Witamina B12
Badania prowadzące do wykrycia tej wit., będącej głównym czynnikiem przeciw niedokrwistości złośliwej (NZ) były żmudne i długotrwałe. Rozpoczęto je w 1926 roku, gdy Minot i Murphy wykazali, iż karmienie ludzi dużymi ilościami wątroby stanowi skuteczny sposób leczenia NZ.
Witamina B12 (cobalamina) C63 H88 O14 PCo jest czerwonym krystalicznym związkiem zawierającym fosfor i kobalt ( 4,5% ). Krystaliczna wit. B12 jest substancją higroskopijną rozpuszczalną w wodzie i alkoholu, natomiast nierozpuszczalną w acetonie, chloroformie i eterze.
Rola fizjologiczna
Witamina B12 jest czynnikiem niezbędnym do wzrostu i rozwoju komórek. Od dawna przypuszczano, iż wit. ta działa w organizmie jako koenzym. Do głównych funkcji wit. B12 zalicza się między innymi:
udział w procesach transmetylacji ( przenoszeniu grup metylowych ),
udział w syntezie zasad purynowych i pirymidynowych,
udział w biosyntezie wolnych grup metylowych, niezbędnych do syntezy zasad purynowych i pirymidynowych,
udział w biosyntezie białka,
udział w syntezie hemoglobiny,
udział w syntezie grup dezoksyrybozylowych,
aktywację metylomalonylo CoA, dehydrogenazy tiolowej i izomerazy glutaminianowej,
"stabilizację" grup metylowych metioniny,
udział w oksydacji związków tiolowych,
udział w syntezie metioniny ( poprzez metylację homocysteiny ),
udział w syntezie glutanionu,
udział w metylacji uracylodezoksynukleotydu,
katalizowanie konwersji malonylo CoA w sukcynylo CoA.
Źródła występowania i zapotrzebowanie na witaminę B12
Nie istnieją żadne dowody na to, iż synteza wit. B12 zachodzi w tkankach wyższych roślin i zwierząt. Jedynym źródłem tej wit. w przyrodzie jest synteza przez drobnoustroje w glebie, wodzie i jelitach zwierząt. Bakterie syntetyzują cobalaminę także w jelicie człowieka, ale nie ulega ona tam wchłanianiu. Miejscem najintensywniejszej syntezy "naturalnej" wit. B12 jest żwacz (50mg/100gs.m). rośliny nie zawierają w ogóle cobalaminy, podstawowym jej źródłem są zatem produkty zwierzęce. Do produktów bogatych w wit. B12 zalicza się m.in. wątrobę, nerki, mięso, jaja, sery. Wegetarianie otrzymują dostateczną ilość cobalaminy w formie 5 - dezo - ksyadenozylokobalaminy, którą syntetyzują bakterie w grudkach korzeniowych roślinach strączkowych, a także w wodzie wodociągowej.
Tabela 1.0. Dobowe zapotrzebowanie na witaminę B12 [mg/dobę]
Niemowlęta
0,5 - 1,5
Dzieci
2 - 3
Dorośli
3
Kobiety w ciąży
4
Kobiety podczas laktacji
Tabela 1.1. Zawartość witaminy B12 w produktach [ppps.m]
Źródło Zawartość
Wątroba
542
Mączka ze skorupiaków
475
Nerki
300
Mięso drobiowe
122
Mięso wołowe
72
Mleko
54
Niedobór witaminy B12
U ludzi niedobór wit. B12, wywołany jej brakiem w pokarmie, zdarza się wyjątkowo i tylko u wegetarianów. W zdecydowanej większości przypadków hipo - lub awitaminoza jest spowodowana brakiem czynnika wewnątrzpochodnego (IF) lub wadliwym wchłanianiem jelitowym.
Jednym z głównych następstw niedoboru kobalaminy jest upośledzenie syntezy dezoksyrybotydu, a następnie zahamowanie syntezy DNA i podziału komórek. Najbardziej charakterystycznym objawem niedoboru wit. B12 jest występowanie "niedokrwistości złośliwej" (NZ), charakteryzującej się m.in. niedokrwistością makrocytarną, leukopenią, trombopenią, anizocytozą i polichromatofilią krwinek czerwonych. Niekiedy obserwuje się "zasadochłonność" krwinek czerwonych i występowanie we krwi erytroblastów. W szpiku kostnym stwierdza się zahamowanie dojrzewania megaloblastów. Objawy niedoboru wit. B12 u człowieka:
niedokrwistość złośliwa,
podostre zwyrodnienie rdzenia kręgowego,
zapalenie nerwów obwodowych,
demienilizacja nerwów obwodowych,
parestezja,
dodatni odruch Babińskiego,
zapalenie języka,
zanik brodawek językowych,
cytrynowożółte zapalenie skóry,
wymioty,
nudności,
brak łaknienia,
AMY22