Polska powojenna - charakterystyka.doc

Okres

Zagadnienia gospodarcze

Zagadnienia polityczne

1944-49

Odbudowa kraju (w tym ziem poniemiec­kich) ze zniszczeń, a jednocześnie dążenie do radzieckiego modelu w gospodarce –nacjonalizacja przemysłu, parcelacja wiel­kich gospodarstw rolnych, następnie dążenie do kolektywizacji wsi

Stopniowe eliminowanie wszelkich grup sprzeciwia­jących się rządom komunistów: najpierw zbrojnego podziemia, potem nacisk na partie opozycyjne i ich osłabianie, wreszcie likwidacja partii niekomunistycznych. W polityce zagranicznej bezwzględne posłuszeństwo wobec ZSRR

1949-56 Bierut

Praktyczna likwidacja prywatnego sektora gospodarki, dążenie do szybkiego uprze­mysłowienia kraju (zwł. przemysł ciężki), pełna centralizacja zarządzania

Opozycja polityczna praktycznie całkowicie zdławiona, rozciągnięcie kontroli politycznej na działalność oświatową, artystyczną, naukową i in., otwarte wystąpienie przeciwko Kościołowi, pełne podporządkowanie Związkowi Radzieckiemu

1956-57 Gomułka

Rozwiązanie spółdzielni produkcyjnych (rezygnacja z szybkiej kolektywizacji wsi), przyznanie przedsiębiorstwom pewnej samodzielności decyzji, odejście od naj-skrajniejszych form uzależnienia od ZSRR

Przejściowe złagodzenie cenzury w związku z walką między zwolennikami i przeciwnikami destalinizacji, wygraną ostatecznie przez tych ostatnich. Zapowiedź demokratyzacji, uwolnienie wielu więźniów politycznych (m.in. prymasa Wyszyńskiego)

1957-70 Gomułka

Dalsze promowanie przemysłu ciężkiego w trwającej izolacji od gospodarki świa­towej. Postępujące niedoinwestowanie rolnictwa i przemysłu dóbr konsumpcyj­nych. W końcu lat 60. widoczna stagnacja gospodarcza i napięcia społeczne

Wewnątrzpartyjny konflikt między „dogmatykami” i „rewizjonistami” (koń. 1. 50.), zwycięstwo „dogma­tyków” i pełnia władzy stronników Gomułki. Zwal­czanie wszelkich, nielicznych zresztą, przejawów sprzeciwu. 1968 konflikt w partii zakończony osłabie­niem pozycji Gomułki. W całym okresie wierne popieranie ZSRR

1970-80 Gierek

Próba ożywienia gospodarki w oparciu o gigantyczne inwestycje państwowe finan­sowane z pożyczek zagranicznych; wido­czna poprawa poziomu życia. Od poł. lat 70. oznaki fiaska tej polityki i pojawienie się problemu spłaty zadłużenia zagranicz­nego

Po odsunięciu od władzy Gomułki i jego ekipy próba zjednania społeczeństwa wizją otwarcia na Zachód i poprawy warunków życia.

   Od poł. lat 70. powstawanie grupek opozycyjnych, do pewnego stopnia tolerowanych, ale odciętych od wpływu na społeczeństwo (monopol informacyjny państwa), pierwsze trwalsze wydawnictwa wydawane poza zasięgiem cenzury

1980-81 „Soli­darność”

Załamanie się rynku wewnętrznego wskutek prób zaspokojenia roszczeń konsumpcyjnych przy pogarszającej się sytuacji gospodarczej. Decentralizacja zarządzania, przedsiębiorstwami

Zamęt w partii po protestach społecznych i powstaniu „Solidarności”. Znaczne rozluźnienie cenzury, tolerowanie różnych działań niezależnych, niezwykle szybkie samoorganizowanie się społeczeństwa, wiele akcji roszczeniowych, zapowiedzi likwidacji „błędów i wypaczeń” w budowie socjalizmu

1982-83 Jaruzelski

Próba zdyscyplinowania gospodarki metodami wojskowymi, kartkowy system rozdziału dóbr

Ostra rozprawa z opozycją, zaostrzenie cenzury, próba powrotu do pełnego monopolu politycznego PZPR; propaganda antyamerykańska

1983-89 Jaruzelski

Stagnacja gospodarcza i narastanie zadłużenia. Chaotyczne próby reformy gospodarczej przy utrzymaniu systemu socjalistycznego. Stopniowe dopuszczanie różnych form inicjatywy prywatnej

Słabnięcie dominacji PZPR w życiu społecznym wsku­tek widocznej niezdolności do uporania się z proble­mami kraju. Stopniowe łagodzenie cenzury, wreszcie rozmowy z przedstawicielami opozycji solidarnościowej w celu kontrolowanego oddania władzy („okrągły stół”)

Po 1989

Usunięcie większości administracyjnych ograniczeń rozwoju sektora prywatnego. Prywatyzacja handlu, usług i drobnego przemysłu, utrzymywanie jednak dużego sektora państwowego w przemyśle ciężkim i usługach publicznych, a także rozbudowa­nych świadczeń socjalnych.

   Po kryzysie związanym z przemianami, od 1992 wzrost gospodarczy, zwł. w sektorze prywatnym

Legalizacja opozycji a następnie klęska PZPR w wyborach parlamentarnych (4 VI 1989) i samorządowych, co umożliwiło ukształtowanie się systemu partii politycznych i struktur państwa demokratycznego, likwidację cenzury, pojawienie się prywatnych środków masowego przekazu. Spór o rozliczenie okresu rządów komunistycznych.

   1993-95 powrót przedstawicieli formacji komunistycznej do władzy i kontynuowanie przez nich polityki rządów solidarnościowych