Elektroterapia.pdf

Rodzaje zabiegów fizjoterapeutycznych

Energia opisywanej fali świetlnej jest niekohe-

rentna, w każdej jednostce czasu jednakowa, prze-

sunięta w fazie. Zawiera szerokie pasmo często-

tliwości i niską gęstość energii, określaną jako flu-

encja, która wywołuje efekt biostymulujący. Po-

nieważ przebieg fal nie jest zsynchronizowany

w czasie ani w przestrzeni, natężenie nie sumuje

się ani nie znosi, jest zatem dostarczane do wła-

ściwej strefy ze stałą intensywnością. Gęstość stru-

mienia świetlnego jest zmienna w zależności od

natężenia źródła światła oraz jego odległości od

skóry. Wytwarzanie polaryzacji w procesie odbi-

cia od specjalnego zwierciadła wielowarstwowe-

go zapewnia większą skuteczność terapeutyczną.

Promieniowanie UV stosuje się w nadciśnieniu

tętniczym, w celu obniżenia stanu napięcia ukła-

du wegetatywnego sympatycznego, zmniejszenia

lepkości krwi i wywołania przekrwienia obwo-

dowego, oraz w chorobie niedokrwiennej, w ce-

lu zwiększenie stężenia kwasu askorbowego i ob-

niżenia poziomu cholesterolu w surowicy krwi.

Helioterapia jest przydatna w nadciśnieniu tętni-

czym w celu obniżenia ciśnienia skurczowego krwi.

Światło spolaryzowane znajduje zastosowanie

w leczeniu trudno gojących ran oraz w celu przy-

śpieszenia procesu gojenia ran pooperacyjnych,

np. u pacjentów po zabiegach kardiochirurgicz-

nych.

Światło spolaryzowane powoduje szereg ko-

rzystnych zmian na poziomie komórkowym

i tkankowym w organizmie człowieka. Należą do

nich: wzrost aktywności energetycznej błony

komórkowej, zwiększenie absorpcji tlenu na po-

ziomie tkankowym, zwiększenie komórkowego

potencjału energetycznego, pobudzenie proce-

sów regeneracyjnych organizmu. Zaznacza się

korzystny wpływ oddziaływania opisywanej

energii na układ nerwowy. Światło spolaryzowa-

ne pobudza światłoczułe struktury wewnątrzko-

mórkowe i biocząsteczki. Stymulacja ta zapo-

czątkowuje komórkowe reakcje łańcuchowe

i wyzwala reakcje wtórne w organizmie poprzez

wpływanie na jego procesy obronne i naprawcze.

Zakres przeciwwskazań jest podobny jak w zim-

no- i ciepłolecznictwie.

Elektroterapia

Elektrolecznictwo jest działem fizykoterapii,

w którym do celów leczniczych stosuje się bodź-

ce elektryczne. Elektroterapia wykorzystuje dzia-

łanie biologiczne prądu elektrycznego, który mo-

że: pobudzać nerwy i mięśnie, uśmierzać ból,

zwiększać ukrwienie tkanek, zmniejszać napię-

cie mięśni poprzecznie prążkowanych szkieleto-

wych i naczyniowych, łagodzić stany zapalne,

zwiększać przepływ limfy, przyśpieszać wchła-

nianie obrzęków, wpływać na trofikę tkanek, in-

tensyfikować procesy przemiany materii, przy-

śpieszać regenerację tkanek.

Terapia światłem spolaryzowanym może być sto-

sowana w zależności od potrzeb jako terapia

podstawowa, wspomagająca lub profilaktyczna.

Może być stosowana równolegle z innymi meto-

dami leczenia. Standardowo wskazane jest na-

świetlanie jeden raz dziennie w czasie od 4 do 10

minut. W niektórych przypadkach zaleca się

zwiększenie liczby zabiegów do 2–3 razy oraz wy-

dłużenie czasu trwania zabiegu.

Ze względu na różnice w działaniu biologicznym

prądy elektryczne można podzielić na dwie gru-

py. Jedną grupę stanowią prądy małej i średniej

częstotliwości, pobudzające układ nerwowo-mię-

śniowy i niewykazujące działania cieplnego, do

drugiej zaś należą prądy wielkiej częstotliwości

niepobudzające układu nerwowo-mięśniowego,

ale wzbudzające powstanie ciepła w tkankach.

Wybrane wskazania

do stosowania światłolecznictwa

Promieniowanie IR jest korzystne w chorobie

Buergera i nadciśnieniu tętniczym w celu wy-

wołania odruchowego rozszerzenia naczyń w

kończynach dolnych.

