AO_modul4_I-III.pdf

Warsztat pracy skutecznego nauczyciela —

Wsparcie ucznióW ze specyficznymi trudnościami

W uczeniu się z klas i–iii

Moduł 4

Wprowadzenie

do terapii pedagogicznej

autor:

renata czabaj

1. Pojęcie, cel i zadania terapii pedagogicznej

pomoc psychologiczno-pedagogiczna stała się w ostatnim czasie zagadnieniem, które ministerstwo

edukacji narodowej uczyniło nośnym hasłem dla swych działań. ich adresatem są wszystkie pla-

cówki w polskiej edukacji, zaczynając od przedszkola, a kończąc na szkołach ponadgimnazjalnych.

rozumiana jest jako zaspokajanie specjalnych potrzeb edukacyjnych dzieci i młodzieży przez dosto-

sowanie wymagań edukacyjnych, wspomaganie rozwoju i procesu uczenia się oraz wyrównanie szans

edukacyjnych.

ter min terapia został zaczerpnięty z medycyny. oznacza działania mające na celu przywrócenie

zdrowia (z języka greckiego therapeia – leczenie). określenie to wykorzystała pedagogika specjalna

w dziale zajmującym się parcjalnymi zaburzeniami rozwoju (czajkowska, Herda 1996). Specjalistycz-

ną pomoc udzielaną uczniom ze specyficznymi trudnościami w nauce czytania i pisania określa się

mianem „terapia pedagogiczna”.

Terapia pedagogiczna jest działaniem mającym na celu usunięcie przyczyn i objawów trudności

w uczeniu się, a w konsekwencji oddziaływań terapeutycznych – eliminowanie niepowodzeń szkolnych.

Jej efektem powinna być zmiana postawy ucznia wobec trudności w uczeniu się, wzrost motywacji do

nauki, opanowanie umiejętności poprawnego pisania i czytania, a także wyeliminowanie błędów.

działania zmierzające do poprawy funkcjonowania ucznia w nauce czytania i pisania określało się

różnymi terminami. Wcześniej używano określenia reedukacja . uważano, że jest to termin o szero-

kim zakresie znaczeniowym. W zależności od przyczyn trudności w czytaniu i pisaniu postępowanie

reedukacyjne mogło obejmować korekcję, wyrównanie oraz terapię (zakrzewska 1996). uczeń z dys-

leksją mający za sobą jakiś okres nauki, który nie dał efektów, a przeciwnie – wytworzył i utrwalił

niewłaściwe nawyki czytania, wymaga przeuczenia, czyli reedukacji. reedukować to inaczej przywra-

cać utracone umiejętności. W przypadku uczniów z dysleksją trudno mówić o przywracaniu umiejęt-

ności czytania czy pisania, gdyż wcześniej ich nie posiadali. stosowanie tego terminu w odniesieniu

do uczniów ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się jest więc niewłaściwe. nie chodzi bowiem

o przywrócenie uczniowi umiejętności czy sprawności utraconych. chodzi o korektę i kompensację.

dwuczłonowe określenie zajęcia korekcyjno-kompensacyjne zawiera korektę, czyli przywracanie

dziecka do normy przez usuwanie nieprawidłowości niesprawnego funkcjonowania oraz kompensa-

cję, czyli tworzenie nowych zdolności przystosowawczych dziecka.

terapia pedagogiczna nie została jednoznacznie zdefiniowana, jednak u podstaw różnych definicji

leży udzielanie pomocy psychopedagogicznej uczniom. Jedną z wielu propozycji podają W. Brejnak

i k.J. zabłocki (1999), opierając się na poglądach autorytetów, takich jak m. Bogdanowicz, i. czajow-

ska, k. Herda, J. Jastrząb, B. kaja i m. szurmiak: Jest to system zintegrowanych działań stymulująco-

usprawniających i korekcyjno-kompensacyjnych realizowanych przez nauczyciela terapeutę przy

współpracy z nauczycielami i rodzicami dziecka.

Moduł 4.

Wprowadzenie do terapii pedagogicznej

istotą oddziaływania terapeutycznego jest organizowanie aktywności ucznia w taki sposób, aby przez

zaspokojenie jego specjalnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych wywołać zmianę motywacji do

nauki, a następnie usprawnić i korygować zaburzone procesy poznawcze oraz niewykształcone lub

zniekształcone umiejętności szkolne typu czytanie i pisanie. działania terapeutyczne mają doprowa-

dzić do wytworzenia w uczniu świadomości jego mocnych stron, eliminowanie słabych, hamujących

czy utrudniających procesy uczenia się. zadaniem terapii jest kompensowanie braków w zakresie

poszczególnych funkcji w oparciu o mocne strony ucznia i umożliwienie mu wszechstronnego rozwoju

(Brejnak, zabłocki 1999).

zajęcia terapii pedagogicznej powinny mieć wpływ na stymulację ogólnego rozwoju dziecka, uspraw-

niać jego funkcje percepcyjno-motoryczne oraz koncentrację uwagi. zadaniem terapii pedagogicznej

jest nauczenie poprawnego czytania i pisania, a równocześnie zapobieganie powstawaniu zaburzeń

emocjonalnych, ewentualne ich niwelowanie oraz wypracowanie właściwej motywacji do nauki.

terapia pedagogiczna określa zasady postępowania, którymi powinien kierować się terapeuta. Jego

twórcza postawa i perfekcyjna znajomość warsztatu pracy, decydują o efektywności terapii. serdecz-

na, przyjazna atmosfera, jaka powinna panować na zajęciach, wyzwala w uczniach zaufanie, poczucie

bezpieczeństwa i przyczynia się do aktywnej pracy. dobrym początkiem w tworzeniu optymalnych

warunków pracy z uczniem jest respektowanie wypracowanych na gruncie dydaktyki zasad będących

wyznacznikiem prawidłowo prowadzonych zajęć korekcyjno-kompensacyjnych. marta Bogdanowicz

(1991) podkreśla konieczność stosowania w terapii pedagogicznej tych samych zasad pedagogicz-

nych, jakie stosuje się w normalnym procesie dydaktyczno-wychowawczym.

Za szczególnie istotne w pracy z dzieckiem dyslektycznym autorka uznaje:

• indywidualne dostosowanie metod i środków do rodzaju zaburzeń, poziomu zaburzonych funk-

cji oraz do ogólnego rozwoju umysłowego. oznacza to między innymi, że poziom trudności za-

dania i tempo pracy muszą być dostosowane do potrzeb i możliwości dziecka, że program terapii

powinien być opracowany dla każdego dziecka z uwzględnieniem wskazań płynących z badań

diagnostycznych itd.

• Łączenie usprawnienia zaburzonej funkcji ze st ymulacją funkcji niezaburzonej w celu w y t worze-

nia struktur kompensacyjnych.

• systematyczne stopniowanie trudności ćwiczeń.

• dobieranie ćwiczeń w taki sposób, by każde następne zadanie było ciekawsze, wewnętrznie

bardziej satysfakcjonujące od poprzednich. z tym postulatem wiąże się uatrakcyjnienie zajęć,

które niejednokrotnie powinny mieć charakter zbliżony do zabawy, szczególnie w pracy z dzieć-

mi w wieku przedszkolnym. przede wszystkim jednak obowiązuje zasada nagradzania nie tylko

wszystkich pozytywnych form zachowania i sukcesów, ale każdego wysiłku, nawet gdy począt-

kowo nie przynosi oczekiwanych efektów.

• zapobieganie popełnianiu błędów przez dzieci przez umiejętne wcześniejsze przygotowywanie

i właściwą pomoc. postulat ten można by poszerzyć o wskazanie, aby wdrażać dzieci do samo-

kontroli i samodzielności.

Moduł 4.

Wprowadzenie do terapii pedagogicznej

• doprowadzenie pracy do końca (nie za wszelką cenę, a przez zastosowanie ćwiczeń uzupełnia-

jących, zwiększających motywację).

• zapewnienie dziecku poczucia bezpieczeństwa. relacja tej zasady jest uwarunkowana postawą

terapeuty wobec dziecka i własnych czynności zawodowych. Wytworzenie warunków sprzyja-

jących uczeniu się wymaga atmosfery akceptacji, pogody, pobudzenia zainteresowania, pod-

kreślenia wszystkich przejawów postępu i sukcesu, eliminowania frustracji. postawa terapeuty

musi być nacechowana optymizmem pedagogicznym.

• rozsądne dawkowanie bodźców.

do wymienionych można by jeszcze dodać: pracę metodą „małych kroków”, przestrzeganie jedno-

litego systemu postępowania wobec dziecka w domu, przedszkolu i szkole, a więc współdziałanie

terapeuty, rodziców i nauczycieli.

Wśród najważniejszych zasad, jakimi powinien kierować się terapeuta w swojej pracy, znajdują się:

zasada indywidualizacji, powolnego stopniowania trudności, częstotliwości i systematyczności,

przystępności ćwiczeń oraz zasada utrzymania zainteresowania.

SPRAWDŹ SIĘ

1. Wyjaśnij, na czym polega korekta, a na czym kompensacja.

2. określ cel terapii pedagogicznej i jej zadania.

3. spośród zasad prawidłowo prowadzonych zajęć korekcyjno-kompensacyj-

nych wybierz te, które dotyczą prawidłowo prowadzonej lekcji.

2. Program pracy terapeutycznej

W myśl nowego rozporządzenia o pomocy psychologiczno-pedagogicznej zadaniem nauczyciela edu-

kacji wczesnoszkolnej jest wyłonienie uczniów mających trudności z nauką . W procesie dydaktycz-

nym nauczyciel może zaobserwować u uczniów szereg objawów wskazujących na nieharmonijny roz-

wój funkcji percepcyjno-motorycznych, warunkujących prawidłowy przebieg nauki czytania i pisania.

Jeśli dziecko nie wykazuje gotowości szkolnej, a jego rozwój jest nieharmonijny, mówimy o ryzyku

dysleksji. do wstępnej oceny rozwoju dziecka służy szereg narzędzi, przygotowanych z myślą o na-

uczycielach, na przykład:

• skala ryzyka dysleksji m. Bogdanowicz,

• arkusz diagnozy edukacyjnej dzieci 6-, 7-letnich rozpoczynających naukę e. tryzno,

• kwestionariusz rozpoznawania ryzyka specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu u dzieci roz-

poczynających naukę szkolną m. Bogdanowicz

• skala gotowości szkolnej cmppp

na podstawie tych narzędzi nauczyciel wyłoni grupę uczniów, którym należy udzielić pomocy i wraz

z zespołem zaplanuje zajęcia wspierające zgodne z potrzebami każdego ucznia. W przypadku uczniów

przejawiających nasilone trudności należy skorzystać ze specjalistycznej diagnozy w poradni psycho-

Moduł 4.

Wprowadzenie do terapii pedagogicznej

logiczno-pedagogicznej. Badanie w kierunku ryzyka dysleksji pozwoli na zaplanowanie skutecznej

pomocy dziecku poprzez szczegółowe zalecenia do pracy w szkole i w domu lub bezpośrednią pracę

z dzieckiem w poradni pod kierunkiem odpowiedniego specjalisty.

pomoc udzielana dziecku ryzyka dysleksji w szkole może przybierać formę zajęć korekcyjno-kompen-

sacyjnych (prowadzonych przez specjalistę terapii pedagogicznej) lub zajęć dydaktyczno-wyrównaw-

czych (prowadzonych przez nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej). pomoc ta musi przejawiać się

również w indywidualizacji pracy na zajęciach obowiązkowych (dostosowaniu do potrzeb ucznia form

i metod stosowanych przez nauczyciela na lekcji) i pracy ucznia w domu pod kierunkiem rodziców.

PRZEMYŚL

1. przypomnij sobie zadania nauczyciela wynikające z nowego rozporządzenia

o pomocy psychologiczno-pedagogicznej.

2. Jaka jest różnica między opinią stwierdzającą ryzyko dysleksji wydaną

w pierwszym etapie edukacyjnym a opinią stwierdzającą dysleksję wydaną

w drugim etapie edukacyjnym?

pamiętając o tym, że cele realizowane w procesach edukacyjnym i terapeutycznym są zbieżne (róż-

nice dotyczą zadań szczegółowych), nauczyciel edukacji wczesnoszkolnej i terapeuta pedagogiczny

mogą nawzajem czerpać ze swoich doświadczeń. nauczyciele edukacji wczesnoszkolnej chętnie uzu-

pełniają swoje umiejętności o kwalifikacje terapeutyczne i stanowią najliczniejszą grupę słuchaczy

studiów podyplomowych na tym kierunku. niesie to nadzieję na skuteczną pomoc uczniom ryzyka

dysleksji w kontekście nowych zadań szkoły wynikających z rozporządzenia o pomocy psychologicz-

no-pedagogicznej. z myślą o tym przedstawiamy praktyczne rozwiązania, które pomogą w organiza-

cji procesu terapeutycznego lub procesu wspierania rozwoju ucznia z trudnościami w nauce czytania

i pisania.

zasady ważne w planowaniu pracy terapeutycznej:

– integracja grupy,

– adekwatność zadań do możliwości percepcyjnych uczniów,

– przystępność podawanych treści,

– systematyczność pracy,

– indywidualizacja,

– zasada „drobnych kroków”,

– zasada świadomego i dobrowolnego udziału ucznia w zajęciach.

Moduł 4.

Wprowadzenie do terapii pedagogicznej

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: