Vladimir Nabokov - Obrona Łużyna.pdf - Vladimir Nabokov - morefaya2006

Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA

Od Autora*

Rosyjski tytuł tej powieści brzmi: Obrona Łużyna (Za-

szczita Łużyna), i odnosi się do obrony szachowej, rzekomo

wymyślonej przez mego bohatera - arcymistrza Łużyna.

Powieść tę zacząłem pisać na wiosnę 1929 roku w Le Bou-

lou - małym uzdrowisku we wschodnich Pirenejach, gdzie

łowiłem motyle - a skończyłem tego samego roku w Berli-

nie. Szczególnie jasno pamiętam łagodnie pochyloną płytę

skały, wśród wzgórz, porośniętych ostrokrzewem i kolcohs-

tem, gdzie po raz pierwszy objawił mi się motyw przewodni

tej książki. Do tego można by, gdybym traktował sam sie-

bie poważnie, dodać kilka interesujących szczegółów.

Obrona Łużyna wydrukowana została pod pseudoni-

mem W. Sirin w rosyjskim piśmie „Sowriemiennyje zapi-

ski" wychodzącym za granicą, w Paryżu, i tuż po tym ukaza-

ła się w edycji książkowej w zagranicznym wydawnictwie

rosyjskim „Słowo" Berlin, 1930 rok). Zbroszurowana edycja

Obrona Łużyna wydana została w przekładzie angielskim w 1964 roku w Nowym

Jorku i Londynie, pod krótszym tytułem The Defence (Obrona). Poniższą przed-

mowę napisał Nabokov dla wydań amerykańskiego i angielskiego.

liczyła 234 strony o wymiarach 21 na 14 cm, oprawiona

była w matowoczarną okładkę ze złotymi wytłaczanymi

napisami; wydanie to jest dziś rzadkością, a w przyszłości

stanie się może jeszcze większą rzadkością.

Biedny Łużyn musiał na wydanie w języku angielskim

czekać trzydzieści pięć lat. Coś, co prawda, zaszeleściło

obiecująco w końcu lat trzydziestych, kiedy książką zain-

teresował się pewien amerykański wydawca; okazało się

jednak, że należy do wydawców z rodzaju tych, co to ma-

rzą, ażeby autorowi, którego wydają, służyć jako muza

płci męskiej, jego zaś propozycja, ażebym szachy zastąpił

muzyką, czyniąc z Łużyna obłąkanego skrzypka, od razu

położyła kres naszej krótkiej współpracy.

Czytając teraz ponownie tę powieść i znów rozgrywając

posunięcia jej fabuły, doznaję uczucia podobnego temu,

którego doznawałby Anderssen, wspominając z rozczule-

niem, jak poświęcił obie wieże w partii z nieszczęśliwym

szlachetnym Kieseritzkim, który musi wciąż i wciąż przyj-

mować tę ofiarę w niezliczonych podręcznikach szacho-

wych, ze znakiem zapytania w charakterze pomnika. Pisać

książkę było trudno, sprawiało mi jednak wielką przyjem-

ność wykorzystywanie tych czy innych wzorów bądź sy-

tuacji, ażeby w życie Łużyna wprowadzić zapowiedzi fa-

tum, i opisom ogrodu, podróży, łańcuchowi powszednich

wydarzeń przydać podobieństwa do subtelnej i przemyśl-

nej gry, w końcowych zaś rozdziałach - do prawdziwego

szachowego ataku, burzącego bez reszty dobrostan psy-

chiczny mego biednego bohatera.

Tu zresztą, ażeby oszczędzić czasu i sił zaprzysięgłym

recenzentom - a w ogóle osobom, które czytając, poruszają

wargami i po których nie sposób spodziewać się, ażeby

zajęły się powieścią, jeśli jest pozbawiona dialogów, kiedy

tak wiele zaczerpnąć można z przedmowy do niej - chciał-

bym zwrócić ich uwagę na pierwsze pojawienie się, już

w rozdziale jedenastym, motywu matowej (Jakby tkniętej

zamrozem") szyby okiennej (związanego z samobójstwem

czy raczej samomatem, jaki Łużyn dał sam sobie); albo też

na to, jak wzruszająco mój chmurny mistrz szachowy

wspomina swoje podróże zawodowe: nie według słonecznie

barwnych nalepek na bagażach albo diapozytywów latarni

magicznej, lecz wedle kafelków w różnych hotelowych ła-

zienkach i ubikacjach -jak na przykład owa podłoga w bia-

łe i niebieskie kwadraty, gdzie z wysokości swego tronu

odnalazł i sprawdził wyobrażone kontynuacje rozpoczętej

partii turniejowej; albo drażniąco asymetryczny - zwany

w sprzedaży „agatowym" -wzór, w którym trzy arlekinowo

pstre kolory zygzakiem - niby ruch skoczkiem - tu i ów-

dzie naruszają neutralną tonację regularnie, w pozosta-

łej części, poliniowanego linoleum, rozpościerającego się

pomiędzy naszym Myślicielem Rodina a drzwiami; albo

duże połyskliwie czarne i żółte prostokąty z linią „h", przy-

kro odciętą przez ochrowej barwy pionową linię rury z go-

rącą wodą; albo ten wspaniały waterklozet, w którego cu-

downej marmurowej mozaice rozpoznał niewyraźny, ale

doskonale zachowany zarys tej dokładnie pozycji, nad któ-

rą, podparłszy brodę pięścią, rozmyślał pewnej nocy przed

wielu, wielu laty. Sytuacje szachowe jednak, które winkru-

stowałem, dają się rozpoznać nie tylko w poszczególnych

scenach; związku ich ogniw można się dopatrzeć również

w podstawowej strukturze tej sympatycznej powieści. Tak

więc pod koniec czwartego rozdziału robię w rogu szachow-

nicy nieprzewidziany ruch, w ciągu jednego akapitu mija

szesnaście lat i Łużyn, który naraz stał się dorosłym i dość

podniszczonymjegomościem, przeniesionym do niemiec-

kiego kurortu, jawi się nam, gdy siedzi przy ogrodowym

stoliku i wskazuje laseczką na zapamiętane niegdyś okno

hotelowe (na ostatni, szklany kwadrat swego życia), i zwra-

ca się do kogoś (sądząc po torebce na żelaznym stoliku

- do kobiety), kogo spotkamy dopiero w szóstym rozdziale.

Temat powrotu w przeszłość, rozpoczęty w rozdziale czwar-

tym, niepostrzeżenie przechodzi teraz w postać zmarłego

ojca Łużyna, do którego przeszłości zwracamy się w roz-

dziale piątym, gdzie on z kolei wspomina świt szachowej

kariery syna, stylizując ją w myśli, aby stała się kanwą

wzruszającej opowieści dla młodzieży. Przenosimy się

z powrotem do kurhausu w rozdziale szóstym i zastajemy

Łużyna wciąż jeszcze bawiącego się damską torebką,

zwracającego się ku swej mglistej rozmówczyni, która

w tej właśnie chwili wyłania się z mgły, odbiera mu toreb-

kę, wspomina o śmierci Łużyna seniora i staje się wyrazi-

stym elementem całego wzoru. Cały ciąg kolejnych ru-

chów w tych trzech centralnych rozdziałach przypomina

- lub powinien przypominać - znany typ zadania szacho-

wego, gdzie nie chodzi po prostu o to, zęby wykryć mata

w określonej liczbie ruchów, lecz o tak zwaną analizę re-

trospektywną, w której od rozwiązującego zadanie wyma-

ga się, by dowiódł - przez zwróconą wstecz analizę diagra-

mu - że ostatni ruch czarnych nie mógł być roszadą czy

też powinien być wzięciem białego pionka „w przelocie".

Nie ma potrzeby rozwodzić się w tej wielce ogólnikowej

przedmowie nad bardziej złożonym aspektem moich figur

szachowych ani nad linią rozwoju gry. Należy jednak po-

wiedzieć rzecz następującą: ze wszystkich moich książek,

które napisałem po rosyjsku, Obrona Łużyna zawiera

i wypromieniowuje najwięcej „ciepła" - co może się wydać

dziwne, jeśli weźmiemy pod uwagę to, w jak wielkim stop-

niu gra w szachy uważana jest za abstrakcyjną. Tak czy

inaczej, właśnie Łużyna polubili nawet ci, którzy nie mają

pojęcia o szachach albo po prostu nie znoszą innych moich

Vladimir Nabokov - Obrona Łużyna.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: