· Uzurpował sobie nazwę „socjalizmu naukowego”
· Zręby doktryny zbudował Karol Marks wraz ze swym współpracownikiem i uczniem Fryderykiem Engelsem.
· Marksizm jest połączeniem w jedną spójną, logiczną całość kilku zastanych teorii:
o Socjalizm utopijny – idea naprawy rzeczywistości i zbudowania sprawiedliwego ustroju, w nauce miały leżeć narzędzia reformy świata i uszczęśliwienia ludzkości.
o Dialektykę heglowską – prawo logiki i powszechne prawo bytu jako przyczyna wszelkiej zmienności, każda teza (każde prawdziwe twierdzenie a także postać bytu) znajduje z miejsca swoją antytezę (równie prawdziwe zaprzeczenie a także przeciwstawną postać bytu), z którą łączy się w antytezę, która staje się tezą, itd., rzeczywistość wobec tego rozwija się przez konflikt, ale także poprzez uzgadnianie tezy i antytezy w syntezie
o Materializm epoki Oświecenia
o Angielską ekonomię klasyczną
o Ludwig Feuerbach – idee nie kierują światem i że to ludzie je wytwarzają, nie Bóg stworzył człowieka, ale człowiek Boga, na swój obraz i podobieństwo, religia zatem to fałszywe rozwiązanie.
· Brewiarzem światowego komunizmu stała się książka Marksa i Engelsa „Manifest komunistyczny” z 1848r
· Teoretyczną podstawę stanowił materializm dialektyczny – prawa dialektyki przypisane przez Hegla idei zostały przypisane czemuś przeciwnemu – materii. Zakładał on:
1) Przyroda składa się z rzeczy nawzajem ze sobą spójnych, warunkujących się
2) Jest ona w ciągłym ruchu, przemianie, rozwoju
3) W tym rozwoju wytwarza się całkiem nowe jakości
4) Mechanizmem napędowym rozwoju jest walka wewnętrznych przeciwieństw, konflikt.
Materializm dialektyczny nie ograniczał się tylko do przyrody, obejmował również życie społeczne, historię, odtwarzał jej modelowy bieg i mechanizmy nią rządzące.
· Materializm historyczny – w porządku różnych czynników życia ludzkiego, pierwsze miejsce zajmują pierwiastki społeczne, którym jednostki muszą się poddać, wśród owych czynników pierwsze miejsce zajmują czynniki materialne, a wśród nich gospodarcze. To one decydują o „nadbudowie” duchowej i ideologicznej, o całym życiu społecznym, o rozwoju, o kulturze, o biegu historii.
· Ze względu na sposób produkcji Marks i Engels wyodrębnili pięć wielkich okresów, a także wielkich okresów historii: gminy pierwotnej, niewolniczy, feudalny, kapitalistyczny i komunistyczny.
· Każda zmiana produkcji zaczyna się od zmiany sił wytwórczych, następnie zaś zmieniają się stosunki produkcji. Jeśli jednak ta druga zmiana nie nadąża za pierwszą, rodzą się wewnętrzne konflikty i sprzeczności, powodują one kryzysy gospodarcze a te z kolei rewolucje i przewroty.
· Każda epoka niesie w sobie zarodki upadku (ich objawem jest m.in. walka klasowa w kapitalizmie), historia ma jednak zastygnąć na komunizmie, ma rozstrzygnąć swój sens ostatecznie w bezklasowym, wolnym od rzeczywistych sprzeczności ustroju.
· Kryzys kapitalizmu i zwycięska rewolucja nastąpią tam, gdzie sprzeczności osiągnęły najwyższe stadium, a zatem w najlepiej rozwiniętych, najbardziej produktywnych gospodarkach kapitalistycznego Zachodu
· Marksizm po Marksie miał wiele różnorodnych wcieleń
Kultura w marksiźmie.
W pismach teoretycznych K. Marksa zawierają się liczne i drobne fragmenty odnoszące się do kultury. Winika z nich, że że zbiór form świadomości społecznej jest ujmowany przez Marksa jako synonim pojęcia kultury lub ściślej - kultury „duchowej”. W społeczeństwie klasowym nie ma zjawisk artystycznych oderwanych od ideologii klasowych. A sprawy gustów, poglądów estetycznych i potrzeb kulturalnych nigdy w historii nie były oderwane od praktyki życia społecznego i interesów klasowych Zawsze zatem, przy względnej autonomii spraw rozwoju artystycznego, sztuka - której uwagę poświęcali Marks i Lenin - wpływała realnie na ludzi, skupiając ich wokół określonych idei i wartości, mobilizowała do określonej działalności społecznej wprost lub pośrednio przez kształtowanie nastrojów, postaw, klimatu intelektualno-emocjonalnego.
