White Hayden Znaczenie narracyjności dla przedst rzeczywist.pdf

·':.1

Hayden' Wbite

ZNACZENIE NARRACYJNOŚCI

DLA PRZEDSTAWIANIA RZECZYWISTOŚCI

PodnosZ,enie kwestii istoty narracji równa się zaproszeniu do namysłu

nad, samą is\otą kultiir.y, a być może .:Qawet nad istotą ludzkiej nątury jako

taki~j. Odruc~ opowii:tliania jest tak "~aturalny, afąnna narradyjna tak

dalegejhie1lI1ikni6na w i)]:~YPadku' jakie'gokolwięic Opisll wYdarzeń zgod-

nego'z ich rzeczywistym przebiegiem, ze na:ryacyjnoś6inogłaby wydać

się problematyczna tylko w kulturze, w k.1:6reJ byłaby nieobecna, lub też

- jak ma to miejsce w pewnych dziedzinach współczesnej kultury

umysłowej i artystycznej Zachodu - z k.1:órej została programowo

wyrugowana. Traktowane jako globalne kulturowe fakty, narracja i nar-

racyjność należą nie tyle do sfery problemów, ile po prostu danych. Jale

zauważył nieżyjący już (i nieodżałowany) Roland Barthes, opowiadanie

,jest międzynarodowe, ponadczasowe, ogólnokulturalne, jest wszech-

obecne jak życie"!. A zatem, skoro nie ma ono w sobie nic problema-

tycznego 1 to nalężałoby je rozpatrywać raczeJjako rozwiązanie pewnego'

problemu nękającego całą ludzkość, a mianowicie kwestii przetwarzania

wiedzy w opowieść 2 , zamykania doświadczenia człowieka w fonnie

przystającej do struk.1:ur znaczeniowych, k.1:óre mają charakter ogólnolu-

dzki, a nie specyficznie kulturowy. Możemy nie być w stanie w pełni

pojąć charakterystycznych dla innej kultury wzorców myślenia, lecz

.~ ;

::-

~ -:

l Roland Barthes, "Wstęp do analizy strukturalnej opowiadań", w: Studia z teorii

literatury. Archiwum przekładów "Pamiętnika Literackiego", t. l, pod redakcją Michała

Głowińskiego i Henryka Markiewicza. Wrocław: Ossolineum, 1917, s. 156.

2 Słowa ·"opowieść" [narrative], ,,narracja" [narration], "opowiadać" [to narrate] itd.

wywodzą się z łacińskiego gnarus ("wiedzący", "zapoznany z czymś", "doświadczony",

"wprawny" itd.), a nard; (,,relacjonować", "opowiadać") z sanskryckiego rdzenia gna

("wiedzieć"). Ten sam rdzeń posiada greckie słowo YVWPZfWS; ("poznawalny", "znany");

zob. Emile Boisacq, Dictionnaire etymologique de la langue grecque. Heidelberg: C. Win-

ter, 1950, pod has. yvwPZf.los;. Łączę podziękowania dla Teda Morrisa z Comell

University, jednego z naszych wielkich etymologów.

37. Pokrow, ikona z XV wieku.

Rozcięcie form jako rezultat gwałtownego przejścia od "zewllęfrZ1lej"

do .. wewnętr::.nej" pozycji 'widza przy prezellracji wnętrza.

567

566

stosunkowo łatwiej będzie nam zrozumieć pochodzącą z jej kręgu opo-

wieść, bez względu:na to, jak dalece krąg ten wyda nam się egzotyczny.

jak to ujmuje Barthes, "narracja (...) jest przekładalna bez zasadniGzego

uszczerbku", w odróżnieniu od poezji lirycznej czy rozprawy z dziedzi-

ny filozofii. _ ,

Oznaczałoby to, że nalTacja jest meta-kodem o charalcterze uniwersal-

'. nym, który służy do przekazywania transkulturowych infOl"!llacji dotY- \

, czących natury wspólnej nam wszystkim. rzeczywistości, a nie tylko)

jednym z wielu kodów, przy pomocy których określona kultura może

nadawać sens doświadczeniu. Pojawiając się, jak powiada Barthes, mię

dzy naszym doświadczeniem świata a wysiłkami, by opisać to doświad

czenie w języku, narracja "nieustannie dostarcza znaczeń prostym odbi-

ciom opowiadanych zdarzeń", jak z tego wynika, brak umiejętności nar-

racyjnych bądź wyrugowanie narracji równałyby się nieobecności lub

wyrugowaniu samego znaczenia.

Ale o jakie znaczenie tu chodzi? Czego dotyczy nieobecność i rugo-

wanie? Perypetie narracji w historii histońografii oferują nam pewien

wgląd w tę kwestię. Historycy nie muszą głosić swoich prawd o realnym

świecie w formie narracyjnej. Mogą wybrać inne, nienarracyjne lub na-

wet antynarracyjne rodzaje przedstawiania, takie jak medytacja, anato-

mia czy streszczenie. Tocqueville, Burckhardt, Huizinga i Braudel - by

wymienić tylko najwybitniejszych mistrzów współczesnej histońogra

fii - z niektórych 'swoich prac wyrugowali narrację, być może za-

kładając, iż znaczenie wydarzeń, jakimi pragnęli się zająć, nie podda-

wało się przedstawieniu w tym akurat kształcie 3 • Nie chcieli oni opo-

wiadać o przeszłości, czy też raczej odmówili opowiadania o niej historii

z wyraźnie ~azn~czo~ym początkie~, c.zęścią środkową i zako?czeniem;

procesy, ktore Ich mteresowały, UjęlI w formy inne od tych 'aki

.' k . ,] e

zazwyczaJ. oJ::r~m~ z opowiadaniem. Choć z pewnością opowiedzieli

o rzeczywlsto~cl, ktorą ?ostrze~a1i, bądź sądzili, że postrzegają we-

wnątrz c~y t~~~0~)?8w~r~chmą .badanych źródeł, to nie poddali jej

narratywi:z;fćlC]I, me narzucili na mą formy opowieści nalTacyjnej. Ich

pr~;r~~d pozwal~ n~ r?zróżni~ pomiędzy .dy~kurse~ historycznym,

ktoty . ~prawo~d8J.e, I takim, ktory narratyWlZU]e; mIędzy dyskursem

otwarCIe przyjmującym perspektywę przyglądania się światu i zdawania

z tego oglądu sprawy a takim, który stwarza mylne wrażenie iż udało

mu się sprawić, by świat przemówił sam przez siebie, i to p~zemówił

w formie narracyjnej.

Ide.a .rozpatrywania narracji nie tyle jako formy przestawiania, ile

racze] Jako .sposobu mówienia o wydarzeniach, czy to rzeczywistych,

cz~ wy.obraz~nych, została ostatnio rozwinięta w ramach dyskusji nad

zwlą~en: IDl~dzy ~yskursem a narracją, z:ainspirowanej przez struk-

turalIzm I ZWIązane] z pracami Jakobsona, Benveniste'a Genette'a

; :~. t

T~do:o~a i B~es'a. yv ~m kontekście narrację uważa si~ za sposób

mOWIema cechUjący SIę, Jak to określa Genette, "pewną liczbą wy_

kluczeń i. ,:arunków ograniczających", których nie narzuca na mówiące

go bardZIe] "otwarta" forma dyskursu 4 • W opinii Genette'a Benveniste'

pokazuje, że

'.'

peW'lE fonny gramatyczne, takie jak zaimek ;ja" (wraz ze swym impliko-

I l', i

'1;

'.',.'.

wan.'m odniesieniem "ty"), "wskaźniki" zaimkowe (niektóre zaimki wskazu-

~ące), wskaźniki przysłówkowe jak "tu", "teraz", "wczoraj", "dziś", ,jutro"

ltd.) oraz, przynajmniej w języku francuskim, hiektóre czasy, takie jak czas

3 Zob. Alexis de Tocqueville, O demokracji w Ameryce, t I-n, przełożyli Barbara

Janicka i Marcin Król. Kraków: Znak, 1996; Jacob Burckhardt., Kultura Odrodzenia we

Włoszech. Próba ujęcia, przełożyła Maria Krzeczkowska. Warszawa: PIW, 1991; Johan

Huizinga, Jesień średniowiecza, przełożył Tadeusz Brzostowski. Warszawa: PIW, 1992;

Ferdynand Braudel, Morze Śródziemne i świat śródziemnomorsf...i w epoce Filipa II, t. I-n,

przełożyli Marcin Król i Maria Kwiecieńska. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1977. Por.

także Hayden White, Metahistory. The Historical lmagination in Nineteenth-Century

Europe. Baltimore and London: The Johns Hopkins University Press, 1973 oraz Hans

Kellner, ,,Disorderly Conduct: Braudel's Mediterranean Satire". History and Theory,

vol. 19, nr 2, 1979, ss. 197-222.

• Gernnf G,n"te, ,.Boundarl", of NomUivo". New. Litemry H",ory, vol. 8, '" l,

Autumn 1976, s. 11. Zob. także: Jonathan Culler, Structuralist Poetics: Structuralism

r "i

Linguistics, and the Study ojLiterature. Ithaca, NY: Coniell University Press, 1975, rozdz:

,' ..

9; Philip Pettit, The Concept oj Structuralism: A Critical Analysis. Berkeley and Los

~geles: University of Calliornia Press, 1977; [Grupa] Tel Quel, TheOlie d' ensemble par

;': i

·... 1 I

·h

Mzchel Foucault, Roland Barthes, Jacques Derrida, Jean-Louis Baudry, etc. Paris: Seuil,

1968, zwł. artykuły Jean-Louis Baudry'ego, Philippe'a' Sollersa i Julii Kństevy; Robert

Scholes, Structuralism in Literature: An lntroduction. New Haven: Yale University Press,

1974, rozdz. 4-5; Tzvetan Todorov, Poetique de la prasę. Paris: Seuil, 1971, rozdz. 9 oraz

Paul Zumthor, Langue, texte, enigme. Paris: Seuil, 1975, część 4.

568

569

Winny one po prostu być; mogą z powodzeniem: występować w roli

dyskłlfsywnych przedmiotów odniesienia, można o\~lich mówić, ale nie

wO:lnd, im pełnić funkcji podmiotów narrapji. Pó~e pojawienie się

dyskursu' historycznego w dziejach ludzkóści i kłopoty z jego pod-

trzymaniem w okresach upadku lcultury (np. we wczesnym średnio

wieczu) sugerują sztuczność przeświadczenia, iż wydarzenia rzeczywis-

te mogą "opowiadać się same" lub że można je przestawiać tak, jakby

"opowiadały swą własną histońę". Fikcja ta nie nastręczała żadnych

trudności przed narzuceniem opowiadaczowi rozróżnienia między wyda-

rzeniami rzeczywistymi a wyobrażonymi; opowiadanie stało się prob-

lemem dopiero z chwilą, gdy okazało się, że potencjalne składnild

narracji mogą wywodzić się z dwóch porządków zdarzeń, co wiąże się

z obowiązkiem rozgraniczenia tych' porządków w obrębie rozwijanego

dyskursu. W ramach tego, co nazywamy narracją mityczną, nie istnieje

jakikolwiek przymus oddzielenia rzeczywistego od wyobrażonego. Opo-

wiadanie staje się problemem dopiero wówczas, gdy pragniemy nadać

formę narracyjną zdarzeniom rzeczywistym. Ich narratywizacja jest tak

trudna, ponieważ nie jawią się nam w kształcie opowieści.

