Wykład I 04-10-2004
PRAWO ŻYWNOŚCIOWE – zespół norm (aktów) prawnych ustalających zasady wytwarzania i obrotu surowcami, żywnością oraz przedmotami użytku, wchodzącymi w kontakt z nimi w zakresie niezbędnym do ochrony i zaspokojenia oczekiwań konsumenta:.
zespół postanowień prawnych, które regulują:
- produkcję
- przetwórstwo
- przechowywanie
- transport
- sprzedaż żywności
Nie obejmują gospodarstw domowych!
Nie obejmują zasad i sposobu żywienia np. w żłobkach.
Obejmują gospodarstwa agrotechniczne.
Cel:
- stworzenie podstaw formalnych dla dostarczenia żywności pełnowartościowej pod względem odżywczym i bezpiecznej dla zdrowia (czyli szeroko pojęta ochrona konsumenta).
Prawo żywnościowe koncentruje się na:
- Ochronie zdrowia i bezpieczeństwa konsumentów;
- Zagwarantowaniu prawa konsumenta do informacji i przestrzegania zasady uczciwości transakcji;
- Likwidacji barier w handlu żywnością
- Spełnieniu wymogów konsumenta, co do jakości wyrobów poprzez:
a) zapewnienie poziomu minimum
b) wdrożenie regulacji prawnych sprzyjających działaniem projakościowym.
Proces tworzenia nowożytnego Prawa Żywnościowego:
910 r.p.n.e. – archaiczne kodeksy higieniczne
900r.n.e – Powstanie Państwa Polskiego
1991 r. - UE
Akty prawne RP:
1) Powszechnie obowiązujące:
Wiążą wszystkich; zarówno podmioty państwa jak również obywateli i wszystkie podmioty znajdujące się pod jurysdykcję RP oraz podmioty prawne
2) Wewnętrzne obowiązujące (miejscowe):
Przepisy prawne obowiązujące tylko jednostki organizacyjne podległe organowi wydającemu te akty.
Akty prawa powszechnie obowiązującego:
1) KONSTYTUCJA – ustawa zasadnicza, ma najwyższą moc prawną w RP, inne akty prawne muszą być z nią niesprzeczne.
2) USTAWA – akt normatywny ustanawiający normy:
a) generalne – kierowane do pewnej klasy adresatów, wyróżnionych ze wzgl na ich wspólną cechę;
b) abstrakcyjne – ustanawiające pewne wzorce zachowań.
Ustawy wchodzą w życie z dniem opublikowania w Dzienniku Ustaw Rzeczpospolitej.
3) RATYFIKOWANE UMOWY MIĘDZYNARODOWE:
Usytuowane są poniżej Konstytucji, z którą powinny być zgodne, mają moc prawną ustawy, warunkiem transformacji umowy międzynarodowej do krajowego porządku prawnego jest opublikowanie w „Dzienniku Ustaw RP”.
4) ROZPORZĄDZENIE:
- Akt normatywny ściśle związany z ustawą, akt wykonawczy do wcześniej opublikowanej ustawy.
- Wydawane przez organy wskazane w konstytucji, na podstawie szczegółowego upoważnienia (zwanego delegacją urzędową) zawartego w ustawie. Upoważnienie określa organ właściwy do wydania rozporządzenia, zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści tego aktu prawnego.
- Warunkiem wejścia w życie rozporządzenia jest opublikowanie w „Dzienniku Ustaw RP”
Prawo do wydawania Rozporządzeń mają:
- prezydent RP
- Rada Ministrów
- Prezes Rady Ministrów
- Ministrowie kierujący działami administracji rządowej
- Przewodniczący komitetów powołanych w skład Rady Ministrów
- Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji
Akty prawa wewnętrznie obowiązującego:
Akty wewnętrzne wydawane tylko na podstawie ustawy, nie mogą stanowić podstawy decyzji wobec obywateli i osób prawnych. Podlegają kontroli, co do ich zgodności z powszechnie obowiązującym prawem. Są to:
1. Zarządzenia ( Rada Ministrów, Sejm, Senat)
2. Uchwały (Prezes Rady Ministrów, Prezydent RP, Przewodniczący komitetów powołanych w skład Rady Ministrów)
Historia UE:
- 1951 – Traktat Paryski
- 1957 – Traktat Rzymski
- 1973 – Mastricht?????
- 1981 – Grecja
Wszystkie państwa członkowskie UE mają:
Równe prawa i obowiązki
Pełny dostęp do funduszy
Aktywny udział we wszystkich instytucjach
Instytucje UE:
1) Rada Europejska (szefowie państw lub rządów),
2) Parlament Europejski
3) Rada UE
4) Komisja Europejska (organ wykonawczy)
5) Trybunał Sprawiedliwości (organ sądowy)
Źródła prawa w UE:
1) pierwotne
- traktaty założycielskie (Paryski i Rzymski)
- traktaty o przystąpieniu nowych państw członkowskich à zbliżenie aktów ustawowych, administracyjnych i innych państw UE
2) wtórne
- akty prawne
- umowy międzynarodowe zawierane z państwami trzecimi (układy stowarzyszeniowe) i z organizacjami międzynarodowymi.
Akty prawne UE:
1) ROZPORZĄDZENIE – jest podstawowym źródłem ustawodawstwa UE. Mają ogólne zastosowanie, obowiązują w całości we wszystkich krajach członkowskich od daty, w której weszły w życie. Jest stosowane bezpośrednio co oznacza że wywiera ono skutek w kraju członkowskim bez potrzeby jego transformacji. Nakłada obowiązki i nadaje prawa obywatelom państw członkowskich UE. Mają moc ustawy.
2) DYREKTYWA – jest najczęściej stosowaną formą prawodawstwa żywnościowego. Rozróżnia się Dyrektywę Rady i Dyrektywy Komisji. Są adresowane do krajów członkowskich i są dla nich wiążące w zakresie celów, jakie mają być osiągnięte. Są one przede wszystkim stosowane w celu harmonizacji prawa państw członkowskich. Obowiązują w każdym kraju członkowskim, do którego sa adresowane lecz wybór sposobów i metod osiągania celów w nich zawartych pozostawiony jest do decyzji ich samych. Dyrektywy nie uzyskują mocy prawnej aż do momentu, w którym zostaną wprowadzone do prawa w danym kraju członkowskim. Dyrektywa podaje termin, do kiedy powinna być zrealizowana.
3) DECYZJE – rzadziej niż dyrektywy. Jest obowiązująca dla podmiotów, do których została skierowana, może to być np. kraj członkowski lub podmiot indywidualny. Decyzja w przeciwieństwie do dyrektywy wiąże adresata w całości i nie daje swobody w sposobie jej realizacji. Zawiera nakaz lub zakaz określonego zachowania, ale musi mieć podstawę prawną i uzasadnione wydania.
4) ZALECENIA I OPINIE – mają charakter niewiążący i wydawane są najczęściej przez komisję, ale może wydawać je również Parlament Europejski wspólnie z Radą oraz sama Rada. Różnica między zaleceniem a opinią jest niewielka przy czym zalecenie z reguły wskazuje pożądane kierunki postępowania i ma charakter bardziej kategoryczny niż opinia, która z reguły zawiera opinie, poglądy lub sugerują podjęcie określonych zadań.
Cechy prawa UE:
1) Działa bezpośrednio w stosunku do wszystkich państw członkowskich i ich obywateli, ma moc wiążącą,
2) Jest nadrzędne w stosunku do prawa krajów członkowskich. Parlamenty krajów członkowskich nie mogą wydawać ustaw niezgodnych z prawem unii. Ustawy niezgodne z prawem UE staja się nieważne z mocy prawa.
3) Nie zastępuje prawa krajów członkowskich jako całości. Dotyczy tylko wspólnych problemów, reguluje dziedziny, w których nie było zgodności w przepisach.
- Autonomiczność – oznacza niezależność porządku prawnego wspólnot zarówno od prawa wewnętrznego państw członkowskich, jak i w stosunku do prawa międzynarodowego.
- Skutkiem pryzmatu prawa wspólnotowego nad prawem krajowym państw członkowskich jest nadrzędność prawa wspólnotowego nad przepisami wewnętrznymi krajów członkowskich stojących w sprzeczności z prawem wspólnotowym.
