Wywoływanie głosek sz ż cz dż.docx

Wywoływanie głosek III szeregu (sz, ż, cz, dż)

Ćwiczenia przygotowujące do wywołania

Najczęstszą przyczyną substytucji głosek III szeregu na głoski II szeregu jest niska sprawność języka. Dziecko ma dużą trudność w uniesieniu czubka języka do wałka dziąsłowego. Może to być związane z małą elastycznością wędzidełka podjęzykowego. Dlatego też terapię rozpoczyna się od ćwiczeń w uelastycznianiu wędzidełka i pionizacji języka (tj. od oblizywania językiem podniebienia, górnych zębów i wargi, ostrzenia czubka języka o górne siekacze, masowania czubkiem języka wałka dziąsłowego, przy czym należy baczyć, by ćwiczenia te były wykonywane przez dziecko z dużą precyzją i przy szeroko otwartych ustach).

Kolejnymi ćwiczeniami przygotowującymi do etapu właściwej pracy logopedycznej są:

·                      ćwiczenia w szybkim powtarzaniu głoski l-l-I-l..., przy szeroko otwartych ustach,

·                      ćwiczenia w szybkim powtarzaniu głosek: t-t-t-t..., d-d-d-d..., n-n-n-n..., z instrukcją, że czubek języka ma uderzać o wałek dziąsłowy (można w tym celu wykorzystać metodę uczulania miejsc artykulacji).

Istotne jest uświadomienie dziecku różnicy w sposobie wymawiania tych głosek (t, d, n zębowe - t, d, n, dziąsłowe).

Jeżeli dziecko ma problemy z szerokim ułożeniem języka na podniebieniu (np. nadmierne napięcie mięśniowe), wykonuje się wstępnie ćwiczenia:

·                      żucia brzegów języka włożonych między zęby trzonowe,

·                      unoszenia i opuszczania przedniej i środkowej części języka, podczas gdy jego brzegi ujęte są między zęby trzonowe (Rodak H., 1994),

·                      zakładania tzw. szerokiego języka na górną wargę (język ma przykryć czerwień wargi),

·                      sięgania tzw. szerokim językiem do nosa i oblizywania płaszczyzny powyżej górnej wargi.

Ćwiczenia warg :

+         przemiennie wymawiamy głoski: u- i ( u- usta zaokrąglone, i- usta mocno rozciągnięte)

+         wyraźnie wymawiamy a-o, przy szeroko otwartych ustach

+         przesadnie, wyraźnie wymawiamy a-o-u

+         cmokanie(udajemy, że staramy się rozłączyć sklejone wargi)

+         utrzymywanie ołówka między nosem a wargą górną( wąsy)

+         masowanie napiętych, rozciągniętych warg, od środka na boki

+         dmuchanie( wiatraczek ,płomień świecy)parskanie,gwizdanie

+         wymawianie kuku, kuku, mu, mu, hau, hau, plum, buch, tup, puk

+         naśladowanie pyszczka rybki

+         układanie warg w kształcie ryjka, a następnie ich rozsuwanie do uśmiechu

+         częstowanie się ustami(słone paluszki ze szklanki)

+         gra na flecie, harmonijce ustnej

+         automasaż ( przez nagryzanie przemiennie górnej i dolnej wargi, masowanie warg palcami)

Ćwiczenia języka:

·         usta szeroko otwarte język wysuwamy i chowamy

·         dotykamy czubkiem języka zębów górnych

·         usta otwarte, zęby widoczne, wąski, wydłużony język unosimy za górne zęby, dotykamy wałeczka dziąsłowego

·         żucie brzegów języka zębami trzonowymi, w celu rozciągania całej jego powierzchni

·         cofanie języka w głąb jamy ustnej, zaczynając od górnych zębów, a kończąc na podniebieniu miękkim(krasnoludek zagląda do gardła, lub chodzenie języka po schodkach)

·         język dotyka raz lewego, raz prawego kącika warg

·         oblizywanie ust

·         liczenie językiem górnych zębów

·         zlizywanie czubkiem języka czekolady przyklejonej do podniebienia

·         naśladowanie ssania

·         wydmuchiwanie powietrza przez język zwinięty w rynienkę( boki języka przylegają do górnych dziąseł( zjedzenie wcześniej miętowego cukierka bardziej uwrażliwia)

·         śpiewanie znanych melodii na lalalala, lelele, lulululu, lololo

Ćwiczenia oddechowe:

*        wciągamy powietrze przez nos, wydmuchujemy przez zaokrąglone usta

*        dmuchamy na waciki zawieszone na nitce(motylki)

*        ćw. w dmuchaniu, zabawa w piłkę nożną , dmuchanie lekkiej kulki ( np. pingpongowej) do
bramki

*        dmuchanie baloników, piórek i innych lekkich przedmiotów

*        dmuchanie na wiatraczek

*        puszczanie baniek mydlanych

*        wymawiamy na jednym wydechu samogłoskę na czas( bicie rekordów)

*        czubek języka dotyka wałeczka dziąsłowego za górnymi zębami i na tak ułożony język dmuchamy(powietrze powinno przechodzić w płaszczyźnie środkowej języka)
 

WYWOŁANIE  [sz], [ż], [cz], [dż]

Aby prawidłowo wymówić głoskę "sz" muszą być spełnione trzy warunki:
1.język dotyka wałeczka dziąsłowego za górnymi zębami
2.usta są zaokrąglone jak przy wymawianiu głoski "u"
3.zęby lekko złączone, nie zaciśnięte
 

·                      przedłużanie głoski cz pozwala uzyskać sz,

·                      głośne wymawianie sz pozwala uzyskać ż, a głośne wymawianie cz pozwala uzyskać dż (wcześniej należy dziecku uświadomić różnicę pomiędzy głoską dźwięczną i bezdźwięczną poprzez przyłożenie jego palców do krtani).

·                      przedłużanie głoski dż pozwala uzyskać ż,

·                      z kolei ciche wymawianie głoski ż pozwala uzyskać głoskę sz,

·                      ciche wymawianie głoski dż pozwala uzyskać cz, itd.

Układ języka i warg pokazujemy w lustrze. Zwracamy szczególną uwagę na to, aby język dotykał górnego wałeczka dziąsłowego, szczególnie uczulamy to miejsce np. dotykamy zimną łyżeczką lub przyklejamy do niego rozpuszczalną gumę do żucia. Jeśli dziecko nie zaokrągli ust, wówczas symetrycznie naciskamy mu policzki, pamiętamy o zbliżeniu zębów. Nie spieszymy się z wywoływaniem zniekształconej głoski, ważne jest, aby dziecko miało sprawny aparat artykulacyjny, dopiero wtedy przystępujemy do uzyskania właściwego dźwięku. Wymawiamy podczas wydechu przedłużone "sz". Nie wolno wywoływać wszystkich głosek od razu, głoską wyjściową , (podstawową , modelową) dla szeregu dziąsłowych ( szumiących) jest głoska "sz", jej prawidłowe opanowanie najczęściej powoduje prawidłową realizację całego szeregu szumiących.


"sz" w izolacji.
naśladowanie szumu wiatru lub fal morskich. Bardzo ważna jest poprawna demonstracja, mówimy dziecku patrz jak ja to wymawiam i staraj się mnie naśladować (przypominamy i pokazujemy język dotyka wałeczka dziąsłowego, usta zaokrąglone, zęby lekko złączone).

Zwracamy uwagę na poprawne wizualnie i słuchowo wymawianie "sz". Możemy bawić się w pociąg, który powoli rusza z miejsca: sz, sz , sz, po to by za chwilę szybko pędzić szszszsz.

"sz" w sylabach i logotomach
sza, szo, sze, szy, szę, szą następnie asz, osz, usz, esz, ysz, ąsz, ęsz.

"sz"w wyrazach
Pokazujemy dziecku obrazki z nazwą zaczynającą się na "sz" i pytamy co to jest?. Jeśli głoska nie jest prawidłowo realizowana wydłużamy jej brzmienie np. szszszafa itd.

szafa, szachy, szachownica, szalik, szata, szatnia, szarlotka, szopa, szum, szuflada, szef, szept, szelki, szeryf, szept, szyja, szyba, szyna, szydło, szkoła, szklanka, sznurek, szpilka, szpak, szpital, szpulka, sztuka,

kasza, daszek, paluszek, nosze, puszka, poduszka, kasztan, ptaszek, koszyk, koszula, uszy, wieszak, kalosze, kieszeń, muszla, poszewka, wierszyk, lepszy, biszkopt, gruszka, Warszawa, muszka, proszek, groszek

kosz, mysz, kalosz, klosz, listonosz, tusz, kapelusz, pióropusz, gulasz, marsz, dorsz, szyszka, grosz, plusz, afisz, arkusz, bambosz, Mateusz, Mariusz, Łukasz

"sz."  W zwrotach

1

Szkolna szatnia,

szara myszka

szklany klosz
pluszowy kapelusz

blaszana puszka
kosztowny naszyjnik

puszysty szalik

koszyk szpinaku
pszenna kasza

koszyk kasztanów

szpitalne nosze

puszka groszku

"sz."  w zdaniach

poleca się ćwicząc wymawiać i jednocześnie pisać. Stwarza to warunki do kojarzenia wymawiania, słuchania, ruchu ręką i obserwowania. Włączone zostają zmysły kinestezyjny, słuchowy i wzrokowy.

To szafa, a to kosz.
To jest szafa, a to jest kosz.
To jest mała szafa, a to jest mały kosz.
To nasza szkoła
Pod szafą siedzą myszy.
W szafie są szerokie szuflady.
Dzieci muszą jeść kaszę.
Tomasz poszedł pieszo do szkoły.
Zbyszek pisze wiersze.
W szpulkę wpięto szpilki.
Szymek jest leniuszkiem.
Staszek jest młodszy od Szymka.
Listonosz przyniósł depeszę.
...