Prawoślaz lekarski (Althaea officinalis L.)
1). Występowanie: Prawoślaz lekarski pochodzi z rejonu Morza Czarnego i rejonów stepowych zachodniej Azji. W Polsce dziko, bardzo rzadko występuje na niżu. Surowiec pochodzi z upraw. Kenofit, pochodzi z obszaru śródziemnomorskiego (kenofit lub neofit – gatunek roślin obcego pochodzenia (antropofit), nie należący do rodzimej flory, który zadomowił się w ostatnich czasach. Za graniczną datę przyjmuje się odkrycie Ameryki, które zapoczątkowało migrację gatunków na niespotykaną dawniej skalę. Gatunki zadomowione wcześniej określane są nazwą archeofitów. W Polsce jako gatunek dziko rosnący występuje na niżu, jest także uprawiany.
- Siedlisko: solniska, murawy, łąki, rowy
2). Morfologia rośliny: Jest byliną. Roślina jest owłosiona miękkimi, szarymi włoskami, występuje ulistnienie skrętoległe, korzeń jest gruby, krótki, biały, pokryty żółtą skórką z drobnymi korzonkami.
- jest to hemikryptofity. Hemikryptofity (gr. hemi = pół, kryptos = schowany, fit = roślina), rośliny naziemnopączkowe – rośliny, których pączki, za pomocą których roślina odnawia się, znajdują się tuż przy powierzchni ziemi (albo zaraz na niej, albo tuż pod nią). Hemikryptofizm jest przystosowaniem do przetrwania zimy.
3). Morfologia surowca: - Liść: Liście są pojedyncze, ogonkowe, o zmiennym kształcie zależnym od położenia na pędzie. Dolne liście 3 - 5-klapowe, długoogonkowe, w zarysie okrągławe. Górne są krótkoogonkowe, jajowate, 3 - 5-klapowe ale mniej wgłębione. Szczyt liścia zaostrzony, brzeg zmiennie piłkowany lub ząbkowany, nasada sercowata. Długość blaszki dochodzi do 12 cm, a szerokość do 10 cm. Liść jest szarozielony, obustronnie miękko, jedwabiście owłosiony. Na spodniej stronie silnie uwypuklone, widlasto rozgałęzione unerwienie. Smak śluzowaty. Zapachu brak.
- Korzeń: Surowiec ma kształt cylindryczny lub czterokanciasty. Okorowany z zewnątrz ma barwę żółtawobiałą. Nieokorowany jest brunatny, bruzdowany. Grubość około 3 cm.. Przełam jest biały, pylący, w części korowej długowłóknisty a w środku ziarnisty. Smak jest śluzowaty, lekko słodki
4). Anatomia surowca:
Liść: Budowa liścia bifacjalna. Szparki typu Solanaceae wstępują po obu stronach blaszki liściowej. Charakterystyczne są włoski okrywające, 1-komórkowe, zgrupowane po 5-8 w kształcie gwiazdy (tzw. włoski krzaczkowate) i główkowate. W śródliściu i miękiszu palisadowym występują komórki śluzowe. W miękiszu palisadowym i gąbczastym obserwuje się gruzły szczawianu wapnia.
Korzeń: W korze wtórnej dobrze widoczne promienie rdzeniowe, najczęściej dwurzędowe. W korzeniach okorowanych widoczne jest wąskie pasmo łyka z licznymi grupami włókien łykowych słabo lub nie zdrewniałych. W miękiszu korowym i rdzeniowym występują komórki śluzowe. Niektóre z komórek miękiszu zawierają także gruzły szczawianu wapnia, lub ziarna skrobi.
Skład chemiczny:
Liście zawierają śluz u charakterze kwaśnym - około 10%(kwas galakturonowy, galaktoza, glukoza) oprócz tego flawonoidy, fenolokwasy i kumaryny i śladowe ilości olejku eterycznego.
Korzeń, podobnie, zawiera śluz o charakterze kwaśnym złożony z polisacharydów zwierających glukozę, laktozę i kwas galakturonowy. Ponad to skrobie i pektyny.- W korzeniu występuje śluz, pektyny, skrobia, sacharoza, olej tłusty, związki białkowe i inne
- Działanie: surowiec działa przeciwkaszlowo i wykrztuśnie. Pomaga w stanach zapalnych przewodu pokarmowego - podrażnienia, uszkodzenia nabłonka, wrzód żołądka, nadkwaśność, zaparcia, w schorzeniach górnych dróg oddechowych, jak nieżyt oskrzeli i gardła z kaszlem. Zewnętrznie w postaci kataplazmów na trudnogojące się rany, wrzody, czyraki, w ropnym zapaleniu powiek. Także do lewatyw w przewlekłych zaparciach.
Protectivum, emoliens. Śluz zawarty w surowcach łatwo pęcznieje w wodzie. Nie ulega on hydrolizie pod wpływem soku żołądkowego, pełni także funkcje buforowe. Śluz po podaniu pokrywa cienką warstwą gardło i żołądek pełniąc funkcje osłaniające błony śluzowe. Wodne wyciągi z surowca działają podobnie zwłaszcza na śluzówkę gardła, zmniejszając podrażnienie i częstotliwość odruchu kaszlowego. Surowiec jest wykorzystywany do produkcji syropów przeciw kaszlowych (Sirupus Altheae), szczególnie polecanych dla dzieci.
Jakże często przeziębieni i zagrypieni, kaszlący i słabi ratujemy się syropami, pełnymi chemikaliów nie wiedzą, że ulgę przynosi wyciąg z wdzięcznej roślinki o pięknych różowych kwiatkach - prawoślaz. Althea officinalis czyli prawoślaz zawiera dużo śluzu, który stosowany jest w łagodzeniu kaszlu, stanach zapalnych śluzówek jamy ustnej, oraz jako preparat osłaniający w nieżytach dróg pokarmowych i przy nadkwasocie. Leczył się prawoślazem Karol Wielki, a zaskoczony wspaniałymi wynikami leczenia rozkazał swym poddanym by uprawiali tę roślinę w całym imperium od Lombardii po Bawarię, od Hiszpanii po kraje słowiańskie. I tak prawoślaz rozprzestrzenił się w całej Europie. Europie poźniejszych już czasach - łagodnie działający i pokrywający delikatną warstwą śluzu zachrypnięte gardła - prawoślaz był zażywany przez śpiewaków teatrów operowych dla uzyskania "miękkiego głosu". Używała go słynna włoska śpiewaczka Caterina Gabrieli, którą Stendahl opisał w swojej Pustelni Parmeńskiej, a to wszystko dzięki decyzji pewnego króla...
Preparaty: Propolis i Prawoślaz, Sirupus Althaaee, Syrop Althaeae S+C, Vocaler
anitka3006