O co właściwie chodzi w tym odnajdywaniu ,,historii prawdziwej",

w odkrywaniu ,,rzeczywistych dziejów" w obrębie bądź pod powierzch-

niąwydarzeń, które docierają do nas w chaotycznym kształcie ,,histo-'

rycznych źródeł"? Jakie życzenie spełnia, jakie pragnienie zaspokaja

fantazja, która opiera się na założeniu, iż zdarzenia rzeczywiste mogą

być przestawione w sposób właściwy tylko wÓwcz3.$, jeśli ujawnią spój-

ność ch;aralrterystyczną dla formy narracyjnej? W!zagadce tego życzenia,

i pra~if~ia uph~tUjemy;/ przebłys~c fgófu~j ~~cji, jaką dyskur~/il~

ratywlZUjący pełni w kult;mze; przejąw psycQ.olgg1cznego odmc4u lezą

cego u poflsta\v uniwersalnej potrzeby nie tyllcó'opowiadimia,le6z także

nadawania··dmym zdarzeniom cech narracyjnośqi.

Histońografia jest dziedziną szczególnie dogodną do rozpatrywa-

nia istoty narracji i narracyjności, ponieważ to iW niej właśnie nasze

pragnienie wyobrażonego i możliwego musi zmierzyć się z wymogami

tego, co realne, co rzeczywiste. Jeśli określimy narrację i narracyjność

jako instrumenty, za pomocą których dochodzi do zapośredniczenia, po-

godzenia i rozwiązania w obrębie dyskursu sprzecznych roszczeń wyobra-

żeniowego i realnego, zdołamy pojąć zarówno atrakcyjność narracyjnej

teraźniejszy, przeszły dokonany i przyszły, ~gr~iczone są ~o .dyskursu,

P odczas gdy narrację w sensie ścisłym wyróżma S1ę poprzez uzycIe trzeciej

ł 5

osoby oraz czasu przeszłego i zaprzesz ego .

Oczywiście niniejsze rozróżnienie między dys~sem a~~,rracją opie-

ra się jedynie na analizie cech gramatycznyc~ dwo~h rodzaj~::, dy~su;

w obrębie ,której "obiektywność" jednego 1 "subIektywnosc drugIego

de:fmiowane są w głównęj mierze przez "lingwistyczny porządek kry-

teńów". O "subiektywności" przesądza jawna bądź ulcryta obecność

"ego", które może być de:fmiowane "tylk? jak? osoba p.odtrzymuj~ca

dyskurs". Przeciwnie, "obiektywno~ć opoV?~~a narracyjne,?o de~07

wana jest poprzez brak jakichkolWIek odmesIe~ ,do narrat~ra .. Mozemy

więc powtórzyć za Benvenistem, iż w dyskurSIe narr,:tywI~ującym "tak

napraw~ę nie ma już żadnego »n~,:tor~«. ~y~arzema re~estrow~e~ s~

w chronologiczqym porządku pOjaynanIa SIę na, horyzoncIe opoWlescl.

Nikt tu' nie mówi: Zdarzenia wydaj~Lsię. opowia~ać same,,6.

W jaki sposób dochodzi do wytworzenia dyskursu, w którym "zdarze-

nia wydają się opowiadać_~ame",zwłaszcz~ ~ przypacn:n, g~y be~

sprzecznie mamy do czynienia ze zdarzemamI rzeczywls~~ a. me

wyobrażonymi, takjak ma to miejsce w ramach przedstawIanIa histo-

rycznego?7. W przypadku dyskursu dotyczącego .~darzeń ~wid~ntnie

wyobrażonych, które są "treścią" pro~. n~cyjnej,. sytuacja .me n~

stręcza wielu problemów. Dlaczego włascIWIe zdarzema wyobrazone me

miałyby być przedstawiane jak~ "opowiad~jąc~ się same"? J?l~~zego -

w obrębie porządku wyobrażemowego - me ffilałyby p:ze~oV?c n~wet

kamienie, niczym kolumna Memnona muskana promiemami słonca?

Lecz wydarzenia rzeczY';Viste nie powinny mówić i opowiadać się same.

'II

'li

:Ii

~ i

~ ~

'I'

',! i

Gerard Genette, ,,Boundaries of Narrative", ss. 8-9.

6 Emile Benveniste cytowany przez Genette'a w: ,,Boundaries ofNarrative", s. 9. Por.

Emile Benveniste, Problems in General Lingustics, trans. by Mary Elizabeth Meek. Coral

Gables, Fla.: Uniyersity of Miami Press, 1971, s. 208. . . " . .

7 Zob. Louis O. Mink, ,,Historia i fIkcja jako sposoby pOJmowama , przełozyła Maria

Bożenna Fedewicz. ,,Pamiętnik Literacki", z. 3, 1984, ss. 237-255 oraz Lionel Gossman,

"History and Liierature", w: The Writing ot History. Lit~ra.ry Fo,:m and !list~rical

Understanding, edited by Robert H. Canary and Henry KOZIcki. Madison: UmversIty ~f

Wisconsin Press, 1978 (tamże kompletna bibliografia dotycząca problemu form narracYJ-

nych w pisarstwie historycznym).

571

570

fonny, jak i podstawy jej odrzucenia. Jeżeliprzypuszcza1nie rzeczywiste

wydarzenia przedstawia się w formie nienarracyjnej, to jakiego rodzaju

rzeczywistość odsłania się, bądź zdaje się odsłaniać w akcie percepcji-

poprzez tę właśnie fonnę? Jak mogłoby wyglądać nienarracyjne przed-

stawienie rzeczywistości historycznej? Odpowiadając na to pytanie, nie

natrafimy być może na rozwiązanie problemu istoty narracji, ale zacznie-

my rozumieć przyczyny, dla których fonna narracyjna okazała się tak

dogodna w przedstawianiu wydarzeń uważanych raczej za rzeczywiste

niż wyobrażone.

Na szczęście dysponujemy wieloma przykładami przedstawiania rze-

czywistości historycznej w fonnie nienarracyjnej. W powszechnej opinii

współczesnego historiograficznego establishmentu istnieją trzy podsta-

wowe rodzaje historycznych przedstawień - rocznik, kronika oraz

historia właściwa. Niepełna "historyczność" dwóch pierwszych wynika

z nieumiejętności nadania zdarzeniom, o których tral(tują, waloru nar-

racyjności 8 • Natura1nie nie trzeba dodawać, iż sama narracyjność nie

pozwala na dokonanie takiego rozróżnienia. Nie wystarczy, że jakiś opis

wydarzeń, nawet wydarzeń z przeszłości czy też przeszłych wydarzeń

rzeczywistych, ujawnia wszelkie cechy narracyjności, by zaliczyć go do

historii właściwej. Ponadto opis taki winien się cechować należytą troską

o rzetelne traktowanie źródeł oraz przestrzegać pierwotnej chronologii

zdarzeń, stanowiącej nienarusza1ną podstawę klasyfikacji któregokol-

wiek z nich jako przyczyny lub skutku. Nie wystarczy wszakże po-

wszechna zgoda co do tego, że dany opis historyczny dotyczy zdarzeń

rzeczywistych, a nie jedynie wyobrażonych, ani też, że jego dyskursyw-

ny porządek przedstawia te zdarzenia zgodnie z ich chronologicznym

następstwem. Wydarzenia muszą być nie tylko zarejestrowane w pier-

wotnym układzie chronologicznym, lecz także przestawione w sposób

nattacyjny,tzn. tak, aby ukazywały swą strukturę i porządek znaczenio-

wy ~e dający się. uchwycić. w prost~j s~kwencji.

Nie ~le~a wątpliwości, ~e ro:~ ": og.óle ,nie zawiera komponenty

narracyjnej, gdyz składa SIę nan JedynIe lIsta· wydarzeń uporządkowa

nych .we~llig :hron?logii. W. odróż~ieniu od rocznika, kronika często

~daje SIę ~erzacku opoWledzemu historii, aspirując do narracyjno-

ŚCI, zwy~e je~~ bez pow?dzenia. ~ó~ąc ści~ej: lcronika nie osiąga

zazwyc~~j :włascIwego fOfffil~ narracyjnej zamkmęcIa. Nie tyle dąży ku

konklUZJI, ile po prostu ustaJe. Zaczyna opowiadać jalcąś historię, lecz

przerywa swą opowieść in medias res, w teraźniejszości kronikarza; po-

zostawia splot wydarzeń bez rozwiązania czy też raczej nie rozwiązuje

go w sposób charakterystyczny dla narracji.

Podczas gdy roczniki przedstawiają rzeczywistość historyczną tak,

jakby rzeczywiste wydarzenia nie układały się w opowieść, kronikarz

przedstawia ją tak, jakby zdarzenia owe jawiły się ludzkiej świadomości

w fonnie opowieści niedokończonych. W powszechnym przekonaniu,

bez względu na to, jak obiektywny byłby historyk w ukazywaniu wy_

darzeń, jak rozważny w ocenie materiału źródłowego i jak skrupulatny

w datowaniu res gestae, o ile nie uda mu się nadać rzeczywistości formy

narracyjnej, jego opis pozostaje w sensie historycznym niedoskonały.

Croce stwierdził, że bez narracji nie ma historii 9 , a Peter Gay, piszący

z perspektywy całkowicie przeciwstawnej relatywizmowi Crocego, wy-

raża to jeszcze dobitniej: "Narracja historyczna bez analizy jest trywia1na,

analiza historyczna bez narracji jest niepełna"lO. Sfonnułowanie Gaya

przywołuje Kantowski wymóg narracji w przedstawianiu historycznym,

ponieważ sugeruje ono, by sparafrazować Kanta, iż narracje historyczne

pozbawione analizy są puste, podczas gdy anaiizy pozbawione narracji

są ślepe. Możemy więc zapytać, jaki rodzaj wglądu w istotę rzeczy-

wistych wydarzeń daje nam fonna narracyjna: Jakiego rodzaju ślepotę

W odniesieniu do wydarzeń likwiduje?

W dalszych częściach wywodu traktował będę rocznik i kronikę jako

fonny historycznego przedstawiania - nie jako niedoskonałe modele

historii, za które się je na mocy konwencji uważa, lecz raczej jako

szczególne rezultaty możliwych konceptualizacji rzeczywistości histo-

rycznej; alternatywy, a nie ułomne zapowiedzi w pełni rozwiniętego

. ~'.

8 Dla zwięzłości, jako reprezentatywną dla konwencjonalnych poglądów na historię

historiografii, będę wykorzystywał pracę Herry'ego Elrnera Barnesa, A Bistory oj

Bistorical Writing. New York: Dover, 1962, rozdz. 3, dotyczący historiografii średnio

wiecznej na Zachodzie. Por. także: Robert Scholes and Robert Kellogg, The Nature oj

Narrative. London, New York: Oxford University Press, 1976, ss. 64 i 211.

9 Hayden Wbite, Metahistory, ss. 381-385.

10 Peter Gay, Style in Bistory. New York: Basic Books, 1974, s. 189.

572

573

dyskursu historu, jaki rzekomo ucieleśnia jej współczesna fonna. Proce-

dura taka rzuci nowe światło zarówno na zagadnienia historiografii, jak

i narracji, oraz oświetli ich wzajemny związek, który uważam za czy~to

konwencjonalny. Sądzę,: iż wówczas stanie się jasne, że rozróżnienie

pomiędzy wydarzeniami rzeczywistymi a wyobrażonymi, stanowiące pod-

stawę współczesnych dyskusji dotyczących zarówno historii, jak i prozy

narracyjnej, zakłada takie rozumienie rzeczywistości, w ramach które-

go to, co "prawdziwe", utożsamianie bywa z ,,rzeczywistym" tylko jeżeli

uda się wykazać, że ma· ono charakter narracyjny.

i ·Todorova definicji fonny narracyjnej, nie posiada on żadnych cech

które . zazwycza~ ~rzypisujemy opowieściom: brak w nim główneg~

poqmlOtu, wyrazme zaznaczonego początku, części środkowej i zakoń

czenia oraz perypetii, nie słychać też rozpoznawalnego głosu narratora.

We fragmentach, które z teoretycznego punktu widzenia są dla nas

najbardziej interesujące, nie ma śladu sugestii, iż jakieś zdarzenie po-

zostaje w koniecznym związku z innym. Tak więc, w okresie 709-734

znajdujemy następujące zapisy:

720. Karol walczył z Saracenami.

721. Teodo wyparł Saracenów z Akwitanii.

722. Doskonałe plony.

723.

724.

725. Saraceni przybyli po raz pierwszy.

726.

727.

728.

729.

730.

731. Zmarł Błogosławiony Beda, prezbiter.

732. Karol walczył z Saracenami pod Poitiers w sobotę.

733.

734.

Kiedy przyglądamy się średniowiecznym rocznikom ze współczes

nego punktu Widzenia, uderza nas oczywista naiwność annalisty, którą

skłonni jesteśmy przypisywać jego odmowie, nieumiejętności, bądź

niechęci do }?rzekształcenia zbioru wydarzeń uporządkowanych wer-

tykalnie w postaci seru oznaczeń rocznych w fonnę procesu linearno-

-horyzontalnego. Innymi słowy, razi nas, kiedy annalista ewidentnie nie

dostrzega, że wydarzenia historyczne jawią się widzowi jako fabuły,

które domagają się opowiedzenia, ujęcia w kształt narracji. Z pewnością

jednak autentyczne zainteresowanie hlstorią każe nam spytać nie o to,

dlaczego annaliście nie udało się napisać "opowieści", lecz raczej, jakie

rozumienie rzeczywistości doprowadziło go do przedstawienia wyda-

rzeń, które uznał za rzeczywiste, w formie rocznika. Gdybyśmy mogli

odpowiedzieć na to ·pytanie, bylibyśmy zapewne w stanie zrozumieć,

dlaczego w n'aszych czasach i warunkach kulturowych samą narracyj-

ność postrzegamy jako pewien problem.

Tom pierwszy Monumenta Germaniae Historica, seria Scriptores,

zawiera tekst! Rocznika z Sankt Gallen, będący listą wydarzeń, jakie

miały miejsce w Galii w ósmym, dziewiątym i dziesiątym wieku naszej

ery li• Pomimo iż tekst ten ma charakter "referencyjny" i zawiera przed-

stawienie czasowości 12, co odpowiada sfonnułowanej przez Ducrota

Spis ten przenosi nas bezpośrednio w obręb kultury na granicy

rozpadu, do społeczeństwa ogromnego niedostatku, świata grup ludzkich

zagrożonych śmiercią, spustoszeniem, powodzią i głodem. Wszystkie

zdarzenia uznane za godne pamiętania są ekstremalne, a implikowanym

kryterium wyboru jest ich graniczny charakter. Przedmiotem zaintereso-

wania są podstawowe potrzeby, takie jak wyżywienie, zabezpieczenie

przed wrogami z zewnątrz, oraz przywództwo polityczne i militarne, jak

również groźba ich niezaspokojenia, lecz nie pojawia się żaden wyra-

żony explicite komentarz na temat związków między tymi potrzebami

a warunkami ich możliwej realizacji. Pytanie, dlaczego ,,Karol walczył

z Sasami", pozostaje tak samo bez odpowiedzi, jak to, dlaczego jeden

rok przyniósł "doskonałe plony", a drugi "wszędzie powódź". Najwyraź-

11 Annales Sangellenses Maiores, dicti Hepidanni, red. ldlefonsus ab Arx, w: Monu-

menta Gernzaniae Historica, seria Scriptores, red. Georg Heinrich Pertz, 32 tomy, Han-

nover 1826, t. l, ss. 73-85.

12 Oswald Ducrot and Tzvetan Todorov, Encyclopedic Dictionary oj the Sciences of

Language, translated Catherine Porter, Baltimore: The Johns Hopkins University Press,

1979, ss. 297-299.

~ I

574

575

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: