BIZNES I KULTURA W PERSPEKTYWIE GLOBALNEJ
Wykład 2:
WYMIARY GLOBALNEGO BIZNESU - ANALIZA PORÓWNAWCZA
Problematyka wykładu:
Z perspektywy kondycji i rozwoju korporacji wielonarodowych można wyodrębnić sześć podstawowych wymiarów globalnego biznesu:
1) Globalna konkurencja
2) Megakoncentracja własności i kapitału
3) Współpraca między przedsiębiorstwami w skali świata
4) Nowa polityka innowacyjna
5) Gospodarka oparta na wiedzy i kapitale intelektualnym
6) Rozwój zaawansowanych technologii w zakresie informacji i telekomunikacji, w tym Internet
(G. Gierszewska, B. Wawrzyniak, Globalizacja. Wyzwania dla zarządzania strategicznego, seria: Euromanagement, PFPK – Poltext, Warszawa 2001, s. 14)
1. Globalna konkurencja
,,Konkurencja’’ - we współczesnym ujęciu – to rywalizacja jednostek gospodarczych o rynki zbytu, rynki surowców, siłę roboczą, wdrażanie wynalazków, innowacje.
Wbrew etymologii terminu (łac. cum petere - ,,wspólne poszukiwanie’’) – jest walką, nader często nieczystą, dopuszczającą się wielu niedozwolonych praktyk (monopolistycznych, nieuczciwej konkurencji, korupcji itp.)
Ze środka działania stała się celem, rodzajem ideologii powszechnie wyznawanej w świecie biznesu.
Konkurencja – rozumiana jako rywalizacja gospodarcza między krajami czy przedsiębiorstwami w skali świata - jest przedmiotem
- dociekań teoretycznych
- systematycznych badań, których rezultatem są coroczne raporty na temat konkurencyjności krajów
Teoretyczne modele międzynarodowej konkurencyjności:
1) Koncepcja macierzy czynników konkurencyjności kraju – R. Farmer i B. Richman (ekonomiści amerykańscy)
2) Koncepcja przewagi konkurencyjnej narodów – Michael E. Porter (profesor Harvard Business School)
R. Farmer i B. Richman wyszczególniają cztery podstawowe kategorie czynników konkurencyjności kraju: polityczne, prawne, społeczno-kulturowe i czysto ekonomiczne.
Ich analiza powinna być podstawą do podejmowania decyzji gospodarczych w każdej firmie globalnej, takich jak: planowanie strategiczne, marketing, produkcja, dystrybucja, innowacje itd.
(Stephane Garelli, Competitiveness of Nations: The Fundamentals) http://www02.imd.ch/wyc/fundamentals
Michael E. Porter lansuje tezę, że globalna przewaga konkurencyjna jest wynikiem efektywnego połączenia uwarunkowań krajowych i strategii firmy
(M. E. Porter, The Competitive Advantage of Nations, Free Press, New York 1985)
Jego teoria wyznaczników narodowej przewagi konkurencyjnej, w przeciwieństwie do przewagi komparatywnej - zwana inaczej ,,paradygmatem produktywności’’ lub popularnie ,,strukturą rombu’’ - zawiera cztery elementy:
Rysunek: Wyznaczniki narodowej przewagi konkurencyjnej
1) Warunki czynników produkcji – ilość i jakość zasobów, które są do dyspozycji przedsiębiorstwa w procesie wytwarzania towarów i usług:
- podstawowe (np. tania siła robocza, sieć dróg, zasoby naturalne)
- zaawansowane (np. wielomodalny system transportowy, nowoczesna infrastruktura telekomunikacyjna, wyspecjalizowane i dobrze wykształcone kadry)
2) Warunki popytu:
- wymagająca klientela jest potężnym motorem zwiększania produktywności
- za sprawą presji, jaką lokalny klient wywiera na firmę, na całą gałąź produkcji oraz na charakter rywalizacji lokalnych przedsiębiorstw, wzrasta produktywność, poprawia się jakość i zwiększa wartość produkowanych towarów
Jako przykład podaje Porter przemysł obuwniczy we Włoszech.
Włoszki, zanim zdecydują się na zakup butów, przymierzają wiele par, starannie badają jakość skóry i wykonanie, oceniają kształt i rozmiar obcasa, wygodę, wygląd oraz inne cechy towaru
3) Sektory pokrewne i wspomagające - liczba i jakość lokalnych dostawców oraz pokrewnych gałęzi przemysłu, konkurencyjnych w skali międzynarodowej.
Konkurencyjni w skali międzynarodowej dostawcy z centrum w swoim macierzystym kraju tworzą przewagę w sektorach znajdujących się w dalszych ogniwach łańcucha wartości przynajmniej na dwa sposoby:
- dostarczają najefektywniejsze pod względem kosztu środki produkcji w sposób sprawny, szybki, a niekiedy preferencyjny
- zapewniają przewagę w innowacjach i doskonaleniu – przewagę wynikającą z bliskich związków
Włoskie firmy wytwarzające złotą i srebrną biżuterię zajmują czołową pozycję na świecie, po części dlatego, że inne włoskie firmy są dostawcami dwóch trzecich światowej produkcji wszystkich maszyn jubilerskich i urządzeń do wtórnego przerobu metali szlachetnych.
