TŁUSZCZE.doc

TŁUSZCZE (LIPIDY)

•

tłuszcze, inaczej lipidy, należą do głównych i podstawowych substancji odżywczych

•wszystkie tłuszczowce stanowią obszerną grupę połączeń estrowych

•tłuszcze dzielimy na tłuszcze właściwe i tłuszcze złożone

•do najbardziej znanych należą tłuszcze właściwe

TŁUSZCZE WŁASCIWE:

•przede wszystkim estry gliceryny i wyższych kwasów tłuszczowych tzw. TRIGLICERYDY, a także estrowe pochodne alkoholi jednowodorotlenowych i wyższych kwasów tłuszczowych – WOSKI

•tłuszcze właściwe – triglicerydy dawniej dzielono według konsystencji i ten podział utrzymał się do dziś

•podział tłuszczy właściwych – triglicerydów według ich konsystencji wskazuje na ilość wiązań podwójnych (stopień nasycenia) kwasów wchodzących w skład danego tłuszczu

Ze względu na konsystencję można podzielić tłuszcze na trzy zasadnicze grupy:

1. tłuszcze płynne czyli oleje (olea pingua)

2. tłuszcze półstałe lub miękkie jak np. smalec (butyrum)

3. tłuszcze stałe lub twarde jak łój (sebum)

tłuszcze złożone są również estrami, jednak oprócz alkoholu i kwasu tłuszczowego zawierają inne składniki takie jak:

•kwas fosforowy

•związki azotowe: cholina, seryna, etanolamina

•cukry

•związki siarki

Do tłuszczy złożonych należą:

1.  FOSFOLIPIDY

A.   FOSFOGLICERYDY

•w grupie fosfolipidów są najbardziej rozpowszechnione

•zbudowane z diglicerydów (gliceryna zestrifikowana przy dwóch grupach hydroksylowych wyższymi kwasami tłuszczowymi) oraz z kwasu fosforowego estryfikującego trzecią grupę gliceryny

•ponadto kwas fosforowy połączony jest estrowo z aminoalkoholami takimi jak: cholina, kolamina, seryna, mezo-inozytol

•wśród fosfoglicerydów spotykane są również monoglicerydy

B.  FOSFOSFINGOZYDY

•zbudowane z sfingozy u zwierząt i fosfosfingozy u roślin

2. GLIKOLIPIDY

•są to połączenia galaktozy z kwasami tłuszczowymi

OTRZYMYWANIE TŁUSZCZY:

przez wyciskanie (z zasady pod ciśnieniem)

•przez wyciskanie lub prasowanie otrzymuje się niemal wszystkie tłuszcze roślinne

•najpierw tłoczy się je na zimno otrzymując produkt lepszej jakości do użytku wewnętrznego, a następnie na ciepło dla celów technicznych

przez ekstrakcję rozpuszczalnikami organicznymi

•przez ekstrakcję rozdrobnionego surowca roślinnego rozpuszczalnikami organicznymi (CCL4 CS2  i in.) otrzymuje się oleje dla celów technicznych

•oleje otrzymane przez ekstrakcję rozpuszczalnikami organicznymi nie nadają się do celów leczniczych, w ostateczności ewentualnie po dokładnym oczyszczeniu

przez wytapianie

•wytapia się głównie tłuszcze stałe i półstałe pochodzenia zwierzęcego

•wytapianie prowadzi się możliwe niskiej temperaturze po uprzednim rozdrobnieniu materiału

Większość tłuszczy jest farmakologicznie nieczynna

Tłuszcze obojętne są stosowane jako:

-środki osłaniające

-ochronne

-przy podrażnieniach skóry

-chronią ją przed szkodliwymi bodźcami zewnętrznymi

tłuszcze oleje i tłuszcze stałe o niskiej temperaturze topnienia:

-łatwo wchłaniają się przez skórę

-czynią skórę ją miękką

-utrudniają parowanie wody

ta właściwość łatwego wchłaniana tłuszczy przez skórę jest wykorzystywana do wprowadzenia pod skórę, do warstw położonych głębiej związków farmakologicznie czynnych, rozpuszczalnych w tłuszczach

tłuszcze obojętne stosowane jako:

• środki rozmiękczające

•w postaci  mazideł, maści, plastrów, w których są zawarte inne środki farmakologiczne czynne

•rzadziej stosuje się wewnętrznie uspokajająco

•

przez żołądek tłuszcze przechodzą niezmienione

•w jelitach tłuszcze ulegają zmydleniu, działaniem lipazy trzustkowej

•uwalniane kwasy tłuszczowe zostają resorbowane i przyswajane

•po podaniu większych ilości trawienie tłuszczu jest tylko częściowe i wówczas niestrawiona część tłuszczu działa w jelitach jako słaby środek przeczyszczający na drodze mechanicznej

wyróżnia się następujące typy działania leczniczego tłuszczy:

•przeczyszczające:

Oleum Ricini (olej rycynowy), Oleum Crotonis (olej kryocieniowy- bardzo silnie toksyczny)

•pobudzające przemianę materii:

Oleum Jecoris Aselli (olej wątłusza, tran leczniczy), Oleum Sebastis (olej z karmazyna)

•w leczeniu trądu

Oleum Chaulmoograe (olej czolmugrowy)

•działanie rumieniące skórę:

Oleum Laurii expressum (olej wawrzynowy), Oleum Myristicae expressum ( muszkatołowy)

•stosowane w profilaktyce miażdżycy i chorób krążenia:

Oleum Helianthii (olej słonecznikowy), Oleum Carthami (olej krokoszowy), Oleum Oenotherae (olej wiesiołkowy)

•stosowane jako rozpuszczalniki do injekcji:

Oleum Arachidis pro injectionex (olej arachidowy)

•jako podłoża maści, czopków, mazideł:

Oleum Cacao (olej kakaowy) Adeps suillus (smalec wieprzowy), Oleum lini (olej lniany)

WOSKI:

•w warunkach normalnych posiadają konsystencję stałą

•są kruche lecz twarde

•miękną w temperaturze około 37° i topią się w temperaturze powyżej 60°.

•podobnie jak tłuszcze są w wodzie nierozpuszczalne

•w roślinach występują głównie w postaci wydzielin pokrywających powierzchnie owoców lub liści

•nie biorą udziału w procesach przemiany materii.

•charakter wydzielin mają również woski pochodzenia zwierzęcego

•woski roślinne i zwierzęce są farmakologicznie obojętne

•są stosowane pomocniczo przy sporządzaniu podłoży maściowych i kremów oraz jako dodatek do niektórych plastrów

Podział tłuszczy płynnych ze względu na ich konsystencję:

•podział ten uwidacznia budowę chem. tłuszczy, a zwłaszcza stopień nasycenia wchodzących w ich skład kw. tłuszcz.

OLEJE SCHNĄCE

• zawierają znaczne ilości nienasyconych kw. tłuszczowych, min: linolowy, linolenowy oraz mało kw. olejowego

• po rozsmarowaniu cienka warstwą szybko wysychają, w ciągu około trzech dni

OLEJE PÓŁSCHNĄCE

•  po rozsmarowaniu wysychają w ciągu 10-15 dni ale mogą zachowywać konsystencję mazistą przez dłuższy czas