ta.róznica'a~e byl artystajpr~ekazywal §~ indy-

, wiag?lmL_~~!n~yn;'jec!iiQ.sj:f.9m:~podc~~-gdy He~~tywymbi~

Teoria ku/tury masowej

DWIGHT MACDONALD

Dwight j'ylacdollald (1906-1982) -

amerykatiskipisarz i dziemlikarz, jedm

z llajwczesJliejszychbadaczy i krytyków

kultury masowej;'prawdopodobniepierw-

szy posluzyl sie tym okrefleJliem.Przez

pewien czas wydawal wlasnepismo "Po-

litics ".

, . -',

: bezosobowy rowar dlilmas.

- .- .'

f r--~~

Charakter kultury masowej

,,-c'Teoriakuitury

masowej"-

Hisroryczneprzyczyny i-oz~ojl(kultUry masowej por. 1800 sa

ogólnie, znane. peI1l~~S~,Roli~z.n~~Lp.o.wszechruLoiWiat~~

maly monoQol dawnej ~~z-eLR1l§y~'\Y~gzi~ailri.i6'ku!tiriY:'pfzed-

~bi;~cy znalezli zródlo dochod6w w zaspakajaniu knlrm:llnyr.h

potrzeb swiezo p_rz..ehu.dzD.Dl'ch..mas..,

a Qostep techQjki llmozliwil

rania produkcje- ksiA-z.eK._12ismohrazó.w,.muzyki i m~hlW3.Wlo&.-

Od mniej wiecej sm lat Kultura zachodnia jest juz wlasclWle".p'iv'

dwój na: obejmuje zarówno tradycyjny gatunek - nazwijmy to

"wyzsza kultura" - utrwalany w podrecznikach, jak "kulture-ma~ .

sowa", hurtem rzucana na.rynek. Rz<?:nieslnicykultury masbwejbd

.?awn~ juz rozwijaja dzialalnosc, poslugujac sie dawnymi formami -~

sztukL W powiesci linia prowadzi od Eugeniusza Sue 'dÓTT6ydi' .

C. Douglasa, w muzyce od Offenbacha do Tin-Pan Alley, w sztu-

ciach dostatecznych, .abynasyc~c !"YIl.ek.Nowoczesna technika

}EW0fZyEl~citili; nQ:;~'~ki:j.akfilm i te]~e, S;7.czcg61nie

d~rze dosroso~dOJX1as..Qw:.eg.o~.ro.h.u..l...r.11asowedystrybucji:..

.. Zjawisko jest wiec wlasciwe epoce nowoczesnej i radykalnie

.rózni sie od tego, co uwazano dotychczas za sztuke i kulture. ~Q.

prawda, ze kultUr~!,_mas..Q~lY~LllQWs,tala.

- a~Rewn~ mierze jest

rym-~_~~iSiaj -- jako pasozyWicza, rakowata narosl na WYZ§~-\

~.ik"~auwaiyH:~Iement ~nberg w artyklITe:t1'wtlngardti '

/i kicz - "niezbednym warunkiem istnienia kiczu (niemiecki ter- (

" 'c

ce od oleodruków do Maxfielda: Parrisha i Normana R6ckwella,

w architekturze od wIktorianskiego gotyku do

stylu TudoJów

,w podmiejskich dzielnicach. ul tUra masowa wyprac()_~al-a1,:9:~hiez ~"

swoje wlasne srodki, o które rzadko siega powaznarry:~m:xa ):0, .

'.JUm, kQmiksy, detektY1Yri$...QP-illY~n1a, science.fi.cti.Qll~Le.1ewi3le-..~~.

( Nazywa sie to niekiedy "kultura popularn'l~'2"~~

<O I kultura masowa jest bardziej dokladnym terminerr},b()~FYtQ-Z.I1Ja

min oznaczajacy kultUre masowa) jest dostep do wyzszej, w pelni

dojrzalej kulturalnej tradycji, kt6rej odkrycia, osiagniecia i samo-

wiedze kicz potrafi wykorzystac dla swoich cel6w". Zachodzi tU I

jednak zwiazek nie taki jak pomiedzy lisciem i galezia, a raczej ta-

ki jak pomiedzy gasienica i lisciem. ~~~~~sza kul::- I

tu!".e--nib.LI!i.eprzeW!~l,lJaq<;>~~.1.Ilicy,_~:~~wyao~y}Y?ia~-zie~-

bogacrwa,..niszczac glebe i nic-uie daj~c-jej-.w.za~ian. Zamze.ro

ja to, ze $>.LQ!J.JLIDi.~z9:!e ! b~~os.rednio ~rty~u~111;..,masow~~2..~

!~9zyci~~ lak guma do zucia. ~M~r.znie wytwór wyzszej klllturY '

bywa niekiedy popularny, choc zdarzasre to coraz rzadziej. 1ltt.

I ytiec Dickens byl nawet bardziej populam:y .Ilj~::-~~PQtqe~ny"rl1U

r '--.'c.o,,'

'---

" ---

przeszlosci i nie~ie-

o' -..' " ~ , --'

dy' ewoliIcja jest tak swoista, ze zd~~ sie o~-nie miecnIc wsp61-

nego_,z wyz~i.a~kultua'

_.~

~"'-

'-"'/':._,_.-~..

" ,-~-~-

"-,,- -

" Tytul oryginalu: Theory o/Mass Culture. Pierwodruk w: "Diogenes;' 1953, nr 3.

l,Jak to zrobilem s,am w Teoriipopulamej kultury {,;PolitiC:s", ]uty1944), czes-

- ci szkicu zostaly prze~ mnie uzyte albo zastosowane w tym artykule. .

',~

/'--"

----

, Prawda jest tez, ze kultura m\!sow~~jmierze

kon-

, '°,,-

<-.'"

t~ja

dawnej sztukiTudowe1 kt6ra~4o rewolucji w przemysle

,,'i

'-."--

',.,' 14 ''''-''~,j~~~'':(~;';~Y~'"-''

<'" ~-

kicz,.rozwijgj~c sie,..zaczyna czerpa~..-Zc:::--s-wQlej

Dwight Macdonald

, ;~

iloria kultury masowej

-=- "

i dziej uderzajace niz podobienstwa. Sztuka ludowa wyrastala samO=.

: rzUtnie, od dolu. Stanowila spontaniczny, lokalny wYrazTIPodobati

w swoj e J f o.r m i e dokladnym przeciwienstwem naszej, sluzac

propagandzie i pedagogii raczej niz rozrywce. Niemniej posiada

zasadnicze cechy kultUry masowej i te róznia ja od kultury ludo-

wej czy kultUry wyzszej: wyrabianiem jej dla ~aso'Y:egQ-_s.p-azy~ia

zajmuja sie technicy zatrudnieni przez klase panujaca; nie jest ona

wyrazem dazen ani indywidualnego artysty, ani samych zwyklych

ludzi. Podobnie jak nasza.. raczej eksploatuje niz zaspokaja kultu-

ralne potrzeby 'mas, choc cele sa raczej polityczne niz handlowe.

Jakosc jej jest nawet. nizsza: nasz gmach Najwyzszego Sadu jest

pompatyczny i bez smaku, iJJe'nle":W rymobleon)i"stopnIu co

planowany nowy Palac Sowietów - olbrzymi slubny tort zlozony

z kolumn i dzwigajacy na szczycie posag Lenina wysokosci osiem-

dziesieciu stóp. Sowieckie filmy sa o tyle nudniejsze i prymityW-

niejsze od naszych, ze unikaja ich nawet amerykanscy komunisci.

Dziecinny poziom p o waz n y c h sowieckich wydawnictw

poswieconych sztuce i filozofii jest nie do uwierzenia dla kogos,

kto i€h nie czytal, a co do popularnej prasy - mielibysmy taka,

gdyby pulkownik Mac Cormick redagowal wszystkie pisma

w Ameryce.

I ,

'i ludu, który ja ksztalrowal dla swoich potrzeb, na ogól bezÓglada-

l nia sie na wyzsza kultUre. Kultura masowa jest na~!lIc::!.~~,.~~,g6.c=

nie. Fabrykuja ja technicy iIT..najeci przez ludzi biznesu.]ej od-

_. . .'. ,.

:biorcy sa biernymi spozywcami,..udzial ich oEranic"Za'sied~,wyhO-

'- fU pomiedzy kUPlL~1P~glli9-O.~aJ~gI2na. Wlad~Y::;~!~~l.!;Juótko

m6wiac, ek~ploatuja kulturalne pgtr~eQy_:rpas,.aby zebrac. zysk

i (albo) Utrzymac rzady swojej klasy-=-w krajach koriiiiriiscycz:-'-

nych dziala tylko ten drugi motyw. ~e to samo--iag:p-akaI~C'<

P?_tr~e!?):,-.iaJuO-tOhipoezja-Bumsa, i e k s p.1Qa~wacje, jaIu9-

robi-Ho1.~ood). Sztuka ludowa by!a W§~.!l.a}!!§'fY~uci{.lti5t4,pfY-

..watnym ogródkiem oddzielonym murami od wielkiego formalne-

go parku wyzszej kultury pan6w. Natotrliast kultura masowa"f~:.-

wala mur, udostepniajac masom skazona forme-';;VYzszefk~ltUiy

i staje ,sie przez to~parzedziem p()litycznc::jdOl1}!~aGj(pdyby~n;y

nie rozporzadzali innym materialem, charakter kultury:rp.asowej

wystarczylby, aby wykazac, ze kapitalizm daje w 'YYniku'eksploa-

tujace klasowe spoleczenstWo, a nie' harmonijna rzeczpo~PQfiJa:ja~

to sie niekiedy twierdzi. To samo tym wyrazniej widac.w.sowiec-

' J"

','1.

-I

kim komunizmie i w jego szczególnym rodzaj'u kultury masowej.

Prawo Greshama w kulturze

" ".',""

,.'~'

Kultura masowa:ZSSR

_n'

Podzial na sztuke ludowa i wyzsza kulture z dosc scisle przestrze-

gana pomiedzy nimi granica odpowiadal przegrodom wzniesionym

pomiedzy zwyklymi ludzmi i arystokracja. Erupcja mas na po li-

tyczna widownie zniszczyla ten przedzial, a skutki w kulturze sa

fatalne. Po~~sztuka.Jud0--wa-mi-al-a-sw@is-t-a~tosc,

"Wszyscy" wiedza, ze Ameryka jest krajem kultUry mas°'Yej, ale

nie kazdy mysli tak o Zwiazku Sowieckim. Na pewrio n-reKo'mu':

nistyczni przyw6dcy, z których jeden pogarliwie zauwazyl,-ze

naród amerykanski nie potrzebuje obawiac sie milujacego.pokój

sowieckiego panstwa, bo nie ma ono najmniejszej ched-pozoawEiC

, Amerykan6w ich coca-coli i komiksów. Pozostaje jednak faktem,

ze ZSSR Jest jeszcze bardziej krajem kultury ~asowej niz USA.

Trudniej to tylko rozpoznac, poniewaz ich kultura- masowa jest

knlm-

-I

ra mEowa.-ie-s..LW-11aj.le.ps~.m

.razil': Z~1)J~Qwanxm

odbiciem

A wyzsza kultUra, mogac dawniej lekcewazyc

tlum i starac sie trafic tylko do cognoscenti, musi teraz albo wspól-

zawodniczyc z kultura masowa, albo zlac sie z nia w jedno.

Ten problem ma wielka ostrosc w Stanach Zjednoczonych,

i nie tylko dlatego, ze pleni sie u nas kultura m~sowa.Gdyby ist-

- ~i -._,- -- -,'-'

Ij ;

. ~i'

:,,!

~--- .n_16

! bYE.-l5..u1r.ru: z~k.t:ch, sa?ie.rtelnikó_wi tUtaj j~dnak r6znice sa bar-

~wyiszei k111f1IT:Y...,

Dwight A1acdonald

lloria kultury masowej

Osmielam sie twierdzic, ze

znaczna, ;;;;rystycznie biorac, czesc ludnosci stale stoi przed wy-

borem - isc na film czy isc na koncert" czytac Tolstoja czy aetek-

tywna powiesc, ogladac starych mistrzów czy teleWiZje~.to znaczy

1 wzór ich kulturalnego zycia jest tak "otwarty", ze' azporowiuy.

