Technologie proekologiczne należą do technologii sprzyjających ekologii:
- proces nie stwarza zagrożeń,
- nie ma odpadów lub są one częściowo szkodliwe (minimalizacja odpadów).
Zmiany wynikające z rozwoju cywilizacyjnego:
Dawniej:
- rywalizacja ilościowa, słaba rywalizacja, wolne zmiany technologii, gospodarka krajowa lub regionalna, tolerowanie zanieczyszczeń, niska świadomość społeczna i odpowiedzialność, obfitość zasobów, stabilność waluty.
Dziś:
- rywalizacja jakościowa, silna rywalizacja, gwałtowny rozwój technologii, gospodarka światowa, walka z zanieczyszczeniami i odpadami, rozwinięta świadomość społeczna, wzrastające koszty zasobów, inflacja i niestabilność.
Globalne strumienie energii:
- węgiel, ropa naftowa, gaz ziemny, energia elektryczna.
Zużycie energii w poszczególnych sektorach gospodarki:
- przemysł 33%, transport 30%, inne 33%, nie energetyczne wykorzystanie pochodnych ropy 4%.
Pełny cykl produkcyjny:
Ziemia -> Rudy, ropa naftowa, drewno -> wydobywanie, wiercenie, zbiory ->Mat. Wsadowe: skały, rudy, węgiel -> procesy ekstrakcji i rafinacji -> Mat. Podstawowe: metale, chemikalia, papier, cement włókno -> Proces -> Mat. Inżynierskie: kryształy, stopy, ceramika, tworzywa sztuczne, cegła -> zespół projektowy wykonawczy -> produkty: urządzenia, maszyny, struktury -> funkcjonalne wykorzystanie -> odpady -> recyrkulacja(strzałka do Mat. Podstawowe) -> odpady -> usuwanie -> ziemia( z powrotem strzałka).
Schemat produkcyjny nie zagrażający środowisku.
->Użytkowanie wyrobu -> proces renowacyjny -> wyrób <- recyrkulacja wewnętrzna,
->odpady -> surowce, zasoby przyrody <- odpady.
Polityka ekologiczna Unii, zasady:
- zanieczyszczający płaci, podstawa internalizacji kosztów odnowy i prewencji,
- zasada pomocy, która oznacza możliwość ingerencji na poziomie Unii,
- zasady prewencji w celu uniknięcia nieodwracalnych szkód,
- zasady ekonomicznej efektywności kosztowej rozwiązań dotyczących ochrony środowiska,
- zasady sprawiedliwości, według której koszty danej strategii lub polityki ochrony środowiska powinny bardziej obciążać bogate państwa członkowskie niż biedne.
Efekty industrializacji i działalności gospodarczej.
Nieracjonalna gospodarka zasobami, efekt:
- rocznie w Polsce powstaje ok. 200 mln ton odpadów z tego ok. 25-30% jest wykorzystywana gospodarczo,
- na składowiskach wyraźnie zagrażających środowisku znajduje się ok. 4 mld ton odpadów. Z tego ok. 3mld ton składowane jest w południowym makroregionie kraju.
- odpady zajmują powierzchnię 180 tyś. ha, a zasięg oddziaływanie (pylenie, skażenie odciekami wód podziemnych jest znacznie większe),
- koszty transportu i składowania odpadów: rocznie w Polsce szacuje się na kilka mld $, z drugiej strony zgroamdzone odpady posiadają określoną wartość szacowaną na kilkanaście mld $: - 25% zawartość węgla, - 35% metale: Zn, Pb, Fe i inne, - 40% inne składniki: szkło, iły, popioły, żużle.
- cele strategiczne na najbliższe lata to powstrzymanie nadmiernego wytwarzania odpadów oraz zwiększenie ich gospodarczego wykorzystania,
- podejście do cyklu produkcyjnego („czystego”) można także przedstawić za pomocą schematu (układu blokowego) Input - output, gdzie Input - oznacza surowce ładowane do procesu, a Output - efekty procesu: Gods i bads.
Zarysy historii zarządzania środowiskiem:
1. Strategia rozcieńczania (do 1960) - nie zastanawiano się nad wpływem zanieczyszczeń na środowisko.
2. Strategia filtrowania (1960 - 70) - masowe zastosowanie filtrów (filtrowanie wody i dymów).
3. Strategia recyrkulacji (1970 - 80) - zawracanie niewykorzystanych odpadów od ponownego wykorzystania.
4. Strategia zapobiegania (1980 - 90) - sterowanie i projektowanie procesów sprzyjających środowisku.
Chierarchia odpowiedzialności w zarządzaniu środowiskiem.
Wykres ośY odpowiedzialność ośX celowość:
- zatężenia, mogielniki,
- obróbka,
- spalanie - dym, odpad toksyczny,
- spalanie - jako paliwo poza zakładowe,
- spalanie - jako paliwo w zakładzie,
- recykling poza zakładem,
- recykling w zakładzie,
- zapobieganie powstawaniu odpadów.
Polityka Ekologiczna Unii Europejskiej.
Działania Unii w dziedzinie ochrony środowiska:
- zachowanie, ochrona i poprawa środowiska, - ochrona zdrowia człowieka, - rozważne i racjonalne zużywanie zasobów naturalnych, - zmniejszenie lub wyeliminowanie transgranicznych przepływów zanieczyszczeń.
Istnieje niezbędna konieczność nadania problematyce odpadów rangi ustawowej w sferze metod i środków działania oraz stworzenia systemu zarządzania środowiskiem.
Podstawowe cele krajowej ustawy opracowanej w latach 1990 - 97: przekształcanie szkodliwych odpadów.
Cele ustawy:
- sformalizowanie pojęcia i zdefiniowanie odpadów,
- podział odpadów na kategorie w zależności od stopnia zagrożenia (uciążliwości),
- stworzenie systemu opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska, oraz kar za naruszenie wymagań ochrony środowiska.
Efektem tych działań jest ustawa o odpadach z dnia 27.06.1997r. - Dz. U. Nr.96. poz.592.
Przepisy ogólne - określają zasady : - postępowania z odpadami, - zapobiegania ich powstawaniu i ich minimalizacja.
Odpady - są to wszystkie substancje oraz przedmioty stałe oraz nie będące ściekami substancje ciekłe powstające w wyniku prowadzonej działalności gospodarczej lub bytowania człowieka, za odpady uważa się również osady ściekowe.
Odpady niebezpieczne - ze względu na skład chemiczny, pochodzenie i inne własności i okoliczności stanowią zagrożenie dla życia.
Odpady komunalne - stałe i ciekłe odpady powstające w gospodarstwach domowych.
Ścieki - wprowadzanie do wód do ziemi lub urządzeń kanalizacyjnych zużyte wody do celów gospodarczych lub bytowych.
Odbiorcy odpadów - podmioty gospodarcze, które zgadzają się na usuwanie odpadów z miejsc ich powstawania, wykorzystywania i ich przetwarzania.
Powstawanie odpadów - powinno być wyeliminowane lub ograniczane przez wytwarzających odpady i odbiorców odpadów niezależnie od stopnia uciążliwości, ich ilości lub miejsca powstawania.
Działania powodujące lub mogące powodować powstawanie odpadów powinny być planowane, projektowane i prowadzone tak aby:
- zapobiegały ich powstawaniu, - zapewniały bezpieczne dla środowiska wykorzystanie odpadów, jeżeli nie udała się zapobiec ich powstaniu, - zapewniły zgodne z zasadami ochrony środowiska sposób postępowania z odpadami, których powstawaniu nie udało się zapobiec lub wykorzystać.
W przypadku odpadów nieprzemysłowych, stosuje się je do kształtowania powierzchni gruntu lub ich dostosowanie do określonych potrzeb.
Unieszkodliwianie odpadów polega na: poddaniu ich procesom przekształcania biologicznego, fizycznego lub chemicznego. W celu doprowadzenia do stanu, który nie stwarza zagrożeń dla środowiska.
Art.11.1. Obowiązek zapobiegania powstawaniu lub minimalizowaniu odpadów, ich wykorzystania, usuwania lub unieszkodliwiania spoczywa na wytwarzającym odpady.
Art.11.2. Wytwórca odpadów może zlecić wykonanie obowiązku usuwania odbiorcy odpadów.
Art.13.1. Wytwarzający odpady i odbiorca odpadów. Są zobowiązani do prowadzenia ich ilościowej i jakościowej ewidencji, zgodnie z przyjętą klasyfikacją odpadów oraz listą odpadów niebezpiecznych.
Art.14.1. Zasady zapobiegania powstawaniu odpadów lub ich minimalizacja winny być ustalone w pierwszej kolejności w planowaniu i projektowaniu.
Art.16.1. Podmioty gospodarcze mają obowiązek wykorzystywania jako surowców wtórnych odpadów, jeżeli jest to technologicznie i ekonomicznie uzasadnione.
Art.19.3. Gmina realizuje zadania związane z racjonalnym gospodarowaniem odpadami komunalnymi wg zasad określonych w przepisach o utrzymaniu w czystości i porządku gmin.
Art.21.6. Jeżeli istnieją możliwości wykorzystywania lub unieszkodliwiania odpadów właściwy organ może odmówić zgody na budowę składowiska odpadów.
Odpady i kary pieniężne.
Wytwarzający odpady jest zobowiązany do naliczenia za umieszczenie odpadów na składowiskach.
- Odpady klasyfikuje się zależnie od źródła powstawania, stopnia uciążliwości bądź stwarzanych zagrożeń dla środowiska.
- Zasady postępowania z odpadami,
- Wytwarzający odpady jest zobowiązany do stosowania takich sposobów lub form usług.
Art.8.1. Zezwolenie na prowadzenie działalności w wyniku którego powstają odpady (>1000 ton rocznie) wydaje wojewoda, w zakresie (<1000), zezwolenie wydaje burmistrz na którego terenie miasta znajduje się podmiot gospodarczy.
Wniosek powinien zawierać (wniosek o zezwolenie): - rodzaj odpadu, - skład chemiczny, - ilość konkretna odpadu, - program obejmujący sposoby minimalizacji, usuwania odpadów, - sposób składowania (miejsce), sposób transportu, - sposób ich powtórnego przetworzenia (wykorzystania),
Art.9.1. Zezwolenie określa:
- rodzaj oraz ilość odpadów dopuszczonych do wytworzenia w ciągu roku,
- warunki realizacji programu wg ust.1 pkt. 3, z uwzględnieniem selektywnego postępowania z odpadami.
Art.9.3-5. W razie, gdy wytwarzający odpady nie przestrzega warunków określonych w zezwoleniu organ wydający zezwolenie wzywa do zaniechania naruszeń, jeżeli to nie skutkuje możliwe jest cofnięcie decyzji zezwalającej bez odszkodowania co powoduje wstrzymanie działalności, oraz czas ich składowania.
Art.37.1. Za składowanie odpadów w miejscu na ten cel nie wyznaczonym lub niezgodnie z wymaganiami decyzji, wytwarzającemu odpady, wojewódzki inspektor ochrony środowiska wymierza karę pieniężną.
Art.35.13. Kary pieniężne obciążają zysk lub powiększają stratę wytwarzającego odpady po opodatkowaniu podatkiem dochodowym.
Międzynarodowy obrót odpadami.
Art.42. Międzynarodowy obrót odpadami polega na przewozie odpadów z zagranicy i ich wywożeniu
Przepisy karne.
Kto wbrew ciążącemu na nim obowiązkowi, nie usuwa odpadów z miejsc ich powstawania, nie unieszkodliwia itd., podlega karze.
Ważniejsze konferencje i Deklaracje Dotyczące Ochrony Środowiska:
1972r Limits of Growth - „ Human enviroment” - określano prawo rodziny (ludzkości) do zdrowego i produktywnego środowiska,
1980r - Common Crisis - W.Brandt.com.
1983r - Common Security - O.Palme.com.
1987r - Common Future - Brunland.com.
Możliwość rozwoju zrównoważonego - Sustainable Development - taki rozwój, który zapewnia jakość życia współczesnych bez naruszenia egzystencji przyszłych pokoleń.
Cele biura ds. Przemysłu i Środowiska:
-kryteria ochrony środowiska, - istnieją uniwersalne procedury chroniące środowisko, - promocja bezpiecznych technologii,
- stymulowanie wymiany doświadczeń i informacji.
Jesienią 1983r ONZ powołało Komisję ds. Środowiska i Rozwoju.
Teza: Wzrost gospodarki światowej powinien mieścić się w granicach ekologicznej „pojemności” naszej planety.
Tezy komisji:
- zrównoważony wzrost ludności, - utrzymanie potencjału produkcji żywności, - zachowanie ekosystemów, - wzrost produkcji przemysłowej (z malejącej ilości surowców), - zużycie energii, a skutki środowiskowe, - urbanizacja świata, - integralne połączenie ekologii, ekonomii i procesów podejmowania decyzji.
Konferencja w Rio De Janeiro - szczyt ziemi 3-14.06.1992.
- deklaracja z Rio w sprawie środowiska i rozwoju 27 - zasad określających prawa i obowiązki państwa,
- Globalny Program Działań - Agenda 21 - wskazuje w jaki sposób rozwój ma być zrównoważony gospodarczo, społecznie i ekonomicznie.
Agenda 21 - składa się z:
I - zagadnienia społeczne i ekonomiczne.
Zmiana modelu konsumpcji poprzez:
- obniżenie zużycia energii i materiałów, - minimalizacja odpadów, ich recykling, - badania i znakowanie produktów, - opłaty i podatki za korzystanie z środowiska, - opakowania zwrotne, - reklama proekologicznych towarów.
W części II Agendy podejmowane są tematy ochrony atmosfery - ograniczenie gazów, efekt cieplarniany, zanik ozonu, kwaśne deszcze.
- wytwarzanie i zużycie energii, - transport, - rozwój przemysłu, - wykorzystanie zasobów lądowych i morskich.
Metody działań.
- unowocześnianie systemów energetycznych, - promocja efektywnych energetycznie urządzeń, - promocja systemów transportowych o minimalnej szkodliwości dla środowiska, - redukcja do atmosfery pyłów i gazów - poprzez prewencję.
Tworzenie porozumień regionalnych pomiędzy państwami w sprawie trans granicznych zanieczyszczeń powietrza.
Dla substancji szczególnie zagrażających środowisku zaleca się:
- stosowanie strategii zapobiegania, - prowadzenie oceny ryzyka przy produkcji, transporcie i składowaniu,
- współpracę międzynarodową przy przekazywaniu technologii nieszkodliwych dla środowiska.
Przemysł i koła gospodarcze.
- Rządy obligowane są do współpracy dotyczącej postępu technologicznego i czystszej produkcji.
- Sporządzanie rocznych raportów w zakresie danych: zużycie energii, produkcja odpadów itd.
- Przemysł powinien dążyć do stosowania czystych produkcji w produkcji i inwestycjach.
- Szerzenie programów edukacyjnych o czystszej produkcji przez organizacje pozarządowe.
Nauka na rzecz zrównoważonego rozwoju.
Unia Europejska a rozwój.
Skupienie w Europie ok. 85% potencjału technologicznego świata, 50% produkcji przemysłowej i 30% produkcji rolnej świata sprawia, że ratowania środowiska na tym obszarze jest podstawowym zadaniem.
Traktat z Mastrikt 1993.
Cele w zakresie ochrony środowiska - zrównoważonego rozwoju.
Program WE - „ku zrównoważonemu rozwojowi”.
Program ten określa:
- cele działań, - potrzebne działania, - perspektywę czasową, - zalecenia legislacyjne, - instrumenty finansowe, - wymagania badawcze, - wymagania szkoleniowe.
Zasady rozwoju zrównoważonego.
Zasada 1: Nadrzędność Ekorozwoju.
Ochrona środowiska naturalnego nie może być w konflikcie z interesem gospodarczym i stanowią równoważny element gospodarowania.
W działalności gospodarczej obowiązek ochrony środowiska nie może być traktowany jako mniej ważny - stosowanie zasady prewencji i oceny.
Zasada 2: Uwzględnienie wymogów ochrony środowiska w działalności planistycznej.
Zasada 3: Praworządność. Bezwzględne przestrzeganie prawa bez stosowania wyjątków dla wszystkich użytkowników środowiska.
Zasada 4: Odpowiedzialność sprawcy. Zanieczyszczający ponosi pełną odpowiedzialność finansową i prawną.
Zasada 5: Likwidacja zanieczyszczeń u źródła - Zasada Czystszej Produkcji. Produkcja zanieczyszczeń poprzez działania u źródła, nowoczesne technologie bezodpadowe, metody zarządzania środowiskiem, działania zgodne z normami - sformalizowane (ISO14000, BS7750, EMAS) oraz niesformalizowane.
Zasada 6: Ekonomizacja. Stosowanie mechanizmów rynkowych skłaniające do zachowań proekologicznych, poprzez system opłat, kredyty preferencyjne i dotacje na działania przeciwdziałające degradacji środowiska.
Zasada 7: Regionalizm. Każda gmina i region ma prawo na własnym terenie samodzielnie kształtować własną politykę społeczno - gospodarczą.
Zasada 8: Uspołecznienie. Dążenie do udziału społeczności w lokalnych procesach ochrony i kształtowania środowiska - edukacja ekologiczna.
Zasada 9: Wspólne rozwiązywanie europejskich globalnych problemów ochrony środowiska.
Powyższe zasady zostały ujęte w dokumencie „Polityka Ekologiczna Państwa” z 1992r.
Idea zrównoważonego rozwoju polega głównie na tworzeniu systemów, które będą:
- nieniszczące - racjonalne wykorzystanie przestrzeni, surowców, energii,
- technicznie właściwe - wysoka efektywność techniczna dla zapewnienia różnorodnych potrzeb,
- ekonomicznie „zdolne do życia”- wysoka efektywność ekonomiczna, walory użytkowe produktów,
- społecznie akceptowane - minimalizacja sytuacji konfliktowych.
ECO - skuteczność - osiąga się ją przez dostarczenie produktów i usług po konkurencyjnych cenach, które zaspokajają ludzkie potrzeby poprzez ciągłe zmniejszanie negatywnego wpływu na środowisko.
Czynniki warunkujące sukces ECO - skuteczności:
- redukcja ilości materiałów zużywanych na produkty i usługi,
- redukcja zużycia energii w produkcji i usługach,
- redukcja emisji substancji toksycznych,
- zwiększenie recyklingu materiałów,
- maksymalizacja zrównoważonego wykorzystania odnawianych zasobów,
- redukcja materiałów z których odpady długo rozkładają się w czasie,
- zwiększenie żywotności produktów i skuteczności usług.
ECO - skuteczność to część pojęcia Czystej Produkcji.
Czysta produkcja (1989r - UNEP) - to ciągłe stosowanie zintegrowanej prewencyjnej środowiskowej strategii w stosunku do procesów produkcyjnych, produktów i usług, mającej na celu zwiększenie eko-skuteczności i redukcję ryzyka dla ludzi i środowiska.
Dotyczy:
- procesów produkcyjnych (oszczędność surowców i energii, eliminacja toksyn, zmniejszenie ilości odpadów),
- produktów (zmniejszenie negatywnego wpływu na środowisko w całym cyklu życia),
- usług (wprowadzenie problematyki środowiskowej w ich projektowanie i konsumowanie).
CP - oznacza ciągłe stosowanie kompleksowej strategii ochrony środowiska i zapobieganiu ryzyka jakie niesie produkcja i jej wytwory ludziom i środowisku.
Dla procesów produkcyjnych:
CP - oznacza oszczędność materiałów, energii, eliminacja lub minimalizacja stosowanych surowców toksycznych i redukcja ilości i toksyczności odpadów.
Dla produktu:
CP - oznacza redukcję jego oddziaływania na środowisko w całym cyklu życiowym.
CP - uzyskuje się przez: - stosowanie know- how, - usprawnianie technologii, - zmianę postaw ludzkich.
Oczekiwania CP.
Redukcja: kosztów materiałowych, kosztów gospodarki odpadami, kosztów energii.
Poprawa: dyspozycyjności procesów, wydajności pracy, jakości produktów.
Ograniczenie: zagrożeń zdrowotnych pracownika, oddziaływań na środowisko naturalne,
Podniesienie Prestiżu Zakładu i Jego Konkurencyjności dla rynku.
CP - definicja i systematyka.
1. Podejmujemy w sposób uporządkowany ideę CP.
2. Idea CP jest przeciwstawieniem idei usuwania skutków oddziaływania produkcji na środowisko przez budowę: oczyszczalni ścieków, oczyszczalni gazów, bezpieczne składowanie odpadów stałych, likwidacja innych zagrożeń.
3. Usuwanie skutków - nasze podejście do ochrony środowiska jest złem koniecznym - ostatnim ogniwem.
4. Ideałem CP jest produkcja bezodpadowa.
5. Ideałem usuwania skutków jest utrzymanie zrzutów zanieczyszczeń do środowiska poniżej dopuszczalnych norm.
6. CP - jest procesem zarządzania i sterowania produkcją zmierzającym do zapobiegania i ograniczenia - powstawania marnotrawstwa zasobów pracy ludzkiej, materiałów energii.
CP to ... od odpadów usuwania do zapobiegania -> minimalizacji - > recyrkulacji -> neutralizacji.
CP
1- jest uniwersalną filozofią dla: - kraju, - regionu, miasta, gminy, - przemysłu, - zakładu, - wydziału, - stanowiska pracy, - człowieka i jego domu.
Zmierza do osiągnięcia „Zrównoważonego Rozwoju” .
2- to nie tylko uzyskiwanie określonego poziomu jakości lecz także trwające nieustanne działania na rzecz polepszenia uzyskanego stanu.
Cechy filozofii CP:
- uniwersalność, - praktyczność (działania będące w zasięgu człowieka - jego możliwości), - efektywność (daje efekty w ekologicznym połączeniu z efektami ekonomicznymi).
Zadania CP w przedsiębiorstwie:
- stworzenie systemu zarządzania środowiskiem poszukujący i wdrażający także rozwiązania w sposób permanentny rozwiązań technologicznie lepszych od istniejących - lepsze ze względu na zmniejszenie ilości powstających odpadów oraz lepsze ze względu na zwiększenie produktywności.
W przedsiębiorstwie CP funkcjonuje w postaci niesformalizowanego systemu zarządzania środowiskiem.
Koncepcja Najlepszej Dostępnej Technologii
Pomysł jej opracowania i powszechnego wdrażania wiąże się z trudnościami. Sformułowanie definicji BAT wymaga
Kryteria jakie musi spełniać: - bezwzględnej minimalizacji odpadów, - „dostępność” do rynku, surowców, materiałów itd.
BAT - należy rozumieć jako opracowanie technologii „wzorcowej” o charakterze uogólnionym, która będzie waloryzowana z rozwojem technologii.
15 kroków w kieruku CP:
1. Konsumować świadomie, a tym samym mniej.
2. Oszczędzać zasoby i zużywać tylko te, które są odnawialne.
3. Zapewnić społeczny udział w podejmowaniu decyzji.
4. Żądać publicznego dostępu do informacji.
5. Zapewnić społeczny udział w podejmowaniu decyzji.
6. Przestawić się na wolną od chemikaliów żywność i materiały tekstylne.
7. Uprawomocnić kontrole rewizyjne CP.
8. Wyeliminować toksyczne emisje i zminimalizować pozostałe.
9. Wstrzymać lub zminimalizować usuwanie odpadów.
10. Stopniowo wycofać produkcję toksycznych substancji chemicznych.
11. Zakazać ryzykownych technologii i handlu odpadami.
12. Zabronić odzysku substancji toksycznych.
13. Ścigać sądownie zbiorowych przestępców.
14. Być aktywnym w środowisku.
15. Popierać idee i ruchy proekologiczne.
Korki w formułowaniu i kształtowaniu wdrażania strategii.
1. Formułowanie celów <- społeczna odpowiedzialność <- kierownicze wartości
2. Identyfikacja celów bieżących i strategii.
3. Analiza otoczenia.
4. Analiza środków organizacji. Punkty mocne i słabe.
Odpady - def. encyklopedyczna.
Odpad - produkt odpadowy, produkt uboczny, który nie ma zastosowania, lub produkt przejściowy o własnościach uniemożliwiających jego przerób w dalszym procesie produk...
wakacjuszka