.16.Wymienić i krótko opisać ekonomistów klasycznych w I połowie XIXw. (Anglia, Francja, Polska). Jan Baptysta Say - (1767-1832) Francja - wysoki urzędnik administracji państwowej. Uważał się za
ucznia i komentatora Smitha. Say miał poglądy liberalne, stąd też popadł w pewnym czasie w konflikt z
Napoleonem i zajął się działalnością produkcyjną (założył manufakturę), potem wykładał na College de France.
Dzieło „Traktat o ekonomii politycznej” 1803 rok. Teoria Say'a stworzyła pewien usystematyzowany
wykład prawidłowości produkcji i podziału w ustroju opartym na pracy najemnej i wolnym rynku. Zręby tego
systemu ekonomii zachowały się do dnia dzisiejszego w nauce ekonomii. W zakresie metod badawczych Say
odstępuje od nauki Smitha. Nadaje ekonomii charakter ściśle teoretyczny oddzielając ją od polityki
gospodarczej.
Programowo głosi konieczność oparcia badań ekonomicznych na doświadczeniu i obserwacji faktów,
nie odrzuca jednak również dedukcji. W jego ujęciu ekonomia staje się nauką nomotetyczną, czyli nauką
zajmującą się prawami rządzącymi produkcją, podziałem i konsumpcją bogactw. Say zakłada, że zbadane i
ustalone przez ekonomię polityczną prawa, posiadają charakter naturalny, niezmienny i wieczny. Z tego względu
ekonomia polityczna nie powinna różnić się od nauk przyrodniczych, ponieważ także zajmuje się obiektywnymi
procesami gospodarczymi. Say porównuje naukę ekonomii do fizyki Newtona. Pisze, że również zasady nauki
ekonomii nie są dziełem ludzkim, lecz wynikają z natury rzeczy. Podobnie jak prawo powszechnego ciążenia
Newtona. Prawa nauki ekonomii nie zamykają się w granicach jednego kraju, mają więc charakter uniwersalny.
Say dzieli naukę ekonomii na trzy działy:
- teorię produkcji;
- teorię dystrybucji czyli podziału;
- teorię konsumpcji.
Podstawą teorii produkcji i podziału jest teoria czynników produkcji. Proces produkcji pojmuje Say jako
proces tworzenia i powiększania użyteczności. Odróżnia użyteczność dóbr materialnych i niematerialnych, które
także zaspokajają określone potrzeby (oświata, kultura, lecznictwo, nauka). Say rozszerza, więc smithowskie
pojmowanie pracy produkcyjnej. Każda praca tworząca i powiększająca użyteczność jest praca produkcyjną.
Różnica między tworzącą dobra materialne i pracą tworzącą wartości materialne polega jedynie na tym, że
produkt pierwszy istnieje niezależnie od procesu pracy. Natomiast produkt drugi jest konsumowany w trakcie jej
wykonywania i nic może być magazynowany (np. praca nauczyciela, lekarza, artysty, prawnika).
W przeciwieństwie do Smitha piszącego w okresie dominacji produkcji manufakturowej, Say tworzy w
czasach rewolucji przemysłowej. W uprzemysłowieniu i postępie technicznym widzi główną drogę prowadzącą
do wzrostu bogactwu i upowszechnienia się dobrobytu. Spośród różnych gałęzi produkcji Say na pierwszym
miejscu stawni przemysł. Uwidacznia się to także w przyjętej nomenklaturze. Rolnictwo nazywa przemysłem
rolnym, handel - przemysłem handlowym
Tomasz Robert Malthus (1766-1836) Anglia. Wywodzi się z rodziny arystokratycznej ziemskiej. Na
życzenie ojca został pastorem anglikańskim. Malthus jest autorem pracy „Zasady ekonomii politycznej” - 1820
rok.
W rozważaniach ekonomicznych Malthusa znajdują się ciekawe obserwacje o roli popytu w życiu
gospodarczym. Malthus podkreśla, że dla prawidłowego funkcjonowania gospodarki konieczny jest dostateczny
efektywny popyt. W ramach czystego kapitalizmu, a więc jeśli występują dwie klasy: przedsiębiorcy i robotnicy,
wytworzona produkcja przemysłowa nie może zostać zrealizowana (sprzedana). Malthus wskazuje, że
pozytywną rolę spełnia w tym względnie warstwa „land — lordów", czyli bogatych właścicieli ziemskich. Jej
luksusowa konsumpcja, zatrudnianie licznej służby domowej, zwiększa efektywny popyt i umożliwia realizację
produkcji, czyli sprzedaż wyrobów.
Malthus jest przeciwnikiem prawa rynków Saya - Ricardo, które głosiło, że produkcja sama sobie
stwarza rynki zbytu, gdyż otrzymywane dochody są przeznaczone na kupno dóbr konsumpcji.
Najbardziej znany jest ze sformułowania teorii ludnościowej, 1798 rok. Wydał pracę „Próba
sformułowania teorii ludnościowe”. Rozbudował ją w 1830 - „Prawo ludnościowe”
Malthus twierdził, że poziom ludności może wzrastać w postępie geometrycznym (1,2,4,8,16), znacznie
szybszym niż przyrost środków żywnościowych, których przyrost postępuje rytmicznie (1,2,3) Na przeszkodzie
wybranemu wzrostowi produkcji rolnej stoi działanie prawa malejących przychodów z ziemi.
Jeśli dotychczas nie doszło do katastrofy na świecie, to tylko dzięki środkom represyjnym (epidemie,
wojny, zwyczaj zabijania starców - starożytna Grecja, chorych, małych dzieci - Sparta).
Malthus opowiada się za kontrolą liczby urodzeń. Ale jego postulaty kontroli urodzeń cechuje wysoki poziom
etyczny, moralny (wierność małżeńska, celibat, wstrzemięźliwość, zawieranie małżeństw w późniejszym wieku).
Sam ożenił się w wieku 37 łat i miał tylko 4 dzieci.
Ricardo (1772-1823) Anglia. Przedstawiciel ekonomii klasycznej. Za główny przedmiot nauki
ekonomii uznał problemy podział...
kiero_lbn