Psychologia stresu 6.pdf

PSYCHOLOGIA STRESU

Psychologia stresu jest to wiedza podstawowa, gdyż dotyczy dużej ilości osób, która oczekuje na

pomoc psychologiczną . Jeśli weźmiemy przyczyny cierpień współczesnego człowieka to na

pierwszym miejscu jest stres , jak byśmy go nie definiowali . Depresje poza endogenną także mają

coś wspólnego ze stresem ( stres chroniczny ). Alkoholizm , też nie w 100 % ale jedną ze strategii,

reakcji jest to radzenie sobie ze stresem

PRZYCZYNY LICZEBNOŚĆ

l stres 400 min

2 depresja 370 min

3 alkoholizm 80 mm

4 zaburzenia osobowośc 250 min

5 chroniczna nieśmiałość 60 min

6 schizofrenia 45 min

7 epilepsja 40 min

8 demencja 30 min

STRES- stan obciążenia psychicznego , gdy wykonanie ważnego zadania , realizacja ważnego celu

staje się bardzo trudne albo trudniejsze od tego , które dotychczas wykonywaliśmy (zwracamy

uwagę na element trudniejsze jest to pojęcie absolutnie względne bo trudne zadanie może za jakiś

czas stać się łatwe np. jak uczymy się to na początku materiał jest bardzo trudny a po jakimś

czasie jest on łatwy i to przestaje być stresem ) lub wręcz niemożliwe .Źródłem stresu mogą być

sytuacje zagrażające zdrowiu czy życiu , ale też poczucie braku kontroli nad wydarzeniami lub

przeświadczenie ,że zadanie jest zbyt trudne do wykonania .Gdy bodziec stresowy działa z

umiarkowaną siłą i krótko , wzmaga emocje człowieka^ tu podkreśla się wagę stresu ,bez stresu

nie ma życia , gdyby nie te emocje nie było by motywacji , człowiek by po prostu nie mobilizował

się, to jest ta dobra strona stresu czyli wniosek z tego .ze nie możemy i nie musimy mówić o

stresie tylko negatywnie , stres umiarkowany jest warunkiem jakiego kolwiek wysiłku związanego z

rozwiązywaniem naszych celów życiowych .1 to jest zgodne z pewnym mechanizmem

atalistycznym / jest on odziedziczony przez człowieka / ) wywołuje korzystną mobilizację umysłu i

całego organizmu , przyspiesza procesy pamięciowe , wzmaga sprawność działania . Stres

długotrwały i silny rozstroją organizm , prowadzi najpierw do chaotycznego pobierania i

przetwarzania informacji. Uzasadniony jest wzmożony wysiłek , wzmożony poziom energetyczny w

przypadku zwierząt bo tam występuje realne zagrożenie i trzeba naprawdę uciekać , naprawdę

walczyć to u człowieka w wielu przypadkach jest nie uzasadnionych gdyż mając inteligencję ,

działając poza popędami, świadomie , racjonalnie nie umiemy sobie poradzić z tym co zostaje nam

w trakcie życia postawione .Traktujemy stres w naturze symbolicznej -Gdy definiuje w swoim

umyśle , że to jest dla niego stres symboliczny , psychologiczny ,to automatycznie nie mając nad

tym żadnej kontroli uruchamia ten mechanizm atalistyczny w sytuacji bezpośredniej .Czyli cały

zakodowany proces uruchamiania pewnego poziomu hormonalnego odpowiedzialnego za

pobudzenie zostaje uruchomiony , bez możliwości zatrzymania tego procesu .

Pawłów w swoich badaniach potwierdził ,że psy myślą , potrafią adresować swoje reakcje na

poziom psychologiczny . Klasyczna nerwica Pawiowa zwierzęca polega na tym , że przeniósł

zagrożenie realne na poziom zagrożenia symbolicznego . Prowadził badania z psami , nagradzał i

karał psa za to czy rozpoznawał kwadrat , kółko . Później coraz mniej różnicował oba kształy i

nadal karał ,lub nagradzał za to czy rozpoznał, czy nie rozpoznał. Kiedy kółko było zbliżone do

kwadratu , ponieważ boki zostały wyrównywane i później kwadrat przemieniał się w elipsę ,

kwadrat był coraz bardziej zbliżony do koła , wtedy pies już nie wiedział nie umiał sobie z. tym

poradzić z tym symbolicznym działaniem a bardzo bał się kary ,bądź bardzo chciał mieć nagrodę

.Kończyło się to u psa nerwicą, Podobnie jak u ludzi, wystąpiło owrzodzenie , nadciśnienie , zawały

itd. Pawłów stworzył podwaliny behawioryzmu ( z angielskiego - zachowanie ) .

Można było sprawdzić eksperymentalnie czy ten mechanizm stresu działa zarówno u człowieka jak i

u zwierząt .Człowiek rodzi się z zerowymi strategiami psychologu stresu , nie ma żadnych

doświadczeń, które mógłby wykorzystać w swoim życiu, w przeciwieństwie do zwierząt, które żyją

na poziomie popędowym, na poziomie instynktu mają gotowe programy zachowawcze, nie muszą

się tego uczyć np. zachowanie się w sytuacji naturalnego wroga, każde zwierze wie, czyli ma

zakodowane jakich ma naturalnych wrogów, człowiek nie wie , może się tylko domyślać .

ŹRÓDŁA STRESU

1 fizyczne

2 chronologiczne

3 psychologiczne

4 socjologiczne

REAKCJE NA STRES

Żeby pomóc trzeba rozpoznać Jeżeli wiemy jak objaśniać stres to , jakie mechanizmy są

zaangażowane i biologiczne i psychologiczne jakie są źródła tego stresu , jakie są reakcje to

ostatnia perspektywa , jak sobie radzić z by radzić innym w trudnych sytuacjach stresowych.

Człowiek zdobywa doświadczenie wraz z nowymi sytuacjami stresowymi N

Pierwszym nurtem myślowym o stresie jest teoria przystosowania, homeosrazy ,adaptacji różnie są

nazywane w literaturze . Na ideę homeostazy wpadli fizjologowie , kiedy zastanawiali się w jaki

sposób organizm umie się przystosować do zmiennych warunków środowiska musieli odpowiedzieć

sobie na to pytanie .Wymyślili na przykładzie wielu narządów a także i całego organizmu że istnieje

taki organizm , który powoduje dostrajanie się organizmu do wymagań środowiska zewnętrznego .

Musiał przyjąć fizjologiczne czujniki jest ich tysiące , są one rozłożone w różnych częściach

mózgu ,ciała tzw. receptory ( są to czujniki .które mają rejestrować informacje o zmieniającym się

środowisku bądź to na zewnątrz komórki ,bądź to na zewnątrz organu narządu , całego

organizmu ). To także zakłada nadrzędny sposób podporządkowania pewnych czujników, czujnikom

wyższego rzędu i te czujniki wyższego rzędu w większiści są usytuowane w mózgu tam są

sterowane . Idea jest taka sama musi być czujnik reagujący na ból dodatni i czujnik reagujący na

ból ujemny .Czyli istnieje taka względna równowaga , która jest zapamiętana w genach żeby

organizm mógł funkcjonować ,każde odstąpienie od tej równowagi jest natychmiast wychwytywane

przez czujnik dodatni lub ujemny i nadmiar i niedomiar jest wychwytywany i jeśli tak to są efektory

,które reagują na sygnał i sprowadzają to do stanu normalnego i to jest najogólniejsza stresu .

Stres jest rozbieżnością między stanem idealnym a stanem a stanem równowagi.

BIOLOGICZNA TEORIA STRESU SALYE' GO

By ł lekarzem , zastanawiał się że ludzie nie zależnie od specyficznych reakcji na stan zagrożenia

organizmu tu stanem zagrożenia jest choroba , jaka kolwiek choroba poza ty ze działają

specyficznie że trzeba coś wyciąć coś poprawić , trzeba dać jakiś lek miejscowy itd. Działają także

nie specyficznie czyli nie zależnie od typu choroby od typu schorzenia można zaobserwować takie

reakcje organizmu ,które są wspólne dla wszystkich chorób dla wszystkich zagrożeń organizmu i

ten me specyficzny syndrom zachowań , reakcji mechanizmów ,które towarzyszą chorobom ,

okaleczeniom , zagrożeniom życia nazwał stresem . jest to pojęcie angielskie to nic innego jak

nacisk , akcent na coś i nie jest to najlepsze pojęcie .Pierwotnie mówiono fizjologią skraju ,

napięciem .Już w samej terminologii zwraca się uwagę na źródło bądź na sposób ,nacisk( ktoś nas

naciska jakiś czynnik zewnętrzny , choroba , los,na organizm , który musi sobie z tym poradzić ) a

fizjologowie mówili wcześniej ,że to jest skraj napięcie, efekt tego nacisku . Tu bardzo długo były

dyskusje nawet podejrzewano że miał duże kłopoty z tym pojęciem stres gdyż nie pasowało do

pewnych koncepcji fizjologicznych a sam był fizjologiem ,naraził się swojemu środowisku i nigdy nie

był lubiany przez swoich kolegów a uwielbiany przez psychologów, socjologów . Stworzył koncepcję

,której nikt nie potwierdził empirycznie , ale cała ta mądrość polegając na tym ,że umiał opisać to ,

stworzyć pewien model spowodowała że został, teoretykiem klasykiem stresu. W każdej sytuacji

zagrożenia organizmu pojawia się niespecyficzna reakcja posiadająca 3 fazy ,które nazywał ogólny

syndrom przystosowania

REAKCJA ALARMOWA - zapala się lampka alarmowa, czerwona, kontrolna w mózgu ,że coś trzeba

zrobić ,z tym trzeba sobie poradzić .Normalna reakcja jest wtedy ( u zwierzęcia ) ze gdy pojawia

si? zagrożenie to jest reakcja alarmowa , trzeba podjąć mobilizacje organizmu . Jeżeli człowiek się

bardzo zmobilizuje to w pierwszej początkowej fazie wykorzysta wszystkie swoje zapasy i zapłaci

pewien koszt,(to jest tak jak ktoś się zrani, widzi zakrwawiona ręka, trzyma się mocno jeszcze

zdąży ją zaratować a później mdleje .czerpie za dużo tej energii żeby sobie a tym poradzić.

Towarzyszą temu wszelkie symptomy, które składają się na nowy syndrom, który jest związany z

mobilizacją organizmu na różnych poziomach hormonalnym .krwiotwórczym , napięcie mięśni ftd.

Ta reakcja wyczerpania organizmu też jest zapisana w modelu fizyki.

Jeżeli organizm się już jakoś opanuje, zlokalizował zagrożenie to oczywiście zaczyna się

organizować na poziomie mózgu cały system poradzenia sobie a tą sytuacją, oceny jej , bo

pierwszy to był taki szok , reakcja szokowa ale później staraliśmy się je opanować i to jest ta druga

FAZA ODPORNOŚCI.. Może ona być na różnym poziomie ( różne narządy , różni ludzie ,różne

zwierzęta , na różne bodźce są odporne ) Ta faza jakiś czas trwa , jeżeli jest sytuacja opanowana

dochodzimy do normalnego poziomu funkcjonowania Jeżeli jednak organizm z problemem nie daje

sobie rady to przecina linię normalnego poziomu funkcjonowania i dochodzi nawet do zagrożenia

życia . Tu ważna jest psychoterapia , leczenie i można z tego wyjść do normalnego poziomu

funkcjonowania , jeżeli nie to kończy się nasze życie ?FAZA WYCZERPANIA -jest opisywana jako

powrotu do zdrowia lub kończy się śmiercią .Tłumaczy pewne zjawiska, które wychodzą w życiu

człowieka. ;

Ogólny Zespół adaptacyjny ..obejmujący zmiany niespecyficzne ,uogólnione .Ten ostatni zespół

wszelkich niespecyficznych zmian fizjologicznych , a więc nie związanych bezpośrednio z naturą i

działaniem bodźca szkodliwego jest istotą stresu w koncepcji Selye'go .Tak rozumiana reakcja

rozwija się poprzez trzy stadia : alarmowej ,odporności, wyczerpania W trzej fazie wyczerpania w

procesie biologicznego starzenia się ,wiąże się a drugim ważnym elementem składowym teorii

Salye'go a mianowicie z ?energią przystosowania " .Uczony wyodrębnia ?powierzchowną" i ?

głęboką " snergię przystosowania .Energia powierzchniowa jest uruchamiana na każde żądanie ,a

jej wydatki są uzupełniane kosztem energii głębokiej ,która na drodze adaptacyjnych zmian

mechanizmów homeostatycznych prowadzi do starzenia się i śmierci

Jako fizjolog miał pewną dość dokładną wizję mechanizmów mózgowych podkorowych. Cały

organizm jest sterowany bardzo precyzyjnymi układami fizjologicznymi na poziomie układu

hormonalnego ponieważ hormony są odpowiedzialne za to by w przypadku zagrożenia organizmu

przyspieszać niektóre reakcje , mobilizować organizm do działania , a w innych przypadkach

zwalniać np. podczas snu, odpoczynku itd. .System hormonalny jest oczywiście zaangażowany w

obronę przed stresem .Ponieważ dzisiejsza wiedza na ten temat jest bardziej precyzyjna niż wtedy

to ten model został poddany gruntownej krytyce.( prof. Kozłowski) . Z gruntu ta koncepcja ma

charakter fizjologiczny , dlatego go cenimy w psychologii i od niego zaczynamy ,że wskazał na

pewien model ,który można przenieść do nauk społecznych .Pokazała ogólny model zachowania

człowieka w sytuacji zagrożenia , i pod ten sam model podstawia się różne mechanizmy

psychologiczne^ socjologiczne itd.

ZASŁUGI SALYE'00

1 zauważył i stworzył model, pewne zjawiska

2 zauważył, ze stres prowadzi do nieefektywnego działania i nazwał to dystresem

3 zauważył inne pojęcia różnicujące stres np. dobry i zły; dystres i eusstres

DYSTRES- nie jest to pojęcie bezwzględne , kiedy stres jest tak ciężki lub tak długi że osoba ma

trudności w adekwatnym działaniu.

(rysunek) Ogólny syndrom adaptacji przeniesiony na zachowania człowieka . Jeżeli jest

efektywność działania i natężenie stresu to podobny jest syndrom .Pojawia się sensor , normalny

poziom funkcjonowania się załamuje , następuje mechanizm kompensacji ( człowiek się mobilizuje

musi się skompensować swoją wiedzę , energię itd.), żeby sprostać zadaniu. Pojawia się

nadkompensacja ( nie jest to tylko powrót do normy , ale także ale wykorzystuje się to siłę napędu

żeby coś tam jeszcze naprawić , zdziałać zorientować się , zaplanować ) , i później jest powrót do

normy bądź jeżeli to nas dużo kosztuje to wyczerpanie trzeba wypocząć , jechać do sanatorium ,

odpocząć . Przeniósł model na zachowania człowieka , mechanizmy do których tu trzeba się

odwołać są z gruntu psychologiczne i nie mają żadnego odniesienia.

Psychologia stresu przyszła do Polski poprzez tłumaczenie jego książki" Stress życia",

Wcześniejszym pojęciem była frustracja - teoria frustracji . Była to pierwsza teoria psychologiczna -

uważa się ,że człowiek świadomy realizuje swój cel za pomocą pewnych środków i wtedy gdy na

drodze do realizacji tego celu pojawia się jakaś przeszkoda ,która utrudnia , uniemożliwia ,

wywołuje ta przeszkoda reakcje psychiczne człowieka , różne które są związane z protestami, czy

ta przeszkoda jest tak duża że w ogóle uniemożliwia czy można sobie z nią poradzić

TYPY WARIANTÓW I FUNKCJONOWANIA W SYTUACJI FRUSTRACJI

1 rezygnacja submisywna

Jeżeli jest przeszkoda i mówimy no trudno ,nie realizujemy np. gdy mamy egzamin to mówimy

trudno nie uczę się.

2 pokonanie przeszkody

3 przejście przeszkody

4 cel zastępczy ( psychoanaliza .) nie mogę mieć dzieci to adoptuje Jctoś nie może być pilotem

wojskowym to realizuje się jako budowniczy samolotów.

5 ucieczka z sytuacji frustracyjnej ( wstyd, porażka gorycz ) Człowiek może różnie reagować ,

próba wytłumaczenia poszczególnych typów reakcji jest bardzo różnorodna , odnosi się do różnych

psychologii .Na bazie tego powstało wiele badań szczególnie .Stwierdzono empirycznie że istnieje

wysoka korelacja między frustracją a agresją , co dzisiaj wykorzystuje psychologia społeczna.

PSYCHOLOGIA STRESU

WYKŁAD 2

Psychologia stresu nie jest dziedziną teoretyczną, powstała właściwie z praktyki .Powstała z

inicjatywy psychiatrów , lekarzy .którzy są jakby bliżej człowieka , w bezpośrednim kontakcie ?

Młody stażysta lekarz studiował na Uniwersytecie zauważył że grupa lekarzy pewne agonalia jak i

porównania poza sceptycznymi objawami występują także obawy przed reakcją na coś czego

jeszcze nie nazwał .lekarze w swojej praktyce oczywiście o tym wiedzieli tylko nie ?mielt zadać

sobie pytania , dlaczego tak się dzieje co jest tego przyczyną . Zawsze koncentrowali się na

różnicach w diagnozie , w prowadzeniu prawidłowej terapii natomiast nie zajmowali się losem

samego pacjenta . To był początek psychologii stresu . Szybko naradził się ze środowiskiem

biologów i innymi uczonymi w celu wyjaśnienia przyczyn mec|yuzmów powstawania tych

zaburzeń . Ponieważ jest tak że oblicze konfliktów dokonywanych przemian przedostały się także i

do pracy i innych środowisk było jasne ,że jest to modne , bardzo ciekawe i warto tą myśl rozwinąć

. Tak naprawdę dzisiaj dowiadujemy się nie tyle o mechanizmie fizjologicznym stresu , ale wiemy

wiele jak się człowiek zachowuje , co to oznacza że ten jest stres specyficzny dla człowieka ,

ponieważ ma psychikę , ponieważ może mieć sobie to w umyśle , tworzyć sytuacje stresowe które

nie istnieją . Ponieważ bodziec zwierzęcy jest ograniczony do wytłumaczenia zachowania psychiki w

sensie człowieka. Wytłumaczono także wiele zjawisk , które dotychczas nie były tłumaczone

.mianowicie choroby zwane źródło tematycznymi. związek podwzgórza z inną koncepcją.Gdy

włączy się ruch zachowań organizacyjnych to także jest nowy obraz systemu organicznego , ruchu

społecznego . Sensem jest także to co jest poza człowiekiem , źródła ( wiedzieliśmy przecież ,że

ludzie pierwotni bali się otoczenia , bali się czynników środowiskowych ,dlatego w naszych

poczynaniach czynimy lęk jako bardziej psychologię stresu dlatego zauważyliśmy że wcześniejszą

reakcję na zagrożenie był lęk .Tam też narodziła się problemacja radzenia sobie ze stresem ,

ponieważ pojawiła się magia , aby pojąć ją próbowali zrozumieć różne elementy komfortowe

wsparcia , szukając go często w zjawiskach transcendentalnych .( można porównać to do sytuacji

przed egzaminem . na który idąc mają pewne przedmioty w kieszeni , nie koniecznie ściągi, nie

muszą z nich korzystać ale czują się o wiele pewniej niż jakby ich nie mieli) Mają moc magiczną ,

można mieć większą pewność ,trzymanie w kieszeniach różnych przedmiotów maskotek , kamieni ,

amuletów , modlitwy , zaklęcia daje poczucie większego zabezpieczenia , to wszystko pozostało od

czasów pierwotnych .Nie można powiedzieć że my jesteśmy tak mądrzy ,że w XXI wieku tworzymy

tylko nowe teorie .Wiedza intuicyjna jest tak stara , jak stara jest ludzkość . Oprócz tego że

sprecyzowany jest ten termin , poza nami oraz wewnątrz nas to jeszcze stres można pojąć jako

intereakcja między tym co obiektywne. I ta wiedza intuicyjna jest taka ,że umiejętność

porządkowania obserwacji w sposobach radzenia sobie ze stresem o mechanizmach powstawania

stresu jest oczywiście najnowszym sposobem radzenia sobie ze stresem .Im więcej wiedzy tym

bardziej złożone myśli.

Psychologowie amerykańscy wspierali kulturę musieli być blisko ludzi , obserwowali ich wprowadzili

najwięcej do badań by opisać reakcję na stres u prostego człowieka w sytuacji zagrożenia ,

zagrożenia bardzo szeroko pojętego ( życia , wartości itp.).Dane , które zostały obserwowane

trzeba było uporządkować , było ich bardzo dużo , próba uporządkowania oparła się na koncepcji

które można nazwać interesującą .Objaśnić dlaczego gro ludzi testowanych pod względem

psychologicznym , zdrowotnym w pewnych warunkach ekstremalnych mają takie a Takie objawy,

zachowują się dziwnie , uciekają z pola walki, uciekają w chorób? , są inwalidami z wiele wiele lat.

Adaptacja do zmiennych wpływów środowiska zewnętrznego i do zmian własnej aktywności jest

atrybutem człowieka jako gatunku ( filogeneza ) a także jako jednostki ( ontogeneza) . Zdolność do

adaptacji jest zarówno instynktem życia jako takiego , jak i nabytą umiejętnością w toku życia

jednostkowego . Należy więc do najistotniejszych cech życia warunkuJących przetrwanie

nieustannego naporu różnorodnych czynników życia codziennego . Ten napór różnorodnych

czynników życia i środowiska jest właśnie nazywane stresem ,którego substytutami w lireraturae

przedmiotu są takie pojęcia jak np: lęk , konflikt , frustracja , zaburzenia emocjonalne , uraz ,

alienacja. Pojęcia te są związane a określonymi koncepcjami stresu

Ślady wiedzy na temat stresu można znaleźć zarówno w filozofii starożytnej jak i medycynie , ale

pozostawmy to zajęcie historykom psychologii .Systematyczne obserwacje na temat stresu datują

się dopiero od wieku XIX .

Zwraca na to uwagę Richard Lazarus 1984, który twierdzi ,żze dominowano wówczas stres w trzech

znaczeniach:

1 obciążenie - rozumienie jako siła zewnętrzna

2 presja- jako reakcja wewnętrzna wywołana działaniem siły zewnętrznej

3 napięcie - jako zaburzenie lub jako deformacja podmiotu. Koncepcja homeostazy jest

rozwinięciem koncepcji środowiska wewnętrznego ustroju Bernarda i rozciągnięciem jej organizmy

wysoce zaangażowane .

Istotą koncepcji homeostazy Connona jest własność utrzymania przez organizm stałości środowiska

wewnętrznego w warunkach działania różnych czynników presji ( under stress ) . W tym znaczeniu

koncepcja homeostazy Cannonajest pierwszą zwartą i naukową koncepcją stresu . Jest ona z

natury rzeczy koncepcją fizjologiczną i prób> jej psychologizowania jest nieporozumieniem . Ważne

jest jednak zwrócenie uwagi na istoty metodologiczne fakt , że czynniki zagrażające homeostazie -

lub inaczej rzecz ujmując -stopień obciążenia stresem jest mierzalny w sensie ilościowym ( np.

temperatura, zawartość tlenu , ciśnienie krwi itp.)

Cannon zwrócił uwagę na dwa rodzaje stresu:

- incydentalny (krótkotrwały, ale intensywny, określa granice tolerancji stresu, a więc granice

przekraczające sprawność działania mechanizmów honoeostatycznych

- chroniczny ( działający w dłuższych odcinkach czasu , wyznacza granice przetrwania w zależności

od stanu sprawności mechanizmów fizjologicznych).

Sałye w 1936 r użył pojęcia stres w bardzo specjalistycznym technicznym sensie jako nieswoistą

reakcję organizmu na wszelkie stawiane mu żądania . Ta nieswoistość reakcji stresowych

przejawiać się miała w podobnej , w bardzo różnych okolicznościach aktywacji układu

wewnątrzydzielniczego a ściśle - kory mózgowej .

Koncepcja Salye'go dzięki populacji książki pt. Stress and distress ( 1975 ) zwróciła uwagę

psychologów na tzw. wszechobecność stresu

Dalsza ewolucja koncepcji medycznych stresu wiąże się z poglądami Harolda G . Wolffa ( 1953 ) .

który na podstawie na podstawie koncepcji Connana i koncepcji stresu - dystrcsu Sałye ' go

przedstawił własny ariant eklektyczny koncepcji zdarzeń stresowych i choroby . Według Wolfa

stress jest stanem dynamicznym, a więc procesem , w którym należy uwzględnić sposób radzenia

sobie ze stresem , poniesiony koszt , stan dystresu c2y też nawet choroby , ale także aspekty

pożyteczne jak np. zdobywanie doświadczenia osobniczego i radość z pokonania kolejnej

przeszkody na drodze życia.

Za popularyzatora w psychologii terminu stres psychologiczny oraz badacza i twórcę

psychologicznej teorii stresu uważa się I . L Janisa ( 1958 ) , który prowadził badania nad

reakcjami pacjentów poddanych zabiegom psychoanalitycznym w sytuacji zagrożenia operacją

chirurgiczną.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: