13. Sztuka wczesnochrześcijańska w Rawennie-architektura i mozaiki V-VI wieku.
· w 402 r. do Rawenny przenosi się cesarz Honoriusz – rozpoczyna się okres świetności Rawenny (od V w. ważny ośrodek sztuki)
· budownictwo ceglane – technika przejęta z Mediolanu
· Kościół Santa Croce
§ bazylika transeptowa
§ obok samodzielne mauzoleum Galii Placydii
· Mauzoleum Galii Placydii
§ 424 r.
§ inaczej kościół św. Wawrzyńca
§ forma grobowca i kościoła
§ plan krzyża greckiego, jedno ramię nieco przedłużone
§ na skrzyżowaniu naw – kopuła, nawy kryte kolebką
§ z zewnątrz skromny wygląd; cegła, płaska artykulacja ścian; piękne, bogate wnętrze
§ kopuła ukryta w podwyższonym murze (obudowana)
§ zarówno sztuka chrześcijańska jak i schyłek sztuki antycznej
§ mozaiki:
§ w lunecie nad wejściem – Dobry Pasterz na tle pejzażu (forma nawiązuje do antycznej, stylizacja chrześcijańska); Chrystus (w typie hellenistycznym) siedzi w nieco skręconej pozycji, w ręce trzyma krzyż, drugą rękę wyciąga do owieczki
§ luneta – św. Wawrzyniec – niesie krzyż, na środku umieszczony ruszt; szaty w delikatnym ruchu, delikatna głębia – cechy antyczne
§ kolejne lunety – dwa jelenie pijące wodę, z ornamentem
§ kopuła – rozgwieżdżone niebo, z Crux Gemmata pośrodku; w narożach kopuły 4 ewangelistów
§ na lunetach kopuły – 8 apostołów (Piotr i Paweł – ściana wschodnia)
· Bazylika San Giovanni (św. Jana Ewangelisty)
§ fund. Galii Placydii
§ cegła, dość surowa forma zewnętrzna
§ greckie proporcje – szeroka nawa główna; apsyda
· od 493 Rawenna pod panowaniem Ostrogotów (Rawenna stolicą państwa Ostrogotów); Teodory Wielki fundatorem wielu budowli; Ostrogoci byli arianami
· Mauzoleum Teodoryka Wielkiego w Rawennie
§ 520-26
§ na wzór rzymski
§ wapienne ciosy bez zaprawy
§ 2 kondygnacje
§ plan krzyża greckiego w parterze
§ na pierwszym piętrze wieloboczne pomieszczenie
§ kopułka na szczycie (lecz nie konstrukcyjna)
§ fryz ciągły z motywem celtycko-germańskim
· Kościół San Apollinare Nuovo
§ 493
§ fund. Teodoryka
§ kościół starszy od San Apollinare in Classe
§ detal architektoniczny grecki i syryjski
§ dodana później campanilla (dzwonnica)
§ bazylika 3-nawowa, beztranseptowa (cechy rzymskie)
§ kapitele importowane z Konstantynopola
§ wystrój mozaikowy pochodzący z czasów Justyniana à późniejszy!:
§ jednolity ciąg mozaik biegnący wzdłuż ścian (pochodzący z ok. 550 r.)
§ poniżej okien – pochody Męczenników i Męczennic (Męczennicy wychodzą z pałacu Justyniana i idą w stronę tronującego Chrystusa; Męczennice wychodzą z portu In Classe i idą w kierunku Marii z Dzieciątkiem); postacie izokefaliczne; stylistyka bizantyńska
§ ponad oknami – Ciąg Chrystologiczny (ściana północna – życie i cuda; ściana południowa – męka i zmartwychwstanie); sceny ustawione wbrew narracji; stylistyka wczesnochrześcijańska
· Baptysterium Ortodoksów
§ 400-450
§ plan centralny, oktogonalny; ośmiobok z eksedrami
§ zbudowane przy katedrze katolickiej
§ surowa szata muru ceglanego; bogate wnętrze
§ pośrodku ośmioboczna piscine - basen
§ wnętrze podzielone na 3 strefy:
§ dół – 8 arkad z bogatą dekoracją
§ środek – strefa okienna – każda część składała się z 3 arkad ze stiukiem, większa środkowa arkada obejmująca okno; w płytkich aediculach postacie proroków w małych arkadach
§ kopuła – mozaika – część centralna – Chrzest Chrystusa w Jordanie, z ukazaniem personifikacji boga-rzeki; dookoła pas z przedstawieniem 12 apostołów w białych tunikach, kroczących w stronę głónego przedstawienia; niżej symboliczna kompozycja z 4 tronów (Etimasii) i 4 ołtarzy ustawionych na zmianę (na ołtarzach otwarte księgi 4 ewangelii)
· Baptysterium Arian
§ 493-526
§ podobne do baptysterium ortodoksów
§ plan ośmioboczny
§ w centrum Chrzest Chrystusa, niżej apostołowie idący w stronę tronu
§ inna stylistyka mozaik – jednolite złote tło, szaty mniej rozwiane, większa statyczność
· San Vitale w Rawennie
§ jedyna budowla poza Konstantynopolem, która w pełni realizuje założenia Justyniańskie
§ nawiązanie do kościoła Sergiusza i Bachusa w Konstantynopolu
§ ukończenie budynku 546; 546-48 – mozaiki
§ plan centralny, oktogonalny; wnętrze otoczone wieńcem eksedr („płynąca przestrzeń”); na osi prezbiterium poprzedzone prostokątnym przęsłem, zakończone apsydą, flankowane okrągłymi pomieszczeniami z prostokątnymi aneksami
§ ceglana elewacja;
§ kopuła, od zewnątrz ukryta
§ eksedry dwukondygnacyjne – z emporami
§ mozaiki zachowane w przęśle prezbiterium i apsydzie:
§ na sklepieniu konchy apsydy – Chrystus „z dworem” (dwór niebiański) – Chrystus na błękitnym globie, w tle rajski pejzaż, obok niego 2 aniołów, św. Witalis i fundator kościoła Eklezjusz
§ na lewej ścianie apsydy – Justynian z dworem – pierwsze bizantyńskie przedstawienie cesarza (wzór dla późniejszych); Justynian z głową otoczoną nimbem, wokół niego 3 dostojników kościelnych, 3 dworzan, 5 żołnierzy; w ręku trzyma patenę; idea cezaropapizmu – podkreślana np. symbolem Chrystusa na tarczach żołnierzy
§ na prawej ścianie apsydy – Teodora z dworem – 2 dworzan i 7 dwórek; niesie w rękach kielich
§ cechy formalne przedstawień: hieratyzm, izokefalizm, gruby kontur, dekoracyjność, nasycone kolory, dominacja złota, szaty kształtują postać, typizacja twarzy, płaska plama barwna;
§ część prezbiterialna – lewa ściana – dwie sceny z życia Abrahama – ugoszczenie 3 aniołów przez Abrahama, ofiara Izaaka; powyżej 2 aniołów z krzyżem oraz prorocy – Jeremiasz i Mojżesz, wyżej ewangeliści Łukasz i Jan
§ część prezbiterialna – prawa ściana – ofiara Melchizedeka, ofiara Abla, powyżej 2 aniołów z krzyżem oraz Izajasz i Mojżesz, wyżej ewangeliści Mateusz i Marek
§ przedstawienia ofiar – nawiązania do eucharystii
§ sklepienie prezbiterium – baranek paschalny w wieńcu kwiatów trzymanym przez 4 anioły
§ łuk wejściowy – szereg 15 medalionów – głowa Chrystusa, 12 apostołów i 2 świętych
· Kościół San Apollinare in Classe
§ ukończ. 549
§ wpływy bizantyńskie
§ 3-nawowa bazylika
§ prezbiterium zamknięte wielobocznie, flankowane przez 2 pastoforia
§ otwarta więźba dachowa
§ proporcje greckie
§ mozaika w apsydzie – Przemienienie na górze Tabor
SABBLE