- Bezpośrednie obowiązywanie prawa wspólnotowego oznacza, że jego postanowienia mają pełną moc jednolitą we wszystkich państwach członkowskich, począwszy od momentu wejścia w życie przez cały okres ważności.
Okresy prawodawstwa Wspólnoty Europejskiej dotyczące żywności:
1) Harmonizacja wertykalna (pionowa) – lata 60-te i 70-te. Dyrektywy pionowe dotyczą poszczególnych środków spożywczych np. owoce, miód, kakao i produkty czekoladowe, oleje, tłuszcze jadalne, warzywa)
2) Harmonizacja horyzontalna (pozioma) – od roku 1985 dotyczą wszystkich środków spożywczych.
Akty prawne poziome:
- Etykietowanie żywności
- Urzędowa kontrola artykułów żywnościowych
- Higiena artykułów żywnościowych
- Dodatki do żywności
- Mrożone artykuły żywnościowe
- Materiały i przedmioty mające kontakt z żywnością
- Artykuły żywnościowe o szczególnym zastosowaniu w żywieniu
- Skażenia promieniotwórcze
- Żywność dla niemowląt i małych dzieci
Ustawa z dnia 11 maja 2001 roku o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia – główny akt prawny dotyczący żywności w Polsce.
Określa:
1) Wymagania w zakresie jakości zdrowotnej
- Żywności
- Substancji pomagających w przetwarzaniu
- Dozwolonych substancji dodatkowych
- Innych składników żywności
2) Warunki produkcji i obrotu oraz wymagania dotyczące:
- Właściwej jakości zdrowotnej
- Przestrzegania zasad higieny w procesie produkcji i obrotu artykułami
- Materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością
3) Zasady przeprowadzenia urzędowej kontroli żywności
ŻYWNOŚĆ (ŚRODEK SPOŻYWCZY)
Każda substancja lub środek przetworzony, częściowo przetworzony lub nieprzetworzony, przeznaczony do spożycia przez ludzi, w tym napoje, gumy do żucia, wodę oraz składniki żywności celowo dodawane do żywności w procesie produkcji.
Pojęcie to nie obejmuje:
- środków żywienia zwierząt i żywych zwierząt, jeżeli nie są wprowadzone do obrotu jako żywność przeznaczona bezpośrednio dla konsumenta
- roślin przed zbiorem
- produktów leczniczych
- kosmetyków
- tytoniu i wyrobów tytoniowych
- środków odurzających i substancji psychotropowych
- zanieczyszczeń
JAKOŚĆ ZDROWOTNA ŻYWNOŚCI:
Ogół cech i kryteriów przy pomocy, których charakteryzuje się żywność pod względem wartości odżywczej, jakości organoleptycznej oraz bezpieczeństwa dla zdrowia konsumenta.
BEZPIECZEŃSTWO ŻYWNOŚCI:
Ogół warunków, które muszą być spełnione i działań, które muszą być podejmowane na wszystkich etapach produkcji i obrotu żywnością oraz środkami żywienia zwierząt gospodarskich w celu zapewnienia zdrowia i życia człowieka.
Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez żywność lub substancje pomagające w jej przetwarzaniu o niewłaściwej jakości zdrowotnej, a w szczególności szkodliwe dla zdrowia, zepsute lub zafałszowane określają przepisy Kodeksu Cywilnego.
Zakazuje się wykorzystywania do żywienia ludzi lub produkcji innych środków spożywczych:
- Produktów pochodzących od zwierząt lub ze zwierząt, którym podawano substancje o działaniu hormonalnym
- Produktów pochodzących z roślin i ze zwierząt lub od zwierząt, które zwierają pozostałości zanieczyszczeń chemicznych, biologicznych, produktów leczniczych, a także skażeń promieniotwórczych w ilości przekraczających najwyższe dopuszczalne poziomy.
Napromieniowanie promieniowaniem jonizującym środków spożywczych jest dopuszczone, jeżeli nie stanowi zagrożenia dla zdrowia lub życia człowieka i jest uzasadnione technologicznie.
Napromieniowanie nie może:
- zastępować prawidłowych warunków sanitarnych oraz zasad przestrzegania higieny w procesie produkcji
...
viktus