PORADNIK TRENERA

Opracował : Paweł Grycmann

Spis treści :

Taktyka :

1.      Przykłady gier taktycznych

2.      Futbol totalny

3.      Pozycje zawodników na boisku - ich techniczno-taktyczny rozwój

4.      Przygotowanie fizyczne do sezonu i planowanie rocznego makrocyklu

5.      Koncepcja i rozwój taktyki piłki nożnej – kształcenie taktyczne graczy

6.      Wiadomości ogólne o obronie strefowej

7.      Treningi dla obrońców i pomocników

8.      Zastosowanie i taktyka pułapek ofsajdowych

Przygotowanie fizyczne :

1.      Co mówią znani ludzie na temat przygotowania fizycznego zawodnika

2.      Wymogi i korzyści skutecznej rozgrzewki

3.      Trening tlenowy

4.      Trening beztlenowy

5.      Współczesne metody kształtowania szybkości (wykład)

6.      Wyznaczanie progu treningowego(wykład)

Inne (technika , metodyka …) :

1.      Zbiór cytatów

2.      Efektywna droga przygotowania zespołu do zawodów

3.      Podstawy skutecznego treningu piłkarzy wielkiej klasy

4.      Specyfika i podstawowe metodyczne zasady treningu piłkarskiego na wysokim poziomie .

5.      Trening mentalny

6.      Kodeks trenera

7.      Propozycja oceny piłkarskiej sprawności technicznej (Anglia)

8.      Przyjmowanie płynów

Taktyka

1. Przykłady gier taktycznych

1x1

Cel gry :

a)      dla zawodnika atakującego z piłką : umiejętność zasłony piłki , zwodów , biegu z piłką(prowadzenia piłki) , dryblingu , maskowania działań , umiejętności gry pod naciskiem przeciwnika

b)     dla zawodnika walczącego o odbiór piłki : krycie przeciwnika , atak na zawodnika z piłką  , walka o pozycję , która umożliwia wykonanie wślizgu i w efekcie końcowym – odbiór piłki . Następnie piłkarze zmieniają role .

Ważnym celem w tej grze jest też utrzymanie się zawodnika przy piłce tak długo , jak to jest możliwe , a obaj piłkarze prezentują zasób swoich indywidualnych umiejętności w atakowaniu i bronieniu .

1x1 – jeden przeciwko jednemu – z czteroma piłkarzami dodatkowymi (ustawionymi w rogach kwadratu)

Cel gry : zmiany kierunku ataku , kontrola gry i możliwości zagrania klepki . Celem gry jest utrzymanie się przy piłce tak długo , jak jest to możliwe , z wykorzystaniem podań piłki do czterech piłkarzy ustawionych w rogach określonego pola gry na małej przestrzeni (np. 10x10 m). Zmiana par grających piłkarzy następuje w czasie wyznaczonym przez trenera .

2x1 – dwóch przeciwko jednemu

Cel : Znalezienie przestrzeni , gra pozycyjna , przechwytywanie podań , różne możliwości podań piłki . Gry 2x1 prezentują umiejętności gry w przewadze liczebnej , jak i gry obronnej przeciw przewadze liczebnej atakujących piłkarzy .

2x2 – dwóch przeciwko dwom – z czteroma piłkarzami dodatkowymi ( ustawionymi w rogach kwadratu)

Cel : możliwości częstych zagrań po przekątnej (określonego i zmniejszonego pola gry . np. 15x15m) ze zmianą kierunku ataku i kryciem ścisłym lub każdy swego . Celem ćwiczenia jest też prowadzenia gry konstruktywnej z wykorzystaniem czterech piłkarzy do zagrań z pierwszej piłki (klepki)

3x1 – trzech przeciwko jednemu

Cel : znalezienie przestrzeni do gry , zachowanie ruchu i zmian miejsc całym trójkątem , podania z pierwszej piłki (bez przyjęcia) , doskonalenie przewidywania kierunku podania , zawodnik z piłką ma zawsze dwie możliwości podania piłki . Zawodnik walczący o piłkę stara się przechwycić podanie .

3x2 – trzech przeciwko dwom

Cel : krycie i znajdowanie przestrzeni , ruch całym trójkątem , podania z pierwszego uderzenia piłki , koordynacja piłkarzy wykonujących zadania defensywne . Trzech piłkarzy stara się utrzymać piłkę tak długo , jak to jest możliwe ; dwójka piłkarzy w działaniach obronnych dąży do przechwycenia piłki ( w skoordynowanych działaniach)

3x3 – trzech przeciwko trzem i dwóch piłkarzy dodatkowych – wspierających

Cel : krycie i znajdowanie przestrzeni , podania po przekątnej , zmiany kierunku ataku . Ćwiczenie doskonalące nie tylko wymianę krótkich(szybkich) podań z pierwszego uderzenia , ale również stosowanie pojedynczych długich podań , po przekątnej .Dwaj dodatkowi piłkarze mają za zadanie odgrywanie podań z pierwszego uderzenia piłki do któregoś z piłkarzy z trójki rozgrywających akcje . Proponowane pole gry – 15x15 m lub 20x20m .

4x2 – czterech przeciwko dwom

Cel : możliwości doskonalenia szybkich podań w kwadracie i po przekątnej , podania z pierwszego uderzenia piłki i koordynacja gry dwójki piłkarzy w zadaniach obronnych i w przechwyceniu piłki .

4x2 – czterech przeciwko czterem

Cel : krycie i znajdowanie przestrzeni do gry , możliwości podań krótkich i długich oraz koordynacja gry piłkarzy wykonujących zadania defensywne – krycie i wzajemna asekuracja .

5x5 +2 – pięciu przeciwko pięciu plus dwóch neutralnych piłkarzy

Cel : wykorzystanie kluczowych piłkarzy , którzy przejmują dyrygowanie grą zespołu . Krycie i znajdowanie wolnej przestrzeni „ otwieranie” kierunku ataku , wykorzystanie dwóch dodatkowych piłkarzy również do zagrań z pierwszej piłki – klepki . Jeden z neutralnych piłkarzy gra zawsze z zespołem , który jest w posiadaniu piłki .

7x7 – siedmiu przeciwko siedmiu

Cel : krycie , znajdowanie i tworzenie wolnej przestrzeni , utrzymanie stałego nacisku . Każdy z zespołów stara się utrzymać piłkę tak długo , jak to jest tylko możliwe przez stosowanie określonych kombinacji , jak i akcji indywidualnych (prowadzenie piki , drybling , etc.) . Zawodnik będący w posiadaniu piłki , musi być stale pod naciskiem przeciwnika w każdym miejscu pola gry .

2. Futbol totalny

Współczesne style gry i futbol totalny

- Carlos Alberto Parreira : Nie bylibyśmy najlepszym zespołem na świecie bez naszych gwiazd grających w klubach w Europie . W Brazylii gra się futbol od stycznia do grudnia w dobrych warunkach klimatycznych . Nasz styl gry jest unikalny , my lubimy piłkę . Europejski futbol oparty na szybkości i kryciu , z dużym akcentem położonym na walkę , jest czasem kreatywny t techniczny , lecz w większości – surowy , niedoszkolony , z naciskiem siłowym i szybkościowym . My gramy więcej piłką i dłużej utrzymujemy piłkę .Osobiście wolę i preferuję brazylijski styl gry .

- Louis Van Gall : Budowa zespołu , który prezentowałby prawdziwie atrakcyjny futbol , trwa zawsze dłużej niż starania o odniesienie jakiegoś nawet znaczącego , ale jednorazowego sukcesu . W Hiszpanii gra dużo talentów piłkarskich , lecz nie ma zbyt wielu silnych zespołów .Pracujemy nowym systemem i podporządkowujemy wszystkie działania efektom gry zespołowej . Zbyt duża ilość piłkarzy o wysokich indywidualnych kwalifikacjach w jednej drużynie nie ułatwia prowadzenia gry zespołowej .Najlepszym tego przykładem był zespół Brazylii w MŚ we Francji w 1998 roku – duża ilość pięknych talentów piłkarskich i brak umiejętności… gry zespołowej . Musimy być pewni , że każdy piłkarz gra dla drugiego partnera , gra dla zespołu , a to nie zawsze daje szczęście , ale wymaga konsekwentnej pracy .Bardzo ważni są piłkarze kluczowi w zespole , ale należy zauważyć , że równie ważny jest każdy zawodnik wybiegający na boisko . Twój „lider – kluczowy piłkarz” w zespole dzisiaj , wcale nie musi być liderem w zespole jutra .

- Victor Hugo Aristazaba(były trener Kolumbii przed finałami MŚ 1998) : Musimy preferować nasz styl gry , ponieważ nowoczesny , szczególnie europejski futbol jest za szybki dla nas i nie zamierzamy grać tym stylem , w którym dominuje szybki atak(lub kontratak) i szybkość ruchowa piłkarzy . Jesteśmy piłkarzami Południowej Ameryki – lubimy dłużej trzymać nogę przy piłce i zakręcić się dookoła piłki .

- Arrio Sacchi : Futbol totalny to gra bez schematów , a sposób i organizacja tej gry stale się zmieniają w zależności od zaistniałych sytuacji na boisku . Piłkarze atakujący są szybcy i po stracie piłki szybko przechodzą do obowiązków defensywnych .Ten dynamiczny ruch i zmiana zadań z ataku na obronę i vice versa są widowiskowe i charakterystyczne dla nowoczesnego futbolu .

- Giovani(były piłkarz Brazylii , FC Barcelona i Olympiakos): Futbol brazylijski oparty na wysokim poziomie techniki , traktowany jest często w kategoriach sztuki artystycznej .W europejskim stylu gry dominuje przeważnie siła fizyczna , szybkość i taktyka . Wierzę , że w niedalekiej przyszłości te dwa najpopularniejsze style gry w piłce nożnej połączą się i stworzą jeden idealny i najskuteczniejszy .

- Louis Saha(były piłkarz Fulcham i reprezentacji Francji) : Kiedy byłem młody , nigdy nie myślałem , że będę mógł grać w zespołach angielskich , ponieważ to nie był mój styl gry , ale teraz mój styl myślenia zmienił się . W angielskim <soccer>) obserwujemy zmiany stylu gry , bardziej docenia się umiejętności techniczne piłkarzy , więcej zdobywa się efektownych goli , a to wszystko dzieje się z korzyścią dla sympatyków piłkarskich .

Futbol totalny

Współczesny futbol określa się mianem futbolu totalnego . Jak twierdzi wielu ekspertów piłkarskich , prekursorem i twórcą gry systemem totalnym był Rinus Michel , holenderski trener , który zmienił futbol . Jego współpracownicy mówili , że był połączeniem szachisty i tresera . Wymagał od piłkarzy absolutnego posłuszeństwa , żądał , by wychodzili na boisko jak na wojnę . A jednocześnie mało kto zrobił dla piękna futbolu tyle , co on . Na przełomie lat 60 i 70. Michel rozwinął w Ajaksie Amsterdam zupełnie nowy system gry , w którym obowiązywała zasada : wszyscy atakujemy , wszyscy się bronimy . Ten futbol totalny , jak go nazwano , przeniósł Michel później do reprezentacji Holandii . Po zwycięstwie Holandii w finałach ME w 1998r. w Niemczech(pokolenie Marko van Bastena , Ruuda Gullita i Franka Rijkaarda) , trener Michel został ogłoszony przez FIFA trenerem stulecia .

Początków gry tym stylem należy szukać w finałach MŚ 1974 roku , podczas których prekursorami futbolu totalnego okazały się zespoły Holandii , Niemiec i Polski . Pierwszą wspólną cechą futbolu totalnego była koncepcja stylu gry , która zakłada :

- wykorzystanie umiejętności indywidualnych piłkarzy dla celów gry zespołu

- zwiększenie zakresu pola gry dla wszystkich zawodników w działaniach ofensywnych i defensywnych , przede wszystkim wzdłuż boiska

- zwiększenie obowiązków i zadań dla każdego zawodnika w każdej strefie boiska

- prowadzenie akcji ofensywnych z udziałem jak największej liczby piłkarzy albo zaskoczenie przeciwnika atakiem szybkim w celu zdobycia równowagi lub przewagi liczebnej .

- dążenie do odbioru piłki przeciwnikowi natychmiast po jej stracie , z organizacją gry defensywnej możliwie przez największą liczbę pozostałych piłkarzy w myśl przytaczanej tu już kilkakrotnie zasady „ wszyscy zawodnicy atakują i wszyscy wykonują zadania obronne” , czyli gra wszystkimi siłami

- stosowanie zmiany tempa gry – zwalnianie i przyspieszenia w zależności od potrzeb taktycznych i rozwoju sytuacji .

- wysokie wymogi dotyczące dyscypliny taktycznej wszystkich piłkarzy w realizacji celu gry zespołu .

Futbol totalny to gra bez schematów ; sposób i organizacja gry wynika ze stale zmieniających się sytuacji boiskowych . Błyskawiczne przejście zawodników od zadań ofensywnych do obronnych i aktywne zmuszanie przeciwnika do utraty piłki lub wymuszanie na nim niekorzystnego zagrania . W organizacji gry ofensywnej ważną czynnością jest umiejętność uwalniania się od agresywnie kryjącego przeciwnika , aby umożliwić partnerowi posiadającemu piłkę zagranie w wolne pole i stworzenie sobie korzystnej sytuacji do zakończenia akcji strzałem .

Zespoły grające futbol totalny stosują w obronie ustawienie „krótkie i wąskie” , natomiast w ofensywie „szerokie” . Przy obronie wąskiej pole gry jest zawężone do maksimum około 30m i jest wtedy możliwość , po przechwyceniu piłki , wyjścia do szybkiej kontry , nawet 7-8 piłkarzami . Przy ustawieniu zespołu w wydłużonym polu w kontrataku może brać udział najwyżej 5 piłkarzy .

Gra futbolem totalnym eksploatuje ponad przeciętność siły zawodników i dlatego wymaga od nich wysokich dyspozycji wytrzymałościowo-szybkościowych . Jak wskazuje praktyka , jeżeli trener – manager chce zmienić styl gry zespołu , to w pierwszym rzędzie powinien zmienić kilka wybitnych indywidualności w zespole , które narzucają całej grupie określony styl gry .

Wspomnieć w tym miejscu należy o szkołach futbolu , które decydują o kierunku rozwoju w światowym futbolu . Przedstawicieli szkół futbolu łączą wspólne poglądy i metody pracy związane z określonymi warunkami etycznymi , położeniem geograficznym i predyspozycjami ruchowymi .Zarówno u początków piłki nożnej , jak i obecnie tę zespołową grę zdominowały dwie szkoły : europejska i południowoamerykańska(Brazylia,Argentyna,Urugwaj , Kolumbia , Chile , Paragwaj , Peru , Meksyk) . W szkole europejskiej wyróżnić można szkołę łacińską (Włochy , Francja , Hiszpania i Portugalia) oraz szkoły : angielską , holenderską , niemiecką , czeską , austriacką i węgierską . Rywalizacja między głównymi szkołami : europejską i południowoamerykańską trwa nadal , co najlepiej wykazuje rywalizacja w kolejnych Mistrzostwach Świata oraz podczas rozgrywek piłkarskich na Olimpiadzie i w klubowych finałach Mistrzostw Świata(Word Cup Club Finał)

3.Pozycje zawodników na boisku - ich techniczno-taktyczny rozwój

Współczesny piłkarz musi być gotów grać skutecznie w każdej części boiska, obojętnie z przodu czy z tyłu, w środku czy też na „kresce”. Musi go cechować bardzo dobre przygotowanie techniczno-taktyczne jak i kognitywno-psychologiczne (inteligencja piłkarska, autorytatywność). Zawodnik XXI wieku musi również rozumieć fazy gry, odpowiednio interpretować i analizować sytuacje boiskowe oraz stosownie do nich reagować.

Bramkarz

Jest to pozycja na boisku, która w ostatnich latach przeszła największy rozwój. Wpłynęły na to postęp w tworzeniu sprzętu sportowego (lepsze rękawice, szybsze piłki itd.), techniki wykonywania stałych fragmentów gry czy zmiany przepisów gry. Współczesny bramkarz musiał opuścić swoje dotychczasowe miejsce między słupkami i zacząć grać więcej na przedpolu szczególnie nogami. Często w akcjach ofensywnych przyjmuje on funkcję libero i gra z obrońcami nogami jak zawodnik pola. W akcjach defensywnych przy obronie grającej w linii musi być stale gotowy wybiec i przechwycić podanie prostopadłe lub dośrodkowanie za linię obrony, a Także zaatakować szarżującego napastnika. Nierzadko zaczyna on samodzielnie szybkie akcje ofensywne własnego zespołu. W treningu bramkarza dąży się ciągle do polepszania gry nogami, czucia piłki, umiejętności wykonywania precyzyjnych krótkich i długich podań.

Libero

Tradycyjnie libero pełnił funkcję stopera, czyli ostatniej linii obrony przed atakami przeciwnika. W obecnej formie ustawiono go w linii z innymi obrońcami. Mimo to w fazie obrony jego funkcja zasadniczo się nie zmieniła. Istotne różnice natomiast nastąpiły w grze ofensywnej. W tym momencie staje się on zawodnikiem, do którego należy konstruowanie akcji ofensywnych od tyłu. Może zaczynać akcję długim skutecznym podaniem do przodu (styl angielski) lub krótkimi podaniami przesuwać cały zespół w stronę bramki przeciwnika. Do jego zadań należy zachowanie geometrii zespołu, czyli przestrzegania równomiernego ustawienia zespołu. Libero jest obecnie zawodnikiem wielofunkcyjnym. Cechuje go świetne wyszkolenie techniczne, dobre warunki fizyczne, idealne przygotowanie kondycyjne szczególnie szybkościowe i siłowe. Przede wszystkim musi on być mistrzem interpretacji taktyki (przegląd boiska, intuicja, szeroki wachlarz rozwiązań - schematów taktycznych). Jest to duża osobowość o znacznym doświadczeniu boiskowym. Cechuje go spokój, pewność zagrań i zaufanie partnerów. Libero jest współczesnym liderem zespołu.

Centralni obrońcy

Ich głównym zadaniem jest krycie przeciwników, którzy weszli w ich strefę działania. Gdy własna drużyna jest w posiadaniu piłki, środkowi obrońcy muszą być gotowi, w przypadku ataku, wziąć na siebie pierwszą jego falę, przewidzieć zagrania, ewentualne krycie itd. Cechują ich dobre warunki fizyczne, idealna gra głową, dobra gra 1 x 1 w obronie, agresywność, wyczucie czasu oraz stała gotowość niesienia pomocy partnerom. Poruszają się wyłącznie w strefie środkowej, w okolicach pola karnego. Muszą uważać na grę faul, gdyż w obecnym futbolu stałe fragmenty gry z przed pola karnego są niemalże równe rzutom karnym.

Boczni pomocnicy i obrońcy

Ich zadaniem (zarówno w 3-5-2 jak i 4-4-2) jest w obronie krycie a w ataku konstruowanie akcji ofensywnych bocznymi strefami boiska. Obrońcy mają głównie zadania defensywne – stosowanie podwajania, wygrywanie pojedynków 1x1 w obronie, uniemożliwienie dośrodkowań z boku, utrzymywanie się w linii z pozostałymi obrońcami stosowanie pressingu itd. W akcjach ofensywnych kreskowi przesuwają się do przodu by wspierać (asekurować) działania pomocników i napastników. Muszą się poprzez dużą ruchliwość starać stworzyć wolne pole w bocznych sektorach boiska dla siebie lub partnerów, którzy będą mogli tam wbiec by oddać strzał lub wykonać dośrodkowanie. Musi ich cechować duża mobilność – głównie szybkość i wytrzymałość. Jak widać zadania kreskowych linii obrony i pomocy są podobne. Od pomocników jednakże wymaga się więcej zaangażowania w ofensywie, szczególnie dobrego dryblingu. Ponadto muszą posiadać umiejętności doskonałego przyjęcia i podania piłki w pełnym biegu. Obaj kreskowi (obrońca i pomocnik muszą się bardzo dobrze rozumieć i tworzyć zgrane pary.

Środkowy pomocnik

Jest to typowy reżyser, playmaker, półnapastnik. Zajmuje on głównie korytarz w środku boiska. Musi mieś bardzo dobry przegląd boiska. W grze obronnej jego zadaniem jest uniemożliwić przeciwnikowi przejście z piłką środkiem boiska. W grze ofensywnej musi on widzieć, czasem też przewidywać ruchy partnerów, zagrywać piłkę w wolne pole lub zdobywać pole dryblingiem. Jest zawodnik „obunożny”, który w każdych warunkach w każdej sytuacji potrafi precyzyjnie zagrać piłkę nie tracąc z oczu przy tym geometrii drużyny. Wymaga się od niego świetnego przygotowania kondycyjnego. Musi on być ciągle w ruchu więcej niż inni zawodnicy jakościowo i ilościowo. Jest to zawodnik o ponadprzeciętnych umiejętnościach zdolności, fantazji i kreatywności, wykonywania licznych tzw. „zagrań życia”.

Napastnicy

Ogólnie przyjęto, że jest to typowy zdobywca bramek, który musi umieć wyrywać się z krycia, mieć ciągle oko na bramkę, posiadać dobre warunki fizyczne, być silnym, skocznym a przy tym dynamicznym. We współczesnym futbolu podwajania, pressingu, gry na ofsajd te predyspozycje już nie wystarczają. W akcjach ofensywnych ten piłkarz pomaga konstruować akcje, szuka wolnego pola dla siebie i dla partnerów by podać tam piłkę, pokazuje się kolegom prowadzącym piłkę. W grze defensywnej jest on pierwszym obrońcą. Porusza się parabolicznie w poprzek boiska za piłką i stara przeszkadzać w rozgrywaniu piłki w linii obrony oraz uniemożliwia przedarcie się środkiem boiska, bierze udział w pressingu, podwaja i stara się przede wszystkim uniemożliwić podania do tyłu. W obronie, podczas stałych fragmentów gry, ten zawodnik spełnia w polu karnym specjalne (określone przez trenera) zadania.

...