M. Porter opracował koncepcję tzw. ,,gron przemysłu’’ (clusters)
Grono – to zgromadzona na małej przestrzeni grupa konkurujących ze sobą firm tej samej branży oraz wielu pokrewnych i wspomagających gałęzi przemysłu i instytucji.
Komasacja w jednym miejscu dużej liczby konkurujących ze sobą podmiotów, kontrahentów oraz związanych z nimi instytucji wynika z faktu, że taka forma organizacji jest bardziej wydajna niż pozyskiwanie zasobów i koncepcji z różnych miejsc rozsianych po całym świecie – promuje bowiem innowacyjność i wdrażanie udoskonaleń
Np. producenci obuwia we Włoszech systematycznie kontaktują się z producentami skór w sprawach nowych odmian i technik produkcji i dowiadują się o nowych fakturach oraz kolorach skóry, kiedy te jeszcze są w stanie projektowania.
Producenci skór wcześnie dowiadują się o najnowszych tendencjach w modzie, co ułatwia im planowanie nowych wyrobów.
4) Strategia, struktura i rywalizacja firm – warunki w danym kraju wyznaczające sposób tworzenia i organizowania firm oraz zarządzania nimi, a także charakter rywalizacji krajowej.
Jeśli dana firma nie jest w stanie konkurować na rynku krajowym, to zamknięte pozostaną dla niej również rynki zewnętrzne.
Żaden system zarządzania nie jest uniwersalnie skuteczny.
Konkurencyjność w określonym sektorze jest wynikiem zbieżności systemów zarządzania i układów organizacyjnych preferowanych w danym kraju ze źródłami przewagi konkurencyjnej w tym sektorze.
- W sektorach, w których czołową pozycję na świecie zajmują firmy włoskie – obuwie, meble, tkaniny wełniane, oświetlenie, maszyny pakujące – strategia firmy, w której kładzie się nacisk na koncentrację, wyroby zindywidualizowane, marketing skierowany na nisze, szybkie zmiany i daleko idącą elastyczność, jest dostosowana zarówno do dynamiki sektora, jak i do charakteru włoskiego systemu zarządzania
- Niemiecki system zarządzania jest natomiast skuteczny w sektorach technologicznych lub inżynierskich – optyka, chemia, skomplikowane maszyny – gdzie złożone wyroby wymagają precyzji w produkcji, starannie opracowanej technologii procesów, obsługi posprzedażnej, a zatem wysoce zdyscyplinowanej struktury zarządzania.
Niemcy znacznie rzadziej osiągają powodzenie w towarach konsumpcyjnych i usługach, w wypadku których istotne znaczenie w konkurencji mają marketing oparty na wizerunku oraz szybkie wprowadzenie nowych właściwości wyrobów i zmian modeli.
Zdaniem M. Portera, rola rządu w podnoszeniu konkurencyjnej przewagi narodów polega na stworzeniu stabilnych i przewidywalnych warunków makroekonomicznych, politycznych oraz prawnych, aby przedsiębiorstwa mogły bez przeszkód planować długofalowe strategie i zwiększać swoją produktywność.
Aby odegrać właściwą, wspomagającą rolę w konkurencyjności narodowej, państwo powinno:
- skupiać uwagę na tworzeniu wyspecjalizowanych czynników produkcji
- unikać interwencji na rynkach czynników produkcji i rynkach pieniężnych
- narzucać surowe normy jakości wyrobów, bezpieczeństwa i ochrony środowiska
- stanowczo ograniczać bezpośrednią współpracę między rywalami w sektorze
- zachęcać do ciągłego inwestowania w umiejętności ludzi, w innowacje i w środki trwałe
- znosić przepisy osłabiające konkurencję
- prowadzić stanowczą politykę antytrustową – zwłaszcza w odniesieniu do fuzji poziomych, przymierzy i zachowań o charakterze zmowy
- rezygnować ze sterowania handlem
(M. E. Porter, Porter o konkurencji, PWE, Warszawa 2001, s. 190-238; tenże, Postawy, wartości i przekonania a makroekonomia dobrobytu, [w:] L. E. Harrison, S. P. Huntington (red), Kultura ma znaczenie, przeł. S. Dymczyk, Zysk i S-ka Wydawnictwo, Poznań 2003, s. 59-77)
Ponadto, według M. Portera, poprawa szeroko rozumianej konkurencyjności danego państwa na arenie międzynarodowej zależy w dużej mierze od przemian w obrębie kultury ekonomicznej (wartości, przekonania, postawy):
,,Jesteśmy świadkami kształtowania się swoistego standardu międzynarodowej kultury ekonomicznej, który stopniowo przekracza linie tradycyjnych podziałów kulturowych i dąży do coraz szerszego upowszechnienia. Powstaje ujednolicony i powszechnie akceptowany zbiór przekonań, postaw i wartości, które wywierają pozytywny wpływ na gospodarkę, natomiast aspekty kultury, które są nieproduktywne, zostają raz na zawsze odrzucone w wyniku presji wywieranej przez gospodarkę globalną oraz za sprawą zachęt z nią związanych’’
(M. E. Porter, Postawy, wartości i przekonania a makroekonomia dobrobytu, wyd. cyt., s. 79)
W ostatecznym rozrachunku jedynie same przedsiębiorstwa mogą osiągnąć i utrzymać przewagę konkurencyjną.
W odniesieniu do przedsiębiorstwa pytanie brzmi: czy jest ono w stanie wdrożyć najbardziej efektywne metody zarządzania, zgromadzić najlepszych fachowców i zastosować najnowocześniejsze technologie, aby osiągnąć coraz wyższy poziom produktywności.
Program działania przedsiębiorstwa według M. Portera:
1) Zmuszać do innowacji – przedsiębiorstwo powinno szukać nacisków i wyzwań, a nie ich unikać
2) Wyszukiwać najzdolniejszych konkurentów – zdolni konkurenci i szanowani rywale, jako wspólni wrogowie, mogą motywować do zmian organizacyjnych
3) Zbudować systemy wczesnego ostrzegania
4) Doskonalić krajowy romb – aktywnie oddziaływać na czynniki kształtujące produkcję, na popyt w sektorze, konkurentów, a także na sektory pokrewne i wspomagające
5) Zachęcać do krajowej rywalizacji – aby konkurować w skali globalnej, firma potrzebuje zdolnych rywali krajowych i energicznej rywalizacji krajowej
6) Globalizować się, aby uzyskać dostęp do wybranych elementów przewagi w innych krajach – pozyskiwanie ludzi o wysokich kwalifikacjach, identyfikacja wyrafinowanych nabywców, prowadzenie R & D w tych krajach
7) Jedynie wybiórczo korzystać z sojuszy – nie należy aliansów strategicznych traktować jako podstawy strategii, ale jako narzędzie do realizacji określonego jej aspektu
8) Lokalizować krajową bazę tak, by wspierać przewagę konkurencyjną – przewagę konkurencyjną tworzy się w macierzystym kraju – tylko tam mogą być tworzone warunki dla innowacji. W przypadku trudności należy przenieść centrum do innego kraju, który pobudza do innowacji i zapewnia najlepsze warunki dla konkurencji globalnej
(M. E. Porter, Porter o konkurencji, wyd. cyt., s. 238-243)
Raporty światowej konkurencyjności krajów są od 1996 roku wydawane oddzielnie przez:
- World Economic Forum – The Global Competitiveness Report
- International Institute for Management Development – The World Competitiveness Yearbook
Głównym zadaniem raportu WEF jest oszacowanie potencjału gospodarek świata w celu uzyskania zrównoważonego wzrostu ekonomicznego średnio- i długoterminowego. Twórcami raportu są:
Jeffrey Sachs i John McArthur
Raport jest opracowywany na podstawie dwóch źródeł informacji: analizy makroekonomicznej i badania ankietowego prowadzonego w krajach uczestniczących w rankingu. Uwzględnia on trzy elementy:
- współczynnik rozwoju technologicznego (technology index)
- jakość instytucji publicznych (public institution index)
- otoczenie makroekonomiczne (macroeconomic environment index)
Technology Index obejmuje:
- ICT Subindex
- Innovation Subindex
- Technology Transfer Subindex (out of 56 non-core economies)
Public Institution Index obejmuje:
- Corruption Subindex
- Contracts and Law Subindex
Macroeconomic Environment Index obejmuje:
- Macroeconomic Stability Subindex
- Country Credit Rating
Ponadto przy opracowywaniu raportu uwzględnia się tzw. Networked Readiness Index (stan pełnego przygotowania na funkcjonowanie w Internecie). Obejmuje on trzy współczynniki, które zawierają w sobie trzy elementy:
Environment Component Index obejmuje:
- Market Environment Subindex
- Political / Regulatory Subindex
- Infrastructure Subindex
Readiness Component Index obejmuje:
- Individual Readiness Subindex
- Business Readiness Subindex
- Government Readiness Subindex
Usage Component Index
- Individual Usage Subindex
- Business Usage Subindex
- Government Usage Subindex
(Źródło: World Economic Forum Knowledge Navigator)
http://www.weforum.org
W związku ze współczynnikiem rozwoju technologicznego poddaje się także analizie poziom innowacyjności gospodarek światowych, uwzględniając czynniki decydujące o nierównym dostępie wielu krajów do najnowszych technologii: ...
jelonka72