W schorzeniach układu sercowo-naczyniowe-

go stosuje się między innymi tzw. leczenie ukie-

runkowane na naczynia krwionośne, które pole-

Fizjoterapia w chorobach układu sercowo-naczyniowego

Ryc. 7.5c. Laser biostymulacyjny – producent: Fir-

ma Handlowo-Us³ugowa Technomex; www.tech-

nomex.com.pl (wykorzystano dziêki uprzejmoœci)

Ryc. 7.5a. Lampa Biotron (dziêki uprzejmoœci fir-

my Zepter International Poland; www.zepter.pl)

Ryc. 7.5d. Lampa kwarcowa – producent: Firma

Handlowo-Us³ugowa Technomex; www.techno-

mex.com.pl (wykorzystano dziêki uprzejmoœci)

Ryc. 7.5b. Lampa do terapii promieniami IR –

– producent: Firma Handlowo-Us³ugowa Techno-

mex; www.technomex.com.pl (wykorzystano

dziêki uprzejmoœci)

ga na tym, że elektrody zabiegowe układa się na

linii przebiegu tętnic obwodowych. Takie ułoże-

nie powoduje bezpośredni wpływ na napięcie na-

czyń krwionośnych i zwiększenie światła naczy-

nia. Przykładowo, w zaburzeniach ukrwienia

kończyny dolnej stosuje się ułożenie elektrod

wzdłuż przebiegu tętnicy udowej, a w zaburze-

niach ukrwienia ramienia zaleca się ułożenie

elektrod wzdłuż przebiegu tętnicy ramiennej.

Rodzaje zabiegów fizjoterapeutycznych

Galwanizacja

wana miażdżyca zarostowa tętnic, zakrzepica,

arytmia serca.

Prąd galwaniczny, będący najprostszą formą prą-

du elektrycznego, wykorzystuje się do zabiegów

galwanizacji, jonoforezy i kąpieli elektryczno-

-wodnych. Działanie terapeutyczne zależne jest

od sposobu leczniczego zastosowania określo-

nego bieguna prądu, w tym przypadku anody

bądź katody, oraz kierunku przepływu prądu sta-

łego przez tkanki.

W chorobie niedokrwiennej mięśnia sercowe-

go i nadciśnieniu tętniczym zalecana jest kąpiel

czterokomorowa, galwaniczna. Cele: zmniejsze-

nie pobudliwości OUN, rozszerzenie naczyń

krwionośnych obwodowych, obniżenie ciśnienia

tętniczego krwi.

Ryc. 7.6. Zestaw (wanna) do k¹pieli

4-komorowej – producent: Firma Handlowo-

-Us³ugowa Technomex; www.technomex.com.pl

(wykorzystano dziêki uprzejmoœci)

O doborze kierunku przepływu prądu decyduje

zawsze lekarz.

Zstępujący kierunek przepływu prądu wyka-

zuje następujące efekty lecznicze:

l zwiększenie dopływu krwi z krążenia małe-

go do serca,

l odpływ krwi żylnej z płuc i kończyn górnych,

l rozszerzenie naczyń krwionośnych obwodo-

wych,

l obniżenie ciśnienia krwi,

l zmniejszenie pobudzenia OUN.

Jonoforeza

Zabieg jonoforezy stosuje się w celu wprowa-

dzenia jonów lekowych do tkanek przez skórę

lub błony śluzowe. W metodyce zabiegu należy

zwrócić szczególną uwagę na odpowiednio do-

braną biegunowość, która warunkuje prawidło-

we przeprowadzenie zabiegu.

W niedociśnieniu tętniczym zalecany jest wstę-

pujący kierunek przepływu prądu , dający na-

stępujące efekty lecznicze:

l zwiększenie odpływu krwi żylnej z kończyn

dolnych i narządów objętych dorzeczem ży-

ły wrotnej,

l dopływ krwi tętniczej do płuc i kończyn gór-

nych,

l odpływ krwi żylnej z serca do płuc.

Zalety jonoforezy: nietraumatyczne wprowadze-

nie leku do tkanek, ominięcie przejścia wątro-

bowego, powtarzalność. Zabieg może być wyko-

nywany przy zastosowaniu prądu galwaniczne-

go lub innego o małej częstotliwości, ale jedno-

kierunkowego. Zastosowanie zabiegu wynika ze

wskazań medycznych. Zakres przeciwwskazań

obejmuje ogólne przeciwwskazania obowiązują-

ce w elektroterapii.

W chorobie Raynauda stosowany jest kołnierz

galwaniczny wg Szczerbaka, w celu oddziaływa-

nie na układ wegetatywny segmentów rdzenia

w odcinku C3–Th i zwoje gwiaździste szyjne, co

w efekcie poprawia odżywianie tkanek kończyn

górnych. Przeciwwskazaniami są: wszczepiony

rozrusznik serca, zaburzenia czucia, zaawanso-

Poniżej przedstawiono wykaz wybranych leków

stosowanych do zabiegów jonoforezy w choro-

bach układu sercowo-naczyniowego. Uwzględ-

niono rodzaj leku, jego działanie oraz zastoso-

wanie w określonej jednostce chorobowej:

Chlorowodorek histaminy – rozszerzenie na-

czyń włosowatych pod wpływem bezpośred-

niego działania leku, rozszerzenie sąsiednich

Fizjoterapia w chorobach układu sercowo-naczyniowego

tętniczek na drodze odruchowej, zwiększenie

przepuszczalności naczyń. Zastosowanie: cho-

roba Raynauda, choroba Buergera.

Pridazol – rozszerzenie obwodowych naczyń

krwionośnych włosowatych oraz drobnych tęt-

niczek. Zastosowanie: choroba Buergera.

Jodek potasu – działa przeciwzapalnie, zmięk-

czająco na tkankę łączną, zwiększa przemianę

materii. Zastosowanie: choroba Buergera, cho-

roba Raynauda.

Siarczan magnezu – stymuluje metabolizm ko-

mórkowy, reguluje gospodarkę wapniowo-fos-

foranową. Zastosowanie: choroba Buergera,

choroba Raynauda.

Chlorek wapnia – działanie przeciwzapalne,

bodźcowe oddziaływanie na autonomiczny

układ nerwowy, działa też odczulająco, pobu-

dzająco, uszczelniająco na naczynia krwiono-

śne. Zastosowanie: obwodowe zaburzenia na-

czynioruchowe np. choroba Raynauda, choro-

ba niedokrwienna mięśnia serca, nadciśnienie

tętnicze.

Pasta borowinowa – działa bakteriostatycznie,

poprawia ukrwienie tkanek, stymuluje wy-

dzielanie endogennych glikokortykoidów. Za-

stosowanie: choroba Buergera.

Tolazolina – rozszerza naczynia krwionośne. Za-

stosowanie: zaburzenia ukrwienia obwodowe-

go, np. choroba Raynauda.

ry, poprawy wartości oscylometrycznych, zazna-

cza się też korzystny wpływ na zanik tętna.

Zastosowanie . W zaburzeniach ukrwienia ob-

wodowego zaleca się stosowanie prądu MF (mo-

nofazowego) i CP (krótkookresowego), nato-

miast w przypadkach wymagających działania

przeciwbólowego stosuje się prądy DF (difazo-

wy), CP (krótkookresowy) i LP (długookresowy).

Ryc. 7.7. Aparat do elektroterapii – producent: Fir-

ma Handlowo-Us³ugowa Technomex; www.techno-

mex.com.pl (wykorzystano dziêki uprzejmoœci)

Prądy Traeberta

Innym rodzajem prądów impulsowych stosowa-

nych coraz częściej w lecznictwie fizykalnym są

prądy Traeberta, czyli prądy Ultra Reiz. Są to prą-

dy impulsowe o przebiegu prostokątnym i sta-

łych parametrach: czas trwania impulsu 2 ms

i czas trwania przerwy 5 ms.

Prądy dynamiczne

Prądy diadynamiczne, zwane prądami Bernarda,

wykazują silnie wyrażone działanie przekrwien-

ne i przeciwbólowe. Powstają w wyniku prosto-

wania prądu sinusoidalnie zmiennego. Charak-

terystyczną cechą jest złożoność tego prądu

z uwzględnieniem składowej galwanicznej oraz

prądu impulsowego sinusoidalnego o częstotli-

wości 50 i 100 Hz.

Efekt leczniczy opisywanego prądu wiąże się

z wprowadzeniem mięśni w drżenie (ok. 140 Hz),

co daje odczucie silnej wibracji. Skutkiem tego

jest uzyskanie efektu przekrwiennego i przeciw-

bólowego w tkankach. Prądy ultrabodźcowe po-

wodują uczucie relaksacji mięśni w polu zabie-

gowym, przyśpieszają procesy regeneracyjne

i naprawcze organizmu oraz obniżają aktywność

układu współczulnego.

W celach leczniczych stosuje się sześć podstawo-

wych prądów diadynamicznych, opisanych przez

francuskiego lekarza Bernarda. Rodzaj wybrane-

go prądu decyduje o efekcie terapeutycznym.

Przykładowo w chorobie Buergera w wyniku za-

stosowania opisywanej terapii możliwe jest uzy-

skanie podwyższenia lokalnej temperatury skó-

W metodyce zabiegowej stosuje się dwojakiego

rodzaju ułożenie elektrod. Pierwszy sposób to

miejscowe obejmowanie okolicy poddawanej za-

Rodzaje zabiegów fizjoterapeutycznych

biegowi. Innym sposobem jest segmentarne uło-

żenie elektrod, wówczas są one układane na krę-

gosłupie. Zastosowanie terapii segmentarnej we-

dług Traeberta ma tę przewagę, że umożliwia

równoczesne oddziaływanie na somatyczny i we-

getatywny układ nerwowy. Jest to szczególnie

przydatne w tych sytuacjach, gdy chcemy od-

działywać na duży obszar zabiegowy, np. na koń-

czyny dolne w zaburzeniach krążenia obwodo-

wego. Zastosowanie metody segmentarnej

umożliwia przekaz impulsacji na drodze odru-

chowej.

analgezja, uzyskiwana dzięki drażnieniu grubych

włókien mielinowych spoza segmentu, w którym

występował ból.

Obecnie w praktyce najczęściej stosuje się na-

stępujące odmiany TENS:

l HF TENS o wysokiej częstotliwości, określa-

na jako konwencjonalna lub tradycyjna,

l LF TENS o niskiej częstotliwości,

l TENS uderzeniowy, określany jako Burst

TENS,

l TENS krótki, intensywny.

Dobór metodyki zabiegowej jest zależny od ocze-

kiwań, jakie wiążemy z przeprowadzeniem okre-

ślonej terapii. W chorobie Buergera, w celu od-

działywania na drodze odruchowej na duży ob-

szar zabiegowy, podwyższenia progu bólowego,

wydłużenia dystansu poruszania się bez dolegli-

wości bólowych i usprawnienia krążenia, zaleca

się stosowanie przede wszystkim metody seg-

mentarnej. Z kolei w przypadku miażdżycy tęt-

nic kończyn w fazie wczesnej zaleca się miejsco-

we ułożenie elektrod wzdłuż kończyny dolnej.

Elektrostymulacja konwencjonalna jest dobrze

tolerowana przez pacjentów w większości przy-

padków bólowych i od niej najczęściej rozpo-

czyna się terapię. Tam, gdzie niemożliwe jest sto-

sowanie HF TENS, wprowadza się LF TENS. Na-

tomiast TENS uderzeniowy znajduje zastosowa-

nie u chorych, u których poprzednie odmiany

przezskórnej elektrostymulacji nerwów były nie-

skuteczne.

O efektywności powyższej metody, poza prawi-

dłowo dobranymi parametrami prądu, decydu-

je rodzaj i umiejscowienie elektrod podczas te-

rapii. Najczęściej stosuje się elektrody jednora-

zowego użytku oraz elektrody wielokrotnego

użytku wykonane z gumy silikonowej lub meta-

lu w układzie dwuelektrodowym lub czteroelek-

trodowym. Elektrody najczęściej umieszcza się

lokalnie, przykręgosłupowo lub w specyficznych

punktach stymulacyjnych (punkty motoryczne,

akupunkturowe, trigger points ).

Można również stosować formę dwufazową opi-

sywanej terapii, tj. najpierw metodę segmentar-

ną, a następnie metodę miejscową.

Impulsy typu TENS

Przezskórna elektryczna stymulacja nerwów na-

leży do nowoczesnych technik stymulacji fizycz-

nej umożliwiającej wpływ na modulowanie bó-

lu. Stymulacja obwodowa, powodująca aktywi-

zację mechanizmu przeciwbólowego na pozio-

mie rdzenia kręgowego, wpływa również pobu-

dzająco na ośrodki nadrdzeniowe. Istotną rolę

w hamowaniu bólu odgrywa zstępujący układ

siatkowaty pnia mózgu ( descending inhibitory

control ), wywierający hamujący wpływ na wstę-

pujący neuron bólowy. Hamowanie to jest reali-

zowane za pośrednictwem neuroprzekaźników,

uwalnianych z zakończeń zstępujących włókien:

serotoniny i noradrenaliny, oraz poprzez akty-

wację interneuronu enkefalinergicznego rogów

tylnych rdzenia. Z kolei na ośrodkowe działanie

stymulacji elektrycznej wskazuje długotrwała

Wskazaniami do stosowania przezskórnej elek-

trostymulacji nerwów są umiejscowione bóle po-

chodzenia somatogennego i neurogennego. Te-

rapię TENS można stosować w bólach naczy-

niowych, niedokrwiennych w obrębie kończyn

górnych i dolnych, np. w chorobie Raynauda

i chorobie Buergera. Podejmowano również pró-

by stosowania terapii w leczeniu dusznicy bole-

snej. Niewątpliwą zaletą jest możliwość wykony-

wania zabiegów w warunkach domowych za po-

mocą ministymulatorów. Przeciwwskazania:

rozlane bóle trzewne, bóle o podłożu psycho-

gennym oraz wszczepiony rozrusznik serca.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: