Prokurat Oktawia - Szkoły wczesnoklasyczne i ich wpływ na rozwój klasycyzmu.doc

Temat: Szkoły wczesnoklasyczne i ich wpływ na rozwój klasycyzmu.

W okresie pośrednim między barokiem a klasycyzmem szczególną rolę odegrały trzy ośrodki: Manheim, Berlin i Wiedeń. Kilka generacji kompozytorów związanych z tymi ośrodkami stworzyło odrębne szkoły: manheimską, berlińską i tzw. starowiedeńską.

1.      Szkoła manheimska

Grupa kompozytorów różnych narodowości (generacje) skupionych na dworze w Manheimie. W drugiej poł. XVIII w. był to wyróżniający się ośrodek muzyki orkiestrowej. Działalność szkoły rozciągnęła się na około 60 lat (1740-1800), najbujniejszy jej okres przypada na lata 1750-1770.

Przedstawiciele:

·         Jan Stamitz

·         Franz Xawer Richter

·         Iganz Holzbauer

·         Anton Filtz

·         Carl Josef Toeshi

·         Wilhelm Cramer

Znaczenie:

·         Kształtowanie wzoru formy sonatowej – wyraźniejsze kontrasty dynamiczne.

·         Kształtowanie 4-częściowego cyklu sonatowego, powiększenie rozmiarów poszczególnych ogniw, zwłaszcza finałów.

·         Rozwój klasycznej kameralistyki (kwartet smyczkowy – Richter)

·         Rozwój klasycznej faktury orkiestrowej i wykształcenie wzoru klasycznej orkiestry i nowoczesnej instrumentacji.

·         Zespół orkiestrowy = kwintet smyczkowy – podstawa zespołu (wiolonczele i kontrabasy realizują wspólną linię melodyczną), podwójna obsada fletów, obojów i rogów, kotły (czasami).

·         Wzrost znaczenia dynamiki i artykulacji, wprowadzenie oznaczeń dynamiki falującej.

·         Stosowanie „motywów westchnień” – wykorzystywanie przednutek

·         Ustalenie 4-cz. budowy symfonii: allegro (ekspozycja, przetworzenie, repryza, koda), andante, menuet, finał (szybkie tempo) = Johann Stamitz, Anton Stamitz, Carl Cannabich

·         Dominacja kantylenowej melodyki.

·         Stworzenie nowoczesnej faktury symfonicznej: melodia, podstawa harmoniczna i wypełnienie harmoniczne.

2.      Wczesna Szkoła Wiedeńska (starowiedeńska)

Ważny ośrodek muzyczny od około połowy XVIII w.

Przedstawiciele:

·      Georg Reutter

·      Francisco Conti

·      Georg Matthias Monn

·      Leopold Gassmann

·      Carlos d’Ordonez

·      Leopold Hoffmann

Znaczenie:

·      Rozwój formy sonatowej – ustalenie ekspozycji, przetworzenia i repryzy, pojawienie się tematów pobocznych.

·      Związki z barokiem – występowanie snucia motywicznego, niewielkie kontrasty tematyczne, stosowanie czasem obsady triowej.

·      Formowanie cyklu sonatowego – sporadycznie już cykl 4-częściowy (G. M. Monn)

·      Ogniwa cyklu niewielkie, nawiązują do divertimenta.

·      Wzrost znaczenia altówki (L. Gassmann, C. d’Ordonez)

·      Symfonie koncertujące (L. Hoffmann)

·      Przenikanie się różnych stylów w muzyce - wielonarodowościowa struktura cesarstwa austro-węgierskiego.

·      Popularne formy: serenady, divertimenta, notturni, cassationes – utwory wieloczęściowe wykorzystujące często popularne melodie operowe, pieśni ludowe, tańce.

·      Wpływ w/w form na symfonie szkoły starowiedeńskiej.

·      Rozwój mieszczaństwa – wzrost zainteresowania muzyka instrumentalną o popularnym charakterze, wykonywaną na wolnym powietrzu.

3.      Szkoła Berlińska (Obejmowała grupę kompozytorów różnych narodowości skupionych wokół dworu Fryderyka Wielkiego.)

a)      Północnoniemiecka

Przedstawiciele:

·         Joann Joachim Quantz

·         Carl Heinrich Graun

·         Johann Gottlieb Graun (brat C. H. Graun)

·         Carl Philipp Emanuel Bach

·         Friedrich Wilhelm Marpurg

·         Georg Philipp Telemann

·         Wilhelm Friedemann Bach

Założenie: idea syntezy pozbawionej niewolniczego naśladownictwa oraz uwypuklenie rodzimych, szczególnie północnoniemieckich tradycji.

Znaczenie na gruncie muzyki instrumentalnej:

·         Kształtowanie cyklu sonatowego oraz formy sonatowej zwłaszcza na gruncie sonaty klawesynowej (C. Ph. E. Bach).

·         Odwrót od polifonii w kierunku homofonii, zastosowanie często formy o budowie trzyczęściowej da capo.

·         Zainteresowanie formami instrumentalnymi: sonatą, suitą, symfonią koncertującą podręczników koncertem.

·         Powstanie podręczników do gry na instrumentach klawiszowych (C. Ph. E. Bach) i na flecie (J. J. Quantz)

b)     I Berlińska Szkoła Pieśni od ~1753r.

Przedstawiciel:

·         Chrystian Gottfried Krause  (zbiór Oden und Melodien)

Cechy:

·         Prostota, ludowy charakter.

·         Tematyka: pasterska, liryczna.

·         Przeważnie zwrotkowa forma.

·         Towarzyszenie klawesynu.

c)      II Berlińska Szkoła Pieśni od ~ 1770r.

              Przedstawiciele:

·         Johann Abraham Schultz

·         Johann Friedrich Reihardt

·         Carl Friedrich Zelter

              Cechy:

·         Oczyszczenie pieśni z naleciałości stylu galant.

·         Znaczenie elementów ludowych.

·         Zainteresowanie niemiecką poezją (J. Goethe).

·         Wzbogacenie harmoniki.

·         Pojawienie się pieśni deklamacyjnej.

·         Towarzyszenie fortepianu.

Znaczenie Szkół Berlińskich: WYKSZTAŁCENIE PODSTAWY DO ROZWOJU NIEMIECKIEJ PIEŚNI ROMANTYCZNEJ.