Powszechna Historia Państwa i Prawa - Egzamin :
1)Zagadnienia Wstępne :
a)Ramy chronologiczne i terytorialne przedmiotu
b)Pojęcia podstawowe - państwo ,prawo ,stratyfikacja społeczeństwa - klasy i stany ,formacja społeczno - ekonomiczna ,układ ,typ i forma państwa ,asynchronizm
2)Epoka Przedfeudalna :
a)Germanowie :
b)Słowianie :
3)Państwo feudalne :
a)Państwo frankijskie :
· rys historyczny :
o panowanie Merowingów :
§ 496 - Klodwik przyjmuje katolicyzm
§ podział państwa na 3 części :Neustria ,Burgundia ,Austrazja
§ królowie tracili władzę na rzecz arystokracji i majordomów
§ 687 - Pepin Heristal (majordom) przywrócił jedność państwa
§ 732 - bitwa pod Poitiers (syn Pepina Karol Martel odpiera najazd Arabów)
§ 751 - syn Karola Pepin Mały koronuje się na króla Franków
o panowanie Karolingów :
§ 800 - Karol Wielki zostaje cesarzem rzymskim
§ tendencje odśrokowe ,najazdy Normanów
§ 843 - traktat w Verdun (podział państwa na 3 części
· warunki i ustrój społeczno - gospodarczy :
o upadek handlu wskutek odcięcia Europy od Bliskiego Wschodu przez Arabów
o brak znaczenia gospodarczego miast
o brak możliwości ingerencji państwa w gospodarkę
o rozwój wielkiej własności ziemskiej :
§ rodzaje wielkiej własności :
· własność królewska - dawne królewskie domeny , majątki władców podbitych ,grunty niczyje
· własność kościelna - nadania monarchy i wilekich właścicieli ziemskich ,od Pepina Małego dziesięciana (cała ludność)
· majątki świeckich możnowładców - nadania królewskie,bezprawne zabory ,pochłanianie drobnej własności prywatnej (prekaria - dobrowolne oddawanie się wolnych chłopów pod opiekę wielkich właścicieli ; chłop oddawał swemu panu swoją ziemię na własność i otrzymywał ją z powrotem w użytkowanie w zamian za pewne świadczenia ,pan natomiast zapewniał chłopu bezpieczeństwo)
§ organizacja wielkiej własności - system dominialny - grunty seniora dzieliły się na grunty uprawiane na własny rachynek przez pana i na grunty użytkowane przez chłopów
§ immunitet - przywilej nadawany na rzecz wielkiego właściciela, w którym król wzbraniał swym urzędnikom wkraczania - w zakresie określonym w przywileju - na dobra immunizowane dla pobierania podatków lub wykonywania sądownictwa
o społeczeństwo dzieliło się na ludzi wolnych oraz półwolnych i niewolnych
o ustrój lenny - dotyczy wzajemnych powiązań pomiędzy feudałami oraz ich stosunku do manarchy ;poszczególni feudałowie mieli określone miejsce w hierarchii feudalnej jako wasale dzierżący od króla albo od innych seniorów ziemię w zamian za służbę wojskową oraz jako seniorzy w stosunku do własnych wasali :
§ stosunek wasalny był stosunkiem osobistym ;wolni oddawali się pod opiekę króla lub innych możnych i zobowiązywali się wobec nich pod przysięgą do wiernej dożywotniej służby jako ich wasale (komendacja); kapitularz z Mersen (847) - nakazywał wszystkim wolnym wybrać sobie seniorów ,a wszystkim seniorom nakzywał stanie się wasalami królewskimi
§ stosunek beneficjalny - stosunek rzeczowy pomiędzy feudałami ; nadanie ziemi w użytkowanie dla wynagrodzenia lub pozyskania sobie wasala ;początkowo dożywotnie później dziedziczne
· władza królewska :
o państwo frankońskie było związkiem szczepowym (związkiem osobowym) , więc król tytułował się rex Francorum - król Franków
o król miał początkowo obowiązki jedynie wobec Franków (inne ludy były tylko ludami podbitymi) ,od czasów Karola Wielkiego władza królewska rozciągała się na wszystkich poddanych
o monarchia miała charakter patrymanialny - królowie traktowali ziemię ,którą władali jako swoją własność prywatną (nadawali immunitety ,rozdawali ziemię)
o następstwo tronu :
§ godność królewska stała się dziedziczna
§ państwo podlegało podziałom między członków królewskiego rodu (prowadziło to do wojen dynastycznych)
§ po traktacie w Verdun (843) monarchia stała się elekcyjna (prawo wyboru króla miała wąska grupa możnych świeckich i duchownych)
o zakres władzy królewskiej :
§ sprawy wojny i pokoju ;w jegu ręku spoczywa władza wojskowa
§ król był strażnikiem pokoju ;czuwał nad utrzymaniem miru królewskiego (za złamanie groziły wysokie kary) ;
§ posiadał zwierzchnictwo sądowe - król mógł powołać przed swój sąd każdą sprawę ,której rozsądzeniem był zainteresowany
§ posiadał władzę wykonawczą (bannus) - prawo wydawania rozkazów (za złamanie rozkazu groziły wysokie kary)
§ posiadał władzę ustawodawczą - miał prawo do wydawania kapitularzy (na wzór rzymski)
o stosunki władcy z Kościołem :
§ Kościół popierał królów frankońscy ponieważ ci ułatwiali im walkę z herezją (przede wszystkim arianizmem i islamem) ,królowie frankońscy potrzebowali pomocy Kościoła w organizowaniu administracji państwowej i dla celów politycznych
§ 751 - koronacja Pepina Małego na króla przez papieża
§ 800 - koronacja Karola Wielkiego na cesarza przez papieża ;cesarz miał chronić chrześcijaństwo ,zabezpieczać pokój i sprawiedliwość ; królowie od Karola tytułowali się królami z Bożej łaski (król jest odpowiedzialny tylko przed Bogiem ,a wystąpienie przeciwko niemu może nastąpić tylko w momencie nie przestrzegania przez króla prawa bożego)
· organy centralne o charakterze kolegialnym :
o Pola Marcowe (ewentualnie Pola Majowe) - zgromadzenia ludowe obejmujące wszystkich wojowników zbierające się raz na rok w okresie panowania Merowingów decydowały o ważnych sprawach państwowych ;w okresie panowania Karolingów ich znaczenie zmalało i przekształciły się w przeglądy wojskowe
o Placita - w okresie panowania Karolingów organ mający początkowo uprawnienia doradcze ,zbierający się regularnie ,który składał się z arystokracji duchownej i świeckiej ;od połowy IX zdobyło sobie prawo do decydowania w sprawach państwowych
· organy sądowe :
o zgromadzenie ludowe - sądziło w okresie początkowym ;obradowało pod przewodnictwem wybieranego przez przewodniczącego urzędnika (thunginusa) ;w okresie panowania Merowingów hrabia przewodniczył zgromadzeniu ludowemu i ogłaszał wyrok w otoczeniu 7 mężów (rachimbergów) powoływanych przez zgromadzenie ludowe ; rachimbergowie proponowali wyrok ,który zgromadzenie ludowe mogło wyrok przyjąć ,bądź nie ;w okresie panowania Karolingów w miejsce rachimbergów pojawili się powoływania przez hrabiego jego stali pomocnicy - ławnicy ;w okresie po Karolu Wielkim zgromadzenie ludowe brało udział w sądzeniu tylko 3 razy w roku ;nie istniało odwołanie się od wyroków sądów
o proces :
§ zasady stosowania prawa :
· do X wieku stosowano zasadę osobowości prawa - każdy odpowiadał przed prawem ludu do którego należał
· od X wieku stosowano zasadę terytorialności prawa - na określonym terytorium stosuje się tylko jeden system prawny
· źródła prawa :
o ustawy królewskie - rozporządzenia królów i cesarzy frankońskich nazywa się kapitularzami :
§ kapitularze dodane do spisów prawa
§ kapitularze dla wysłanników królewskich
§ kapitularze właściwe
o spisy praw :
§ spisy prawa rzymskiego :
· Prawo rzymskie Burgundów
· Prawo rzymskie Wizygotów
· edykt Teodoryka (Ostrogoci)
§ spisy prawa germańskiego :
· Prawo Salickie
· spisy prawa zwyczjowego Burgundów i Wizygotów
· prawo longobardzkie
· prawo Sasów
o dokumenty praktyki prawnej - akty spisane dla poświadzcenia dojścia do skutku jakiejś czynności prawnej (np. nadanie lenna ,immunitetu)
· organy centralne :
o majordom - w okresie panowania Merowingów był pierwszą osobą po królu ; urząd był dziedziczny ;został zlikwidowany przez Pepina Małego ,który jako majordom zagarnął sobie władzę królewską
o seneszel - sprawował główne funkcję na dworze w okresie panowania Karolingów
o koniuszy
o cześnik
o komornik
o palatyn - zajmował się sądownictwem
o kanclerz - z reguły duchowny ; redagował wszystkie pisma i kapitularze podpisane przez króla i był odpowiedzialny za ich ekspedycje
o wysłannicy królewscy (missi dominici) - w okresie panowania Karolingów ; wykonywali w regularnych okresach czsu kontrolę w swych okręgach inspekcyjnych ;działali we dwójkę (biskup i hrabia) ;odwiedzali hrabstwa , zbierali skargi ,czuwali nad stosowaniem prawa i zdawali raporty ze swoich inspekcji
· urzędy lokalne :
o hrabstwa (comes) :
§ władzę administracyjną i wojskową w hrabstwach sprawowali hrabiowie
§ hrabstwa dzieliły się na wicehrabstwa ,które na czele których stał wicehrabia
§ od 877 - urzędy hrabiów stały się dziedziczne
§ hrabiowie byli wynagradzani przez króla za pomocą beneficjów
o margrabstwa :
§ były to hrabstwa położone na granicach państwa
§ margrabia miał przyznane większe uprawnienia ,zwłaszcza wojskowe
o księstwa :
§ władze sprawowali książęta ,którzy mieli podobne uprawnienia jak margrabiowie
§ terytoria pokrywały się z terytoriami podbitych szczepów germańskich
b)Ogólne zagadnienia państwa feudalnego :
· stosunek poddańczy - stosunek między właścicielem ziemskim a ludnością wiejską :
o chłop nie miał ziemi na własność ,miał tylko jej posiadanie i prawa użytkowe ; jego prawa do gruntu były ograniczone ;własność podzielona - pomiędzy pana i chłopa
o chłop poddany w zamian za użytkowanie gruntu pańskiego świadcztył należności ,które tworzyły dochód jego pana (tzw. rentę feudalną) :
§ pańszczyzna
§ świadczenia w naturze
§ świadczenia w pieniądzu
o właściciele posiadali władzę sądową nad chłopami ,wiele uprawnień ekonomicznych (monopole)
· kontrakt lenny - umowa zawierana pomiędzy dwiema osobami ,które wchodziły ze sobą w stosunek lenny
o umowa w której senior nadawał wasalowi pewną nieruchomośc w lenno w zamian za pewne świadczenia ,przy czym obie strony zobowiązywały się do lojalności
o przedmiotem lenna była z reguły ziemia
o kontrakt lenny był zawierany w symbolicznej formie :
§ hołd lenny - składał go wasal klęcząc przed seniorem ,z odkrytą głową ,mając ręce złożone w jego dłoniach ,składał przysięgę wierności
§ inwestytura - senior wręczał wasalowi jakiś przedmiot symbolizujący przedmit będący lennem
o obowiązki wasala i seniora :
§ obowiązki wojskowe - służba w wyprawie wojennej seniora (do 40 dni w roku) ,kawalkada (krótka wyprawa zbrojna) ,służba garnizonowa
§ obowiązek rady - przejęcie przez wasali w imieniu seniora sądwnictwa i administracji na terenie seniorii
§ świadczenie finansowe - jednorazowe opłaty z okazji odnowienia lenna, zmiany w osobie wasala ,pasowania na rycerza seniora lub jego syna ,ślub córki lub siostry seniora ,wykupienie seniora z niewoli , wyruszenie seniora na krucjatę
o czas trwania stosunku lennego - początkowo dożywotnio ,później był dziedziczny :
§ stosunek lenny mógł wygasnąć w przypadku bezdzietnego lenna - wracało ono do seniora lub felonii
o sankcje :
§ jeżeli wasal nie dopełnił obowiązków wobec seniora jako wasal winny felonii był sądzony przez sąd parów na dworze seniora i mógł być pozbawiony lenna przez konfiskatę
§ jeżeli senior nie dopełnił obowiązków wobec wasala stosunek lenny mógł ulec rozwiązaniu ,ale wasal pozostawał na swoim miejscu w hierarchii lennej
· hierarchia lenna :
o była wielostopniowa ,na jej szcycie był król a na dnie chłopi którzy byli związani z seniorem stosunkami poddańczymi
o obowiązywała zasada :"Wasal mojego wasala nie jest moim wasalem"
o zasada hommagium ligium - wasal zastrzegał się ,że będzie w pierwszej kolejności obsugiwał jednego seniora w przypadku wojny pomiędzy seniorami któremu podlega
o ustrój lenny przyczynił się do dezintegracji państwa ,pogłębienia anarchii
· rodzaje własności feudalnej :
o własność podzielona (zwierzchnia)
o własność alodialna - własność wolna .którą wasal mógł dysponować na wypadek śmierci
· stany społeczne :
o szlachecki
o mieszczański
o duchowny
· rodzaje następstwa tronu :
o system elekcyjności tronu
o system dziedziczności tronu
o system mieszany (elekcyjny w dynastii)
· formy państwa feudalnego :
o monarchia wczesnofeudalna
...
MirukuHorii