; , Dobra sz.tukawspólzawodniczz kiczem,powa'zneJdee.wspól-

niala jasno okreslona kulturalna elita, masy moglyby dostawac

swój kicz, a elita swoja wyzsza kulture i wszyscy byliby zadowo-

leni. Ale linia_gLaJliQ;?:DJLJe.s.LZatan.?

kulturze swoja wszechobecnoscia, swoja brutalna, zwycieska

i 1o s c i a. Klasy wyzsze, kt6re najpierw uzywaly go, zeby zarabiac

na niewyszukanym smaku mas i zeby panowac nad tymi masami

politycznie, doprowadzily do tego, ze instrument, kt6rym bezmysl-

nie sie posluzyly, grozi zniszczeniem ich wlasnej kulmry (te sama

ironie dostrzegamy w nowoczesnej polityce, gdzie miecz najcze-

';'ff . sciej bywa oposieczny; tak w}ec nazizm, po,:,,"staljako narzedzie

.~.~c.._,-_:. wieI~iej burzuazji i WOjs~owych junkrów, ale w koncu uzyl i jej,

zawodnicza z handlowymi fQ.'(I:illJlkaroL- i cala przewaga jest po

I .Jeg:aej s,tronie. Zdajemisie,zf? prawo Gresham:lazi:ll::i zarowno,

I kiedy chodzi o obieg monety, #K' w kulturze:::ztlmonC;;ta-FYPy~ha "-

dobra, QQzla.Jam:jet"ZI:O:4JJ.mte~~Lyyiecez niej ~r:-Ta

} .--/? wlasnie przystepnosc zapewnia ki~zOWiauzy ryri~lCCiirazem

i ich jako swego narzedzIa).

CC~~~I

~U"'-t"fkP

\. Kultura homogeniZOWa!La.--"// .

G{:4",,~ >C'\? c-;-f., jv

,~.,-,_._~

(

utrzymuje go na niskim poziomie2. Jak powiada Clement Green-

Podobnie jak dziewietnastowieczny kapitalizm, kultura masowa

"', ~~.._~,_.. -"""~-'-"'~'--""""~"""" ., ,

U-arogi'a~'a:!fi!X~znY0~.9_0}}~!!~~~El!j~I'!S.toL~EUtlJlli PYCz ~oni~p~-

'nalci tr~ud~.~~_E!a~i~i}Yets~?;.n,lSP~'" Reakcje widza na dane dzie-

'-'lo sa'jiii.z,-góry.-uwzglednioae,

berg, taka jest artystyczna wlasciwosc kiczu, ze "z.g6ryótrawi'()l!.

sztuke dla widza i oszczedza mu wysilkl,!Jdostarcza mu skr6con~eL-

CJ!,smaku I zacIerajaca kulturalne odrebnoscl. MIesza l-!ozbeltu- I~ .'

~,,~-~,~

;

je :w-szystkorazem, y{ytWarzaj~ to, co mozna nazwac ho.'-

w.:~~.pIy]1g~Tere:- zamIastzmuslc

-l

~15-ul~JJE~Cod nazwy illllego'ameryK:anskiegó-'osiagniecia,.j

( wiqZ;a"z;e,b:Y:.~-c:!.Qi>x!.~~eJ)a

,. pro.ces~~oniÓg~il~.,~t6ry

r6wn?n:ierni~ roz~ro'Yad_~~~~iny

wlasne.doznaaie. Wren-sposob,QcZYWls-

r cie Eddie Guest i Indian /ove /yrics sa bardziej "poetyczne'!"niz

" T.S. Eliot i Szekspir. I tak samo nasz uniwersytecki gotyk, jak

Harkness Quadrangle w Yale~jest bardziej iJi"alOWJlicz.y-niz

gotyk Chartres, a smakowita dziewczyna napacykowaaa-pg~~,Per-

ty jest bardziej seksualnie ponetna niz zywa naga kobieta. .

Jezeli do tej latwosci konsumpcji dodamy latWosc;-~z'-jaka

produkuje sie kicz, ze wzgledu na jego standardowy ch.~!.~~ter,

nietrudno zrozumiec, dlaczego tak sie pleni. Zagraza on wyzszej

sJme~n):_~_~~., Z~~I~U?~.EW~~~-=~~p~~_-?~?~n_~

n~.wlerz- \

~!!

chu. W ten SPOSÓ5IIfSZCZwartoscI, bo sadY.W3,[toscI]JHcezakla-

o/c::aa: odrzuca katego!:yczniedysk1.:Y..minaci~.12rz~Ciwka_k9mukol:

masowa'jest ó-ardzob;lrdzodemokra-I -

--w!ek,pomj.e.9~~mkolwiek i czymkolwiek..Wszystkowpad:lw jej

/TvVezmy"Life", rypowy homogenizowany magazyn o wielkim

nakladzie. Pojawia sie on na mahoniowych stolach w bibliotekach

bogaczy, na szklanych stolikach klasy sredniej i na przykrytych ce-

rata kuchennych stolach biedak6w. JegQJresc ~st calkowicie

hpmoge.nizowana, podobnie jak dys_tryb~ja. W tym samyill nume-

rze znajdziemy powazny'wyklad teorii atomowej i l:.Q_~p-J:.awe

1 ~ (

2 Powodzenie, jakim cieszy sie "Reader's Digest", ilustrujetopt;l-w().,~~

zyn ten osiagnal fantastyczny naklad - okolo pietnastU mi li orio:W;:W:czym

-spó-

ro przypada na jego zagraniczne wydania, co wskazuje, ze kicz podoba sie bynaj-'

o mi-

--"--" '

-losnymjyciu ffi~Hayworth; fotografie glodnych dzieci korean-

skic0bierajacych ~dpadki w ruinachPusanu', i fotografie we~o-

wYChmodelek, pokazujacych nowe biustonosze; artykul wstepny

mniej nie tylko Amerykanom - po prostu obnizajac i tak plytkie formuly innych

czasopi~m. Omawiajac n~ dw6ch stronach temat, kt6ry te czasopisma omawiaja

na szesciu, "Digest" staje sie trzy razy "czytelniejszy" i trzy razy plytszy. '

,.1 8

cl31Ja1fY,skrylllipacje)(ulmra

mlyn_~c.b-o~z~ z mlyn~ gladko starte.

Dwight Macdonald

Teoria kultury masowej

na czesc Bertranda Russella z okazji osiemdziesiatej

rocznicy

"';.

kojnie odsuwa sie ja w zapomnienie, podobnie jak jej bardziej

szczera siostre przyrodnia. Za przyklad moga sluzyc malarze jak

Bougereau i Rosa Bonheur, krytycy jak Edmund Clarence Sted-

man i Edmund Gosse, szkola architektury Beaux Arts, kompozy-

tOrzy jak sp. Edward EIgar, poeci jak 8tephen Phill~ps, wreszcie

tacy powiesciopisarze, jak Alphonse Daudet, Arnold Bennett, Ja-

mes Branch CabeIl ISomerset Maugham.

Zilacze'hie ruchu awarigardy~(rozumiem przez to poet6w jak

Rimbaud, powiesciopisarzy jak Joyce, kompozytorów jak Strawin-

'ski i malarzy jak Picasso) pokgalo-iia tym; ze po 'prostU-wycofy-.

wal sie ze wspólzawodnictwa. Odrzucajac a~agemizm i 1;,.)l.:sa-

mym posrednio kulture masowa.;- robil rozpaczliwy wysilek, aby'

'-Qagrodzic Jakis teren, na któ!:Y.!!U!lQ.~~cz_e

urodzin i obok, na calej stronie, fotografie starszej kobiety dysku-

i tujacej z graczem w baseball; okladke, która tym samym drukiem

glosi: Nowa polityka zagraniczna, przez Johna Foster Dulles i Kerima:

,-"" 1~/J<!"emaratonski pocalunek jest filmowa sensacja, dziesiec kol()r<;>wych

~tron Renoira plus pamietnik jego syna, a zaraz calostronicowy

I obrazek konia jezdzacego na wrotkach: Reklamy oCiyW-{sciedaja

. . jeszcze'.wiecej pola do popisu hotnogenizujacynital~ntomredak-

;i!

c.,

::i

'".

~~.

tora. Cala strone zajmuje fotografia obdartego boliwijskiego peo-

. na.szczerzacego-zeby w pijackim usmiechu- POdoiie-U§StJS:9ki

(które, jak opowiadaja nam sumienni reporterzy pana Luce, zuje,

zeby usmierzyc chroniczne bóle z glodu), a obok ogloszenie:

usmiechnieta, dobrze ubrana amerykanska matka z' dwojgiem-lad-

nych, wesolych, dobrze ubranych dzieci (naturalnie chlopiec

i dziewczynka - dzieci sa zawsze homogenizowane naamerykan-

skich reklamach); ogladaja z zachwytem klowna w telewizji (RCA

Victorprzynosi wam nowy gatunek telewizji - supen-elewizoryz "potega

obrazu"). Peon niewatpliwie uznalby to zestawienie za pelne pi-

-Tworzyl nowe podzialy w kulturze, biorac za podstawe

-~czej intelektualn~ niz spoleczna elite.. Wysilek przyni6sl nadspo-

dziewanie dobre owoce: zawdzieczamy temu prawie wszystko, co

jest zywe w sztUce ostatnich, z grubsza biorac, piecdziesieciu lat.

Wlasciwie wYzsza kultUra naszych czasów jest niem~l ident~czna

dziala~ 'powazny---

kanterii, gdyby mógl sobie pozwolic na num~r "Life", na co -

z awangardyzmem. Ruch narodzil sie wtedy (1890-1930), kiedy

~wystepowano przeciwko mieszczanskim wartosciom, zar6wno kul-

turalnie, jak po lirycznie (w paszym kraju kulturalny sprzeciw nie

pojawil sie przed pierwsza wojna swiatowa, totez awangarda roz-

kwitla dopiero w latach .dwudziestych). Dwa prady, wyczerpawszy

swoja realna sile, zlaczyly sie w latach trzydziestych na czas kr6t-

ki pod egi.da komunistów, po to tylko, zeby przy koncu dekady

wsiaknac w piaski pustyni, na jakiej zyjemy dzisiaj. Rozrost hitle-

- ryzmu i rewelacja, jaka byly moskiewskie procesy, odslaniajace

pr.awdziwa nature nowego spoleczenstwa w Rosji, stoja li progu

obecnego okresu, kiedy to ludzie wola trzymac sie znanego sobie

zla, niz ryzykowac gorsze udreki przez dazenie naprzód. Chronicz-

ny stan goracej czy zimnej wojny, w jakim swiat znajduje sie od

1939 roku, równ.iez nie sprzyja ani buntowi, ani eksperymentowi

w sztUce czy polityce.

szczesliwie dla polityki Dobrego Sasiedztwa - pozwol.icsobie nie"

moze.

Akademizm i awangardyzm

- -.---..

'-""

l demiZni, czyli staraiac sie wspólzawodniczyc przez" imitacje, upra-

Mniej wiecej od roku 1930 wyzsza kultura próbowala-h.ron.iC'~ie-

rzed zalewem kultury masowej w dwojaki sposób: liiirawhil~c-aka-

. ~iajac awan ,ard.zm, CZY~iwycofuJac sie ze ~sp6lza~oaiil:-~~a:~~-

gL~vt1~~~~~to..kicz-~~: po re I~na m~~Z~-~~~!.~~~~:

F nu . '.z pozoru Jak prawdzIwa, ale w IstocIe ~ukt.~.Iabianytak:..s.aJJlQ

I jak tansze kulturaln~tro.v:ar na Wtek mas. W danym moiriel\Cie

, " "". --. . "..

umieja odróznic ja tylko awangardysci. Jedno czy d\Vapolwlenia

pózniej jej charakter' jest juz widoczny dla wszystkich.i wtedy spo"'"

2(J

.-".-". .'.-.".,. ..

~-- .

ar_ty.~ta.

Dwight Macdonald

Teoria kultury masowej

Urzadzono zjednoczenie

Wszystko tO nie jest podnoszeniem poziomu kultury masowej,

jak mogloby sie zdawac na pierwszy rzUt oka, ale raczej korupcia

wyzszej kultury.~if...Qgrdzie0Y-ulwu~g,a...pjz..kkz na po-

ziomie. Porównajmy powiesci Conan Doyle'a o Sherlocku Holme-

W tym nowym okresie wspólzawodnicy, jak tO ,czesto bywa

w §wiecie biznesu, lacza swoje przedsiebiorstwa. Kultura masowa

przybiera barwe dwóch odmian dawnej wyzszej kultury, akade-

mizmu i awangardy, podczas gdy te ostatnia coraz bardziefrozwad-

niaja elementy masowe. Powoli wylania sienizimna,pigoraca,

miekkawa kultura mi(idlebrpw która grozipograzeniemwszysrkk- .

go w swojej lepkiej mazi. Modernizm Baubausuzaczarwr~szCie

przesaczac sie, ()cz,ywiscie\V§'Y9jej,skazonej formJe,cdonaszych--

mebli~-kafeterii, kin, elektrycznych tosterów; urzedowych-gma-

chów, drugstorów i pociagów. Popularne czasopisma wykladaja

skwapliwie i plytko psychoanalize, psychoanalityk~za~tapirekscen-

trycznego milionera jako deus ex machina w wielu' [iJiTI:~sh~:L~_.~_~Uot

pisze Cocktail Party i sztuka staje sie przebojem na BrQ?clwayu

sie, rzeczowe i bez pretensji, z udana "glebia" Dorot1}yM. Sayers,

która, nie rózniac sie zreszta w tym od wielu innych aUtorów detek-

rywnych powiesci, jest niedoszla powiesciopisarka, wiec marnuje

swój matenal i przybiera literackie-pozy. Albo wezmy stosunki po-

miedzy Hollywoodem i Broadwayem. W latach dwudziestych by-

lYtodWie rzeczy, [iJmyprodukowano . dla mas hinterlandu;teatrgral

dla wyzszych sfer Nowego Jorku. Teatr byl wyzsza kultura, glów-

nie akademickiego gatunku (Theatre Guild), ale z iskierka awan-

gardowego ognia (ruch malych czy eksperymentalnych teatrzy-

ków). Filmy byly zdecydowanie kultura masowa, najczesciej bar-

dzo zla, ale z drozdzami awangardy (Griffith, Stroheim) oraz

sztuki ludowej (Chaplin i inni aktorzy komiczni). Z powstaniem -

filmu dzwiekowego Broadway i HolLy.:wD.fid.zbliz~sie-do...si~-

Wystawia sie sztuki glównie po to, zeby sprzedac prawa filmowe,

a producenci filmowi sami finansuja bezposrednio wiele sztUk.

Zjednoczenie tak standardyzowalo teatr, ze nawet dawna Theatre

Guild wydaje sie w porównaniu z nim czyms zywym, podczas gdy

po "eksperymentalnym" teatrze prawie nie zostalo sladu. A co zys-

kaly filmy? Sa bardziej wyszukane, gra aktorów jest ciensza, de-

koracje w lepszym smaku. Ale standard i tutaj siegnal: nie sa nigdy

tak okropne, jak kiedys, ale nie sa tez nigdy tak dobre, jak bywa-

ly. Dostarczaja wiecej rozrywki i mniej sztUki. Film w latach dwu-

dziestych niekiedy mial w sobie urok bezpretensjonalnej sztuki

ludowej albo intensywnosc wyobrazni wlasciwa awangardzie.

Dzwiek, a z nim Broadway, sprowadzily kamere do roli instrumen-

tu notujacego obcy dla niej rodzaj, bo sztuke mówiona na scenie.

Niemy film rozporzadzal przynajmniej teoretyczna mozliwoscia

stworzenia czegos znaczacego artystycznie, nawet w granicach kul-

tury masowej. Dzwiekowy film nie rozporzadza mozliwo§cia

w takich granicach.

" -~~-,=.,~~ ~ ...

(choc pod pewnymi wzgledami znakomita, jest na peivnó gorsza

niz Morderstwo w katedrze, które w niezjednoczonych latach trzy-

dziestych musialo byc subsydiowane przez WPA,zeby w ogóle

wej§c na scene).

Typowy twórca kiczu dzisiaj, }Vkazdym razie' wJ;tady~yjnych

rodzajach, jest trudnym do okreslenia specymenem. -~~e:J§~~iNz

wplywowych krytyków tak przerazajacych, jakcb.ocby. WiIIiam

yon Phelps. Zamiast nich mamy takie bezbarwne stw~ry,jak:-Cljf-

ton Fadiman czy Henry Seidel Canby. Niedolezne numery-jakie-

gos Eddiego Guesta zostaly zastapione przez bardirefwyszuk-ine,

choc równie banalne rytmy wziete z John Brown's-llo4Y:.T?ene~a.

Maxfield Parrish ustapil miejsca Rockwel1owi Kem,-Arthui Bris-

bane Walterowi Lippmannowi, a Theda Bara Ingridzie-ncrgman.

Mamy nawet cos, co mozna nazwac awa1)gardowym 'pompieryz-

~em (czyli podrabiana awangar.daJ, jak chocby w budynkach Ray~

_'ponda Hooda czy w ostatnich wierszach Arcbiba19~~Ma"E~Lei-:5B;

istnieje tez w literaturze pieknej akademicki awangardyzm, tak ze

10 "male", jak duze miesieczniki rozP9!"zadzaja swoimi wy-

,robnikami.

. -~c_~.~.~_.~,---

Macdonald, Dwight - Teoria kultury masowej.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: