Szkielet- biologia.doc

              SZKIELET

SZKIELET BUDUJĄ TKANKI CHRZĘSTNA I KOSTNA

CHRZĘSTNA charakteryzuje się dużą elastycznością, odpornością na rozciąganie i sprężystością. Tworzy szkielet końcowej części nosa, chrząstki żebrowe, małżowiny uszne, pokrywa powierzchnie stawowe kości, zmniejszając ich tarcie.

KOSTNA jest twarda, mocna i zarazem elastyczna. We wczesnej fazie życia płodowego kości są zbudowane z tkanki chrzęstnej. W ich wnętrzu tworzą się centra kostnienia, które stopniowo przekształcają chrząstkę w kość.

SZKIELET Z POMOCĄ MIĘŚNI POZWALA UTRZYMAĆ PIONOWĄ POSTAWĘ CIAŁA. Bez kości wykonywanie ruchów byłoby niemożliwe. Dzięki stawom kości mogą się zginać, skręcać lub obracać. Szczególny układ kości w dłoniach pozwala wykonywać precyzyjne czynności.

Kolejnym ważnym zadaniem szkieletu jest OCHRONA delikatnych narządów wewnętrznych np. mózgu, płuc, serca, rdzenia kręgowego.

FUNKCJE SZKIELETU:

·         Rusztowanie ciała

·         Decyduje o wielkości i kształcie ciała

·         Chroni narządy wewnętrzne

·         Stanowi miejsce przyczepu mięśni więc umożliwia wykonywanie ruchu

·         Jest magazynem soli mineralnych

·         Część układu ruchu

SZKIELET CZŁOWIEKA TWORZĄ RÓŻNE KOŚCI:

·         Długie- np. kości udowe

·         Krótkie- np. kości nadgarstka

·         Płaskie- np. łopatki

·         Różnokształtne- np. kości trzewioczaszki

Powierzchnia kości jest pokryta OKOSTNĄ- tkanką łączną, w której przebiegają naczynia krwionośne, dostarczające tkance kostnej tlen i składniki odżywcze. Są tam też nerwy i ich zakończenia czuciowe.

KOŚĆ DŁUGA składa się z części środkowej- trzon- oraz dwóch nasad na jej końcach.

NASADY kości tworzy  tkanka kostna gąbczasta, która sprawia, że kość jest wytrzymała na urazy i lekka.

TRZON jest zbudowany z tkanki kostnej zbitej, który dobrze chroni jamę szpikową. Zapewnia też lekkość na zgniatanie oraz rozciąganie.

Jamę szpikową wypełnia SZPIK KOSTNY- u noworodków we wszystkich kościach czerwony, który wytwarza komórki krwi. U dorosłych szpik żółty nie produkujący komórek krwi.

Także budowa chemiczna kości sprawia, że jest ona twarda i elastyczna. Składnikiem organicznym kości jest substancja białkowa- OSSEINA- zawierająca dużo KOLAGENU. SOLE MINERALNE zapewniają kości twardość i wytrzymałość. Jeśli soli mineralnych jest za mało, organizm zaczyna zużywać te zapasy zgromadzone w kościach co może prowadzić do ich osłabienia.

W ciele człowieka jest ponad 200 różnych połączeń kości:

POŁĄCZENIA NIERUCHOME np. szwy czaszki nie pozwalają na wykonywanie ruchów.

STAWY to połączenia ruchome, pozwalające na wykonywanie ruchów i zapewniające ciału giętkość. Stawy są zbudowane z zakończeń kości pokrytych elastyczną chrząstką, otoczonych TOREBKĄ STAWOWĄ (jej wnętrze wypełnia płyn- maź stawowa- który zmniejsza tarcie kości).

W większości stawów występują też WIĘZADŁA STAWOWE wzmacniające torebkę stawową.

STAWY:

·         Kuliste np. staw barkowy lub biodrowy.

·         Zawiasowy np. kolanowy lub łokciowy.

·         Płaski – stawy wyst. między kości nadgarstka i stopy.

W SZKIELECIE WYRÓŻNIA SIĘ:

·         Czaszkę

·         Kręgosłup

·         Klatkę piersiową

·         Szkielet kończyn górnych z obręczą barkową

·         Szkielet kończyn dolnych z obręczą miedniczną

KOŚCI TWORZĄCE CZASZKĘ: czołowa, ciemieniowa, potyliczna i dwie skroniowe.

KOŚCI TWORZĄCE KLATKĘ PIERSIOWĄ: żebra chroniące płuca i serce. Łączą się z przodu klatki piersiowej kości zwaną MOSTKIEM. Od tyłu klatkę piersiową zamykają KRĘGI. Kręgi tworzą kanał w którym biegnie rdzeń kręgowy  zbudowany z delikatnej tkanki nerwowej.

PRZYKŁADOWE WADY SZKIELETU:

·         Osteoporoza (zrzeszotnienie kości)

·         Ostroga piętowa

·         Skolioza

·         Płaskostopie

·         Okrągłe plecy

UKŁAD RUCHU

·         Część czynna- mięśnie

·         Część bierna- szkielet osiowy (czaszka, kręgosłup, latka piersiowa) i szkielet kończyn

MIĘŚNIE

Mięśnie są zbudowane z włókien mięśniowych , na które składają się liczne kurczliwe włókienka białkowe.

Praca mięśni polega na skurczach.

SĄ TRZY RODZAJE TKANKI MIĘŚNIOWEJ:

·         Prążkowane szkieletowe

·         Mięśnie gładkie

·         Mięśnie prążkowane serca

MIĘŚNIE PRĄŻKOWANE pracują szybko ale i szybko się męczą. Budują one mięśnie szkieletowe. Składają się z grubych wiązek, które tworzą małe nitkowate włókna mięśniowe, a każde włókno tworzy jeszcze mniejsze włókienko.

MIĘŚNIA GŁADKIE tworzą ściany narządów wewnętrznych np. żołądka. Pracują niezależnie od człowieka, stale, wolno, nigdy się nie męczą.

MIĘŚNIE PRĄŻKOWANE SERCA pracują przez całe życie człowieka, nie męczą się, ich praca nie zależy od naszej woli.

ZE WZGLĘDU NA POŁOŻENIE MIĘŚNIE SZKIELETOWE MOŻEMY PODZIELIĆ NA MIĘŚNIE:

·         Głowy

·         Szyi

·         Klatki piersiowej

·         Grzbietu

·         Kończyn górnych i dolnych

Niektóre mięśnie są mało aktywne (np. te które pokrywają czaszkę) inne bardzo aktywne (np. mimiczne). Jeszcze inne są odpowiedzialne za ruchy szczęki (ŻWACZ). Kończyny górne mogą się poruszać dzięki mocnym i wielkim mięśniom takim jak MIĘSIEŃ NADRAMIENNY, DWUGŁOWY i TRÓJGŁOWY (odpowiedzialne za zginanie i prostowanie przedramienia).

Największe mięśnie dolnej części ciała: mięśnie pośladkowe i mięśnie uda.

NAJDŁUŻSZYM MIĘŚNIEM CZŁOWIEKA JEST MIĘSIEŃ KRAWIECKI (40 cm).

Mięśnie mogą tylko się kurczyć, pociągając za sobą kości, do których są przymocowane za pomocą stawów. To właśnie ścięgna scalają kości i mięśnie w  jeden układ ruchu.

Mięśnie zazwyczaj pracują w parach np. mięsień dwugłowy ramienia (ZGINACZ) lub mięsień trójgłowy (PROSTOWNIK). Wykonują one przeciwstawne czynności.

MIĘŚNIE SZKIELETOWE WRAZ Z KOŚĆMI TWORZĄ UKŁAD RUCHU.

·         Dzięki MIĘŚNIOM GŁADKIM możliwa jest praca narządów wewnętrznych np. jelit

·         Dzięki MIĘŚNIOWI SERCOWEMU krew nieustannie krąży w organizmie.

·         Dzięki MIĘŚNIOM MIMICZNYM wyrażamy nasze nastroje.

·         PRZEPONA bierze udział w wdechach i wydechach. Są w niej 3 otwory przez które przechodzą aorta, przełyk i żyła dolna. Przepona to płaski mięsień który oddziela klatkę piersiową od jamy brzusznej.

PODZIAŁ MIĘŚNI ZE WZGLĘDU NA ICH POŁOŻENIE:

·         Mięśnie nogi np. czterogłowy uda

·         Mięśnie  ręki np. biceps

·         Mięśnie głowy np. mięśnie mimiczne

·         Mięśnie tułowia- grzbietowe  np. mięsień kapturowy. Klatki piersiowej np. międzyżebrowe. Brzucha np. tłoczni brzuszne.

PRACA MIĘŚNI MOŻE BYĆ:

·         Statyczne- zmiana napięcia mięśniowego bez zmiany położenia.

·         Dynamiczne- zmiana napięcia mięśniowego ze zmianą miejsca- ruch.

PODZIAŁ MIĘŚNI ZE WZGLĘDU NA WYKONYWANE CZYNNOŚCI:

·         Odwodziciele np. naramienny i przywodziciele np. trójgłowy ramienny

·         Zginacze np. dwugłowy uda i prostowniki np.. czterogłowy