Wychodząc z ogólnego stwierdzenia, że sztuka jako całość odzwierciedla różne dziedziny działalności społecznej, że jest zjawiskiem wtórnym wobec rzeczywistości w jej różnych przejawach - opierając się na marksistowskiej teorii odzwierciedlania rzeczywistości przez sztukę jako formę świadomości społecznej - należy zauważyć różnicę i zmienną skalę możliwości ukazywania rezultatów poznania w różnych gałęziach sztuki w zakresie imitowania życia.
Każda z gałęzi sztuki ma swoją specyfikę w zakresie przedmiotu i sposobu oddziaływania wychowawczego. Przy czym sprawy stosunkowo klarowne w przypadku poznawczej i wychowawczej funkcji literatury, dramatu i filmu komplikują się z chwilą wejścia na teren takich sztuk, jak architektura i wzornictwo przemysłowe z jednej, a muzyka z drugiej strony.
Podstawowym sprawdzianem słuszności i postępowości postulatów stawianych sztuce jako czynnikowi społecznego wychowania są konkretne treści, o jakie walczy się w sztuce, oraz kierunek ich oddziaływania społecznego. Dlatego też z punktu widzenia praktyki społecznej budownictwa socjalistycznego rzeczą podstawową była jakość, kierunek myśli i ideałów, pragnień i dążeń, jakie sztuka ówcześnie propagowała.
Kultura, w swym marksistowskim kształcie, to przede wszystkim cel i zadanie, które należy wykonać, aby zapanował prawdziwy socjalizm. Poziom rozwoju tej kultury jest wyznaczony szeregiem czynników:
· stopniem aktywnego udziału mas społecznych jako twórców, organizatorów i odbiorców kultury;
· stopniem przezwyciężenia społecznych barier kultury między miastem a wsią, przezwyciężania jeszcze często rygorystycznych podziałów na pracę fizyczną i umysłową;
· treścią tych wartości kultury, które określają bogactwo społeczeństwa i różnorodność życia kulturalnego, charakterem idei dominujących w społeczeństwie;
· stanem powszechnej oświaty w ramach dokonującej się rewolucji kulturalnej, instytucji i ośrodków upowszechnienia i rozpowszechniania kultury w kraju, stopniem ich demokratyzacji, równomierności ich rozmieszczenia ich na terenie kraju;
· stopniem zwiększającego się bogactwa rozmaitych obiektywnych możliwości uczestnictwa w kulturze i stale rosnącej podmiotowe możliwości wyboru.
Rozwój kultury to postępowy rozwój społeczeństwa wkraczającego na drogę budowy socjalizmu. Społeczeństwo socjalistyczne jest organizmem dynamicznym, który odznacza się stałą tendencją rozwojową, stąd i w kulturze w ogóle muszą być obecne czynniki pobudzenia, inicjacji i tego, co przynosi zwykłe zadowolenie - twierdził K. Marks.
W procesie upowszechnienia kultury nie wolno zapominać o jednym z jej istotnych elementów, jednym z wyznaczników jej rozwoju, a mianowicie o przekazie określonych treści związanych z narodową i powszechną przeszłością historyczną dialektycznie sprzęgniętą z tradycją ruchów proletariackich, kryjących w sobie bogactwo treści humanizmu, racjonalizmu, patriotyzmu, internacjonalizmu i tolerancji - podkreślał Marks. Te właśnie treści, obok socjalizacji i demokratyzacji kultury, różnią ponadto kulturę socjalistyczną od kultury państw kapitalistycznych, klasowych, o ideologii konsumpcyjnego szczęścia
i jednostkowego sukcesu, obniżającej i wyjaławiającej treści kultury.
Poglądy K. Marksa na kulturę i sztukę rozwinął W. Lenin, który dążył do przeprowadzenia rewolucji kulturalnej na całym cywilizowanym świecie.Leninowska teoria kultury ściśle łączy się z widzeniem dialektyki rozwoju społecznego. Nie można jej oderwać od koncepcji historycznych przekształceń rządzących mechanizmem walki klasowej. Jaka jest rola kultury w tych procesach? Jaka jest jej funkcja społeczna? Jak ta funkcja przekształca się w historii? - to są problemy i pytania, na które dają odpowiedź leninowskie analizy historycznego rozwoju społeczeństwa.
Przedmarksistowskie systemy teorii kultury miały dylemat w powiązaniu: człowiek-twórca kultury i człowiek-wytwór kultury. Marksizm rozwiązał go przez odkrycie praw rządzących życiem społecznym i związków łączących jednostkę ze społeczeństwem i historią. Człowiek jest wytworem historii, ale zarazem i jej twórcą. Historia nie dzieje się poza ludźmi. To oni sami ją tworzą dzięki swemu działaniu. Co więcej, zmieniając świat - zmieniają się sami. Tworzą nowe warunki swojej egzystencji i przystosowują do nich swoje potrzeby i poglądy. Lenin zawsze występował przeciw przedstawianiu procesów historycznych jako automatycznych oraz przeciw obrazowi historii, która ma wszystkie elementy jakby dane z góry i określone przez ewolucję techniczno-cywilizacyjną.
1
isabela3