1.KNS JAKO DYSCYPLINA; DEFINICJA, PRZEDMIOT, CEL
KNS(Katolicka Nauka Społeczna) – to dziedzina o charakterze interdyscyplinarnym. W Polsce przyjmuje się, że jest częścią nauk społecznych(socjologia, psychologia, ekonomia, politologia), Niemcy uważają, że KNS jest częścią etyki.
To nauczanie Kościoła katolickiego (soborów, papieży, synodów, biskupów) w sprawach społecznych oraz refleksja teoretyczna i praktyczna nad tymi sprawami.
Przedmiot; społeczeństwo, to co G. Simmel nazywa- das Soziale , instytucje społeczne
Cele; kształtowanie wszystkich zakresów(ad. Pkt.2) według zasad. Opisywanie i ocena etyczności społeczeństwa
2. BYT SPOŁECZNY: ZAKRESY, CHARAKTERYSTYKA
Społeczność, społeczeństwo- relacje, wspólne zainteresowanie, potrzeby
Zakresy
1. Praca, ekonomia, gospodarka
Rynek, finanse, produkcja, handel.
Są to relacja motywowane potrzebami zabezpieczenia egzystencji. Potrzeba podtrzymania wegetatywnych funkcji człowieka.
2. Religia
Człowiek jest z natury istotą kultyczną (nie religijną dosłownie) nastawioną na kult.
Religię można zastąpić np. ideologią, która od strony socjologicznej przypomina religię
Wynika ona z potrzeby relacji metafizycznej, poznania sensu
3. Wiedza, nauka i technika
Z potrzeby odkrywania, poznawania, rozwoju, odkrywania.
4. Państwo, prawo, ład, władza, polityka
Człowiek ma potrzeby organizowania swojego życia społecznego ze względu na bezpieczeństwo. A to bezpieczeństwo gwarantuje prawo i ład, państwo.
5. Rodzina, seksualność, prokreacja
Człowiek dąży do relacji z drugim człowiekiem na sposób wyłączny Ma taką potrzebę, którą z nikim innym nie chce się dzielić jak tylko z bliskimi.
Potrzeby te są autonomiczne, różne ale mimo to przenikają się.
Mają przyporządkowane sobie instytucje;
Prawo-sądy
Ekonomia-handel
Religia- kościół, związki wyznaniowe
Nauka- uniwersytety
Rodzina- prawo rodzinne, małżeństwo
3. METODA JOC W KNS
Należy:
Nauczyć się widzieć potrzeby swojego środowiska
Odpowiednio je ocenić w świetle Ewangelii i nauczania Kościoła
i konsekwentnie podjąć takie działania
„najpierw bada się jaki jest rzeczywisty stan rzeczy, następnie dokonuje się wnikliwej oceny tego stanu w świetle wspomnianych zasad, a wreszcie ustala się, co można i należy uczynić, by podane zasady wprowadzić w życie odpowiednio do okoliczności miejsca i czasu";
Metoda: widzieć, oceniać, działać jest bardzo popularną metodą pracy Kościoła. Źródła tej metody sięgają między innymi czasów Soboru Watykańskiego II, gdzie w Konstytucji o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes widać jej obecność.
4. ŹRÓDŁA KNS
· materialne
o prawo naturalne- poznajemy ja za pomocą rozumu, jest wpisane w umysł jednostki, który pozwala oczytywać prawo natury, naturę
§ zasady pierwsze - dla każdej kultury oczywiste, np. "Nie zabijaj!"
§ zasady dalsze (wtórne) - wynikające z pierwszych, zależne od tradycji konkretnych narodów
o prawo objawione - zawarte w Ewangeliach i w Tradycji Kościoła
o odwieczne prawo Boże , naturalny porządek świata
· formalne ;
o Oficjalna nauka Kościoła, dokumenty:
§ Orzeczenia soborów powszechnych i synodów
§ Społeczne encykliki papieskie i inne wypowiedzi papieży oraz orzeczenia świętych kongregacji papieskich
§ Kodeks prawa kanonicznego
§ Listy pasterskie i inne wypowiedzi biskupów.
o Wyniki dociekań naukowych uczonych katolickich.
Do nich nawiązuje KNS. Encykliki i inne wypowiedzi papieża s indywidualnym poglądem, jeśli nie są wydawane wraz z soborem
5. OŚWIECENIE I TRANSFORMACJE SPOŁECZNE
Okres oświecenia przyniósł gwałtowne odwrócenie się od barokowego teocentryzmu ku antropocentryzmowi. W tym czasie zrodził się KNS (ok. 1891r. – pierwsza encyklika społeczna- Rerum novarum
Transformacje;
Teoria 4 rewolucji oświecenia;
1) Naukowa
Za moment początkowy oświecenia można uznać odkrycie Kopernika. Zapoczątkowało ono nowe myślenie o świecie i samym człowieczeństwie. Inaczej zaczęto postrzegać naukę. Kiedyś najważniejsza była teologia, która podejmowała najistotniejsze dla człowieka kwestie. Oświecenie spowodowało odrzucenie ogólników, a skupienie się na „cząstkach”. Powstawały nauki empiryczne i scientyczne. Apogeum rewolucji naukowej osiągnięte zostaje w momencie kartezjuszowego; cogito ergo sum (myślę więc jestem). Skupiono się na podmiocie. To podmioty zaczęły kształtować rzeczywistość.
(Marks, Nietsche)
2) religijna
500 lat temu odrzucenie wiary dawało konsekwencje nieistnienia jako podmiot prawny. Religia dawała odpowiedzi na pytania światopoglądowe i polityczne. Władcy państwowi byli zależni od głowy kościoła. 17 tez M. Lutra zapoczątkowało zmiany w tej kwestii. Zaczęły się wojny religijne np. wojna 30letnia
Kościół stracił czynnik legitymizacyjny.
3) polityczna
è Rewolucja amerykańska- ok.1776 – na jej czele stanął G. Washington. Wymierzona w monarchię absolutną, sprzeciw wobec podatków płaconych Anglii (Boston, New Jersey)
è Rewolucja francuska 1789- atak na absolutyzm Ludwika XIV. Obywatele stali się równi (z wyjątkiem niewolników w Ameryce). Nowa idea republiki, konstytucje, trójpodział władz- nowe systemy polityczne.
4) Przemysłowa
à zmiana narzędzi ręcznych na mechaniczne
à Pogłębianie się asymetrii miedzy podażem a popytem, przemiany w technologii
à powstawanie coraz to większej ilości wynalazków np. w Anglii –maszyna parowa.
6. HISTORYCZNY KONTEKST KNS; SYTUACJA KOŚCIOŁA W XIX W.
W wyniku rewolucji (zwłaszcza francuskiej) Kościół ucierpiał od strony autorytetu jak i od strony majątkowej. Kościół był osłabiony , nie mógł już tak ewangelizować, brakowało pieniędzy na misje, seminaria.
W odpowiedzi ma kryzys społeczny powstała encyklika Rerum Novarum (1891). Nie dawała ona jednak wskazówek co robić, a raczej czego nie robić- nieść za socjalistami. Zachęcała ludzi do oszczędności jako gwarancji materialnego powodzenia w przyszłości.
W kościele ukształtowały się dwa nurty;
Ø Ultramontanizm
Ø Liberalizm
Ultramontanizm :
- mówił kategoryczne NIE dla ewolucji i oświecenia.
-Nie chciał dopuścić do wprowadzenia nowych filozofii, namawiał do trzymania się scholastyki(Arystoteles, św. Tomasz z Akwinu)
-Jeden język, jedna doktryna i władza
- Kościół musi być jednością, dlatego należy zamknąć się na nowe idee
Liberalizm:
- starał się pogodzić poglądy rewolucjonistów z Ewangelią.
- domagał się reformacji Kościoła, równości i wolności,
-chciał zdecentralizować Kościół (papież miał stać się jedynie autorytetem moralnym), doprowadzić do zniesienia łaciny a wprowadzenia języków narodowych podczas mszy.
- nalegał by otworzyć się na idee oświecenia( Hegel, Kant Fichte)
Zwyciężyły poglądy ultramontanizmu i trwały w kościele aż do soboru watykańskiego w 1963-1964
7. KWESTIA SPOŁECZNA W XIX W: PRZYCZYNY, CHARAKTERYSTYKA
W początkach XIX wieku nastąpił duży wzrost demograficzny
Oświecenie spowodowało zniesienie pańszczyzny.
Rewolucjami chciano wprowadzić ład i porządek społeczny. Stało się inaczej. Powstał chaos i nieporozumienie między różnymi grupami społ.
Wynikiem tego było powstanie PROLETARIATU - warstwy społecznej, nędzy egzystencjalnej, ludzi bez środków do życia, przez to o obniżonej moralności i godności.
Grupa ta posiadała prawa obywatelskie ale nędza nie pozwalał im na korzystanie z nich. W najgorszej sytuacji byli robotnicy niewykwalifikowani, którzy pochodzili przede wszystkim z obszarów wiejskich.
-zmiany w układzie klas społ.
8. KWESTIA ROBOTNICZA: PRZYCZYNY, CHARAKTERYSTYKA
W Xix. Pojawił się rynek pracy (krytykowany przez Marksa)-spotkanie popytu i podażu. Jeśli popyt jest większy niż podaż ceny rosną. Aby temu zapobiegać należy starać się o pewną symetrię. Ludzie „sprzedawali swoją pracę”
Sytuacja przedsiębiorcy i zwykłego pracownika nie była równa. Przedsiębiorca chce pomnażać kapitał dla coraz większego zysku, robotnik chce pracować by móc żyć.
Błąd kapitalizmu polegał na tym, że na rynku było znacznie więcej chętnych do pracy niż samej pracy, co wzbudzało duże niezadowolenie społeczne. Rynek rozstrzygał o życiu.
W latach 60tych
- czas pracy wynosił 78h/tydzień
-rygorystyczna dyscyplina pracy
- duże zanieczyszczenie środowiska
-brak sanitariów
-dochodziło do uszkodzeń ciała, utraty życia w czasie pracy
- częste epidemie
-pijaństwo, rozwiązłość wśród robotników
-niska płaca
KNS powstaje wówczas gdy kwestia robotnicza rośnie, moralność woła o pomoc.
Kościół wychodził naprzeciw; starał się m.in. o edukację dla dzieci robotników
9. PREKURSORZY KNS
Franz Hitze- Niemcy
Oswald von Nell
Heinrich Pesch
Rudolf Gustaw Gundlach (ur. 1850 zm. 1922)
Artur F. Utz
Papież Leon XIII
Biskup Moguncji Wilhelm Emmanuel Freiherr von Ketteler (1811-1877)
10. WPŁYW NEOSCHOLASTYKI NA ROZWÓJ KNS
Papież Jan XXIII ogłosił encyklikę o pokoju- Pacem in Terris(11.04.1963) , zwołano sobór watykański II;
Sobór zmusił katolików do przyjęcia nowej doktryny o ekumenizmie, o wolności religijnej, nowa formuła mszy, nowe spojrzenie na świat.
11. PRAWA CZŁOWIEKA: KONTEKST FILOZOFICZNO-HISTORYCZNY, PODZIAŁ, CHARAKTERYSTYKA
Prawa człowieka to fundamentalne prawa;
> prawo do życia
> prawo do godności
> prawo do szczęścia
Pełnego zbioru praw człowieka nie ma, gdyż społeczeństwo cały czas się zmienia, a człowiek jest istotą społeczną.
Idea narodziła się w starożytnej Grecji, był tam uniwersalny porządek świata.
Pierwszym dokumentem, który może uchodzić za dokument praw czł. jest edykt mediolański Konstantyna Wielkiego z 313 roku, mówiący o wolności religijnej.
W Polsce Jagiełło wydawał dokumenty, które zapewniały pewne prawa szlacheckie.
W czerwcu 1777 ogłoszono w Filadelfii Deklarację Niepodległości- pierwsza oświeceniowa dotycząca praw człowieka.
W 1789 – Deklaracja Praw i Wolności Obywatela- Francja
Pierwszym oświeceniowym myślicielem, który skupił się na prawie do życia i wolności był John Lock(e)
Pojawiła się koncepcja praw nieutracalnych, nieusuwalnych
1. WOLNOŚĆ – moralna i fizyczna
2. RÓWNOŚĆ- wszyscy ludzie mają być tak samo traktowani wobec prawa, każdy ma taka samą podmiotowość
3. BRATERSTWO- solidarność
W tych trzech postulatach streszczały się idee rewolucji
1) Prawa, które odpowiadają postulatowi wolności;
Wpisane są w każdego człowieka. Są uniwersalne. Są negatywne, ponieważ nikt nie ma prawa pozbawić ich człowieka. [status negativus]
2) Prawa odpowiadające równości;
Dzięki nim jednostka może partycypować w życiu społecznym. Prawa te pozwalają kształtować aktywnie społeczeństwo. Nie są one uniwersalne. Są tak długo jak obywatele. Istnieją w pewnym momencie historii [status activus]
...
maciejak00