HISTOLOGIA - WYKŁADY
HISTOLOGIA - WYKŁAD I 27.09.2008
Histologia zajmuje się budową tkanek.
Komórka - podstawowy element ustroju wszystkich organizmów. Składa się z jądra i cytoplazmy (oprócz bakterii i wirusów). Cała komórka i wszystkie jej elementy otoczone są błoną. Do błoniastych struktur należą:
- siateczka śródplazmatyczna:
*gładka (SER)
* szorstka (RER) - uczestniczy w metabolizmie tłuszczów, detoksykacji szkodliwych metabolitów i ksenobiotyków (np. leków), występuje we
wszystkich komórkach jądrzastych.
- endosomy - biorą udział w endocytozie, segregacji oraz transporcie cząsteczek i makrocząsteczek w komórce; kierują do lizosomów i proteosomów białka.
- lizosomy - małe organella o nieregularnych kształtach, w których zachodzi trawienie wewnątrzkomórkowe prowadzące do uwolnienia substancji odżywczych i do rozkładu cząstek niepożądanych.
- aparat Golgiego - stosy spłaszczonych obłonionych woreczków oraz połączone z nimi liczne rurki i pęcherzyki. Funkcje:
* kieruje przepływem makrocząsteczek,
* modyfikuje strukturę makrocząsteczek,
* segreguje makrocząsteczki.
- mitochondria - wytwarzają energię chemiczną dla całej komórki przez utlenianie różnych składników m.in. cukrów i tworzą adenozynotrifosforan (ATP). Są wydłużonymi strukturami przybierającymi postać laseczek. Posiadają własne DNA. Są odgraniczone od cytoplazmy dwiema odrębnymi błonami:
* wewnętrzną - tworzy liczne pofałdowania wnikające wgłąb organelli,
* zewnętrzną.
- peroksysomy - małe pęcherzyki, które służą do rozkładu
- jądro
Do struktur nie otoczonych błoną należą:
- centrole
- proteosomy- kompleksy białkowe; biorą udział w trawieniu białek, w szczególności:
* białek antygenowych (wirusowych),
* białek o nieprawidłowej konformacji lub uszkodzonych,
* białek w czasie głodu,
* białek regulatorowych.
- cytoszkielet
Błona komórkowa zbudowana jest przede wszystkim z lipidów (tłuszcze) i białek i tworzy strukturę trójwarstwową. Funkcje błony komórkowej:
- selektywna wymiana substratów między komórką i otoczeniem,
- oddziela różne środowiska zawierające substraty o różnym stężeniu - kompartmentyzacja,
- bierze udział w odbiorze i przekazywaniu sygnałów za pomocą glikoprotein i glikolipidów,
- przewodzi pobudzenie przy użyciu białek,
- jest bogatym rezerwatem substratów.
Jądro komórkowe jest zazwyczaj największą organellą w komórce eukariotycznej ( posiadającej jądro; komórka priokariotyczna-bez jądra). Najczęściej ma kształt owalny lub okrągły. Monokariocyty - komórki z jednym jądrem, bikariocyty - komórki z dwoma jądrami, polikariocyty - wielojądrzaste. Krwinki czerwone nie mają jądra - żeby przenosić więcej tlenu.
Budowa jądra:
- otoczka jądrowa (błona) składa się z 2 błon - wewnętrznej i zewnętrznej; między nimi znajduje się:
- przestrzeń okołojądrowa
- karioplazma (odpowiednik cytoplazmy) - głównym jej składnikiem jest chromatyna - kompleks DNA i histonów (białek zasadowych); bierze ona udział w transkrypcji tj. przepisywaniu kodu genetycznego DNA na kod genetyczny RNA oraz w bierze udział w syntezie DNA
Oprócz tego w jądrze są jeszcze : jąderka, interchromatyna, perychromatyna i ciałka jądrowe.
Cytoszkielet - system krzyżujących się włókien białkowych. Rodzaje włókien:
- aktynowe - mikrofilamenty
- miozynowe - filamenty grube
- mikrotubule - filamenty pośrednie
Nadaje komórce odporność mechaniczną, warunkuje jej kształt.
Ruch komórki jest możliwy dzięki:
- rzęskom (płuca, kanaliki nerwowe) - zbudowane są z mikrotubuli,
- wici (plemniki).
Komórki mogą być też otoczone rzęskami lub wiciami.
Tkanki - zespoły komórek pełniące wyspecjalizowane funkcje oraz wytwarzana przez nie istota międzykomórkowa. Kilka tkanek zajmujących wspólne terytorium i pełniących skoordynowane funkcje nazywa się narządem. Narząd składa się z zespołu komórek i istoty międzykomórkowej pełniących swoiste dla narządu funkcje. Takie komórki noszą nazwę miąższu. Natomiast tkanka, która podtrzymuje i odżywia tkanki miąższowe nazywa się zrębem.
Rodzaje tkanek:
- nabłonkowa,
- łączna,
- mięśniowa,
- nerwowa.
Tkanka nabłonkowa spełnia następujące role:
- ochronną (chroni głębsze warstwy ciała),
- wydzielniczą ( wszystkie gruczoły),
- wydalniczą (nabłonek jelita),
- zmysłową.
Nabłonki dzielą się na: pokrywający, gruczołowy, zmysłowy.
Nabłonki jednowarstwowe:
- jednowarstwowy płaski - spełnia funkcje filtracyjne, dializacyjne, biernego transportu gazów; występuje w nerce, pęcherzykach płucnych, wyściela naczynia krwionośne i jamy ciała; jest płaski, jądro leży równolegle do powierzchni;
- jednowarstwowy kostkowy - pełni funkcje wydzielnicze, czynnego transportu jonów; komórki na przekroju mają kształt kostki, jądro okrągłe;
- jednowarstwowy wałeczkowaty - pełni funkcje wchłaniania i wydzielania; występuje w układzie pokarmowym; komórki wysokie, wydłużone;
- jednowarstwowy wieloszeregowy migawkowy
Nabłonki wielowarstwowe:
- płaski - oddziela tkankę łączną od środowiska zewnętrznego; pokrywa całą powierzchnię ciała, wyściela jamę ustną, przełyk, odbyt;
- kostkowy lub walcowaty - wyściela przewody gruczołów wewnątrzwydzielniczych, a także fragment błony śluzowej i spojówki;
- przejściowy - wyściela pęcherz moczowy.
Nabłonki znajdują się na podłożu tkanki łącznej właściwej, z którą łączą się przez błonę podstawną. Za pomocą błony podstawnej nabłonek:
- łączy się z podłożem mechanicznie,
- transportuje substancje odżywcze i metabolity do i z naczyń krwionośnych,
- zachowuje kształt komórek.
Błona podstawna składa się z:
- blaszki jasnej
- blaszki gęstej
- włókien kolagenowych
Typy połączeń komórek nabłonkowych:
- zamykające - uszczelniają
- zwierające - utrzymują ciągłość nabłonka
- komunikacyjne - konekson tworzy charakterystyczny kanał w błonie, dzięki któremu pewne metabolity mogą przechodzić z jednej komórki do
drugiej
- zwierające:
*desmosomy - łączą komórki nabłonkowe między sobą
*półdesmosomy - lączą komórki nabłonkowe z błoną podstawną (kadheryna - białko transbłonowe - cząsteczka umożliwiająca połączenie
jednej komórki z drugą)
Gruczoł - zespół komórek nabłonkowych zdolnych do wydzielania bądź do przewodu odprowadzającego lub bezpośrednio do naczyń krwionośnych. Powstawanie gruczołu:
- nabłonek wrasta wgłąb tkanki łącznej, tworząc wysepki połączone z nim odnogą
- z odnogi powstaje przewód wyprowadzający wydzielinę - gruczoły zewnątrzwydzielnicze
- gdy w czasie rozwoju odnoga zanika - gruczoły wewnątrzwydzielnicze
Podział gruczołów ze wzgl. na budowę:
- cewkowe - cewkowate zagłębienia nabłonka wgłąb tkanki
- pęcherzykowe - część wydzielnicza gruczołów ma kształt pęcherzyków
- cewkowo-pęcherzykowe
Typy wydzielania:
- cząsteczkowe (merokrynowe) - wydzielina wydostaje się na zewnątrz w postaci małych cząsteczek, gruczoł nie ulega zniszczeniu - większość
gruczołów
- szczytowe (apokrynowe) - wydzielina zbiera się na szczycie komórki i ulega wydzieleniu razem z oderwaniem się szczytu komórki (g. mleczny)
- całkowite (holokrynowe) - wydzielina wydostaje się ze zniszczonej komórki
Ze względu na drogi rozchodzenia się wydzieliny:
- wydzielanie zewnętrzne (egzokrynowe) - wydzielina przedostaje się do przewodów gruczołu i na zewnątrz (np. g. potowe)
- wydzielanie wewnętrzne (endokrynowe) - wydzielina przedostaje się bezpośrednio do krwi
HISTOLOGIA - WYKŁAD II 11.10.2008
Tkanka łączna charakteryzuje się bardzo dużym polimorfizmem. Może być elastyczna mocna - skóra, ścięgna, twarda i spoista - kości. Funkcje tkanki łącznej:
- stanowi zrąb i ochronę mechaniczną dla innych tkanek i narządów
- transportuje substancje odżywcze i metabolity
- chroni organizm przed obcymi związkami chemicznymi
Typy tkanki łącznej:
- zarodkowa - komórki tej tkanki dają różne rodzaje dojrzałej tkanki łącznej
- właściwa:
*wiotka - tworzy przegrody łącznotkankowe i wypełnienie przestrzeni międzykomórkowej
*zbita - ścięgna, torebki stawowe
*siateczkowata - śledziona, wątroba, szpik kostny
*tłuszczowa - materiał zapasowy organizmu
- oporowa:
*chrzęstna
*kostna
- płynna:
*krew
*limfa
Budowa tkanki łącznej:
- komórki:
*fibroblasty w ścięgnach
*osteoblasty w kościach
- istota międzykomórkowa:
*włókna kolagenowe, sprężyste, retikulinowe
*istota podstawowa: płyn tkankowy, substancje odżywcze i metabolity
Istota podstawowa ma charakter bezpostaciowy (żel). Wiąże bardzo duże ilości wody. W jej skład wchodzą glikozaminoglikany (GAG), które wiążą się z białkami, dając makrocząsteczki - proteoglikany. Są długimi łańcuchami składającymi się z dwucukrów. Dwucukry GAG składają się z kwasu glikuronowego oraz acetylkoglukozaminy i/lub acetylogalaktozaminy. Odróżnia się 7 rodzajów GAG istoty podstawowej, jednym z nich jest kwas hialuronowy. Wiąże on wodę w naskórku - nadaje skórze sprężystość, młody wygląd i zapobiega zmarszczkom. Jedna cząsteczka może wiązać 250 cząsteczek wody. Żele na bazie kwasu hialuronowego są stosowane do produkcji implantów, które służą do wypełniania zmarszczek i powiększania ust lub piersi. Kwas hialuronowy stopniowo wchłania się so organizmu – implanty te są nietrwałe, trzeba powtarzać 2,3 razy do roku.
Glikoproteiny – kompleksy niedużych cząstek oligosacharydów i dużych cząstek białek. Należą do nich fibronektyna i lamina oraz osteopontyna. Odgrywają one rolę przy przyleganiu do podłoża komórek, w wyniku ich wiązania się z glikoproteinami błony komórkowej – integrynami i selektynami.
W istocie międzykomórkowej są jeszcze:
- włókna kolagenowe
- włókna siateczkowate – zbudowane z kolagenu typu III, występują obficie w większości narządów
- włókna sprężyste – są sprężyste i podatne na rozciąganie, występują w ścianach tętnic,
płucach, małżowinie usznej
Kolagen – cząstka kolagenu jest długa, sztywna i ma trójniciową skręconą strukturę (3 łańcuchy tworzą superhelisę). Są ułożone w uporządkowane polimery, zwane włókienkami kolagenowymi, które mogą się łączyć w jeszcze grubsze włókna. Kolagen zbudowany jest z aminokwasów – glicyny, proliny, hydroksyproliny. 2 ostatnie potrzebują do syntezy wit. C – jej brak wywołuje szkorbut (wypadanie zębów, uszkodzenie skóry i błon śluzowych).
Typy kolagenu:
I – najbardziej powszechny; jest obecny w tkance tworzącej blizny, ścięgnach, tkance łącznej kości
II – występuje w chrząstkach stawowych
III – tkanka tworząca się z fibroblastów zanim powstanie typ I w trakcie zabliźniania
IV – występuje w błonie podstawnej
V
VI
VII
Komórki tkanki łącznej wytwarzające substancję międzykomórkową to:
- fibroblasty - skóra, ścięgna; maja kształt gwiazdy
- osteoblasty – kości
- komórki tuczne (mastocyty) – występują w nich małe ziarenka, które zawierają substancje
biologicznie czynne, np. heparyna (przeciwkrzepliwa), histamina (powoduje rozszerzenie małych
żył, zwiększa przepuszczalność)
- histiocyty – makrofagi tkanki łącznej właściwej
- komórki napływowe (limfocyty, granulocyty)
- komórki plazmatyczne (syntezują immunoglobiny)
Tkanka łączna tłuszczowa – główną jej masę stanowią komórki, a istota międzykomórkowa jest bardzo skromna. Tkanka ta zawiera duże ilości tłuszczu. Typy:
- żółta – magazynuje tłuszcz jako energię; kolor pochodzi od barwników z grupy karotenoidów
- brunatna – pojawia się w dwóch ostatnich miesiącach życia płodowego, w rozwiniętej
postaci występuje w okresie, później powoli zanika; dostarcza ciepła
Tkanka łączna chrzęstna – jest sztywna i sprężysta, większość chrząstek przekształca się w kości. Komórki, które budują tkankę chrzęstną to chondrocyty (mają 1 lub 2 jądra), mogą występować w grupach – tzw. grupy izogeniczne. Rodzaje tkanki chrzęstnej:
- chrząstka szklista – istnieje tylko w czasie życia płodowego i do czasu pokwitania; występuje na powierzchniach stawowych kości, w ścianie tchawicy, oskrzeli i krtani oraz dośrodkowych częściach żeber; jest pokryta tkanką łączną włóknistą – ochrzęstną
- chrząstka sprężysta – sprężysta i podatna na zginanie; występuje w małżowinie usznej, krtani, nagłośni, przewodzie słuchowym
- chrząstka włóknista – występuje w miejscach połączeń ścięgien z kośćmi
...
anecia0109