KOŚCI.doc

OSTEOLOGIA

Kość rozwija się na podłożu zarodkowej tkanki łącznej (mezenchymy) lub chrząstki.

1). kostnienie na podłożu łącznotkankowym : osteoblasty wytwarzają istotę kostną, a miejsce tkanki łącznej, w której to zjawisko zachodzi, mętnieje, staje się nieprzezroczyste = punkt kostnienia. Beleczki kostne odchodzą od punktu kostnienia promieniście, trójwymiarowo, a na powierzchni powstaje wciąż nowa tkanka łączna (kość grubieje). Tkanka łączna otaczająca kość przekształca się w okostną.Na podłożu łącznotkankowym powstają tzw. kości okładzinowe : np. kości sklepienia i ścian bocznych czaszki, większość kości twarzy, obojczyki.

2). kostnienie na podłożu chrzęstnym : w tym rodzaju kostnienia chrząstka służy za model, dokoła którego i wewnątrz którego występuje zjawisko rozbudowy kości i równoczesnego niszczenia chrząstki od wewnątrz. Nigdzie nie występuje bezpośrednia przemiana chrząstki

w kość. Zawsze chrząstka zostaje zniszczona najpierw, a następnie na jej miejsce powstaje kość. Przed zanikiem chrząstki (uszkodzonej wskutek zaburzeń w odżywieniu) zostają w niej złożone sole wapniowe = punkt kostnienia. W rozwoju na podłożu chrzęstnym występują rów­nolegle dwa zjawiska : kostnienie ochrzęstne i kostnienie śródchrzęstne.Znaczna liczba kości kostnieje na podłożu chrzęstnym : np. kości podstawy czaszki, kosteczki słuchowe (bez wyrostka przedniego młoteczka), wyrostek rylcowaty kości skronio­wej, kość gnykowa, kręgi, żebra, mostek, kości miedniczne, kości kończyn.

Podział kości :Pod względem kształtu odróżniamy :

1). kości długie (ossa longa) - w których jeden z trzech wymiarów przewyższa znacznie po­zostałe. W budowie takiej kości wyróżniamy : trzon (corpus), koniec bliższy (extremitas proximalis) - "bliższy" oznacza : bliższy tułowia, koniec dalszy (extremitas distalis). Końce inaczej mogą być określane jako nasady (epiphysis). Trzon zawiera jamę szpikową wypeł­nioną szpikiem. Przykład kości długiej : k. udowa, paliczki, piszczel, k. ramienna.

2). kości płaskie (ossa plana) - wydłużone w dwóch kierunkach, bardzo znacznie spłasz­czone w kierunku trzecim. Przykład kości płaskiej : łopatka, mostek, kość ciemieniowa.

3). kości krótkie (ossa brevia) - są tam gdzie silna budowa wiąże się z ograniczoną ruchomo­ścią. Mniej więcej równo rozwinięte we wszystkich trzech kierunkach. Przykład kości krótkiej : kość czworoboczna większa, k. trójgraniasta, k. łódeczkowata (nadgarstek).

4). kości różnokształtne (ossa multiformia) - obejmują te kości, których nie da się zaliczyć do żadnej innej grupy. Przykład kości różnokształtnej : kręgi.

5). kości pneumatyczne (ossa pneumatica) - zawierają przestrzenie wysłane błoną śluzową i wypełnione powietrzem. Przykład kości pneumatycznej : kość czołowa, k. klinowa, szczęka

PODZIAŁ POŁĄCZEŃ :Z rysu rozwojowego połączeń kości wynika, że występują w ustroju w dwóch zasad­niczych postaciach : jako połączenia ścisłe i wolne (in. ruchome, maziowe, stawy).

Połączenia ścisłe (synarthroses)Łączenie elementów odbywa się tu poprzez tkanki i w zależności od rodzaju tkanki dzielimy połączenia ścisłe na :

1Więzozrost ( syndesmosis s. junctura fibrosa) występuje w czterech postaciach :

a). więzozrost włóknisty (syndesmosis fibrosa), w którym połączenie tworzą kolagenowe (klejodajne) pasma łącznotkankowe, np. błona międzykostna przedramienia.

b). więzozrost sprężysty (syndesmosis elastica), występują w nim włókna sprężyste zamiast klejodajnych, np. więzadła żółte (więzadła międzyłukowate).

c). szew (sutura), gdzie między łączącymi kośćmi występuje cienka, ale bardzo mocna war­stwa tkanki łącznej. W zależności od kształtu łączących się brzegów odróżniamy :

-szew gładki lub płaski lub prosty (sutura plana s. levis), gdy powierzchnie łączących się kości są płaskie np. szew podniebienny pośrodkowy .

-szew łuskowy (sutura squamosa), gdzie powierzchnie kości zachodzą na siebie dachówko­wato np. połączenie łuski kości skroniowej z kością ciemieniową.

- szew piłowaty lub zębaty (sutura serrata), naprzemiennie ułożone ząbki i zagłębienia jednej kości wchodzą w analogiczne kości drugiej, np. szew wieńcowy.

- wklinowanie (gomphosis), umocowanie korzenia zęba w ścianie zębodołu dzięki wąskiej warstwie tkanki łącznej. Jego odmianą jest szew rozszczepiony (schindylesis), gdzie ostry brzeg jednej kości wnika w zagłębienie drugiej , np. dziób kości klinowej ze skrzydłami lemie­sza.

Chrząstkozrost (synchondrosis s. junctura cartilaginea) polega na połączeniu elementów za pomocą warstwy chrzęstnej. Rozróżniamy dwa rodzaje chrząstkozrostu :

a). chrząstkozrost włóknisty np. krążek międzyłonowy, krążek międzykręgowy

b) chrząstkozrost szklisty np. chrząstkozrost mostkowo-żebrowy żebra I.

Spojenie łonowe (symphysis pubica) nie jest klasycznym chrząstkozrostem, ze względu na następujące cechy :

- czasem występująca jamka- więzadła- krążek międzyłonowy (discus interpubicus)- dwie powierzchnie spojeniowe (facies symphysiales)

Kościozrost (synostosis) powstaje z wiekiem przez kostnienie obu poprzednich postaci, np. kostnienie szwów czaszki, k. krzyżowa.

STAWY in. POŁĄCZENIA MAZIÓWKOWE (ARTICULATIONES s. JUNCTURAE SYNOVIALES) :Są to najbardziej ruchome połączenia. W każdym stawie  występują elementy stałe : 1. wolne, pokryte chrząstką powierzchnie stawowe (facies articulares) 2. torebka stawowa (capsula articularis) 3. jama stawowa (cavitas articularis)

Oprócz stałych elementów występujących w każdym stawie, wyróżniamy także elementy nie­stałe, występujące w niektórych stawach :

1. więzadła stawowe (ligamenta articularia), silne pasma łącznotkankowe będące zgrubieniami błony włóknistej torebki stawowej. Czynność : wzmacniają torebkę stawową, przytrzymują elementy stawu w prawidłowym położeniu, zabezpieczają kierunek ruchu w stawie, przeciw­działają oddalaniu się końców stawowych od siebie. Np. staw łokciowy.

2. obrąbki stawowe (labra glenoidalia), zbudowane z chrząstki włóknistej, w postaci pierście­nia całkowitego lub częściowego tworzą przedłużenie panewki stawowej, na której brzeg są nałożone. Czynność : powiększają i pogłębiają panewkę, służą jako ochrona przed uderze­niami główki. Np. staw ramienny.

3. krążki stawowe (disci articulares), twory z chrząstki włóknistej dzielące jamę stawową na dwie komory, zrośnięte na obwodzie z warstwą włóknistą torebki stawowej. Czynność : służą jako "zderzaki" dla powierzchni stawowych, dopasowują nieregularne powierzchnie stawowe, służą za przesuwalne powierzchnie stawowe. Np. staw skroniowo-żuchwowy.

4. łąkotki stawowe (menisci articulares), podobne do poprzednich, jednak nie tworzą całkowi­tej przegrody jamy stawowej, a jedynie częściową. Mają półksiężycowaty kształt, o klinowa­tym przekroju. Czynność : jak wyżej. Np. staw kolanowy.

5. fałdy maziowe ( plicae synoviales), często wypełnione tkanką tłuszczową tworząc wtedy ciała tłuszczowe (corpora adiposa), wypełniają tzw. martwą przestrzeń stawu. Np. staw kola­nowy.

6. kosmki maziowe (villi synoviales), powiększają wewnętrzną powierzchnię "produkcyjną" błony maziowej. Np. staw kolanowy.

7. kaletki maziowe (bursae synoviales), uchyłki błony maziowej na zewnątrz jamy stawowej. Czynność : ułatwienie ślizgania się ścięgien, czy mięśni. Np. staw kolanowy.

8. trzeszczki (ossa sesamoidea), elementy kostne lub chrzęstne włączone w ścięgna mięśni. Czynność : zmieniają kierunek działania siły mięśnia. Największą trzeszczką jest rzepka.

Np. staw kolanowy.

PODZIAŁ STAWÓW :Stawy dzielimy ze względu na :a).  kształt powierzchni stawowych b).  ilość elementów budujących dany staw ( proste, gdy dwa elementy lub złożone). Np. sta­wem prostym jest staw międzypaliczkowy, stawem złożonym jest staw łokciowy. c).  ruchomość, czyli ilość osi ruchu (stawy jedno-, dwu-, i wieloosiowe)

Stawy jednoosiowe : 1. staw zawiasowy (ginglymus), główka stawowa ma kształt bloczka, a panewka jest negaty­wem główki. Oś ruchu jest ustawiona poprzecznie do osi kości długich wchodzących w skład stawu. Ruchy : zgięcie (flexio) i prostowanie (extensio). Cechą charakterystyczną stawu za­wiasowego jest występowanie więzadeł pobocznych. Przykład : stawy międzypaliczkowe, staw ramienno-łokciowy.

2. staw obrotowy (articulatio trochoidea), cylindrycznie ukształtowana główka porusza się jak czop w łożysku. Oś stawu przebiega wzdłuż długiej osi kości. Ruchy : obrotowe (rotatio). Przykład : staw promieniowo-łokciowy bliższy.

Stawy dwuosiowe :3. staw śrubowy (articulatio cochlearis), ruch obrotowy dokoła osi podłużnej łączy się z rów­noczesnym ruchem wzdłuż tej osi (jak przy wkręcaniu śruby). Przykład : staw dolny głowy (ruchy przeczenia).

4. staw elipsoidalny, czyli kłykciowy ( articulatio ellipsoidea s. condylaris), główka stawowa o przekroju eliptycznym. Ruchy : zgięcie (flexio), prostowanie (extensio), odwodzenie (abductio), przywodzenie (adductio), obwodzenie (circumductio). Przykład : staw promie­niowo-nadgarstkowy ( zamiast zgięcia i prostowania w tym stawie mamy : zgięcie grzbietowe i dłoniowe - flexio palmaris et dorsalis).

5. staw siodełkowy (articulatio sellaris), obie powierzchnie stawowe mają kształt siodła.

Ruchy :  przywodzenie (adductio), odwodzenie (abductio), przeciwstawianie (oppositio), od­prowadzanie (repositio), obwodzenie (circumductio). Przykład : staw nadgarstkowo-śród­ręczny kciuka.

Stawy wieloosiowe :      6. staw kulisty wolny (articulatio spheroidea), powierzchnię stawową główki stanowi wycinek kuli, a panewka jest mała. Ruchy : zgięcie (flexio), prostowanie (extensio), przywodzenie (adductio), odwodzenie (abductio), obrót do wewnątrz (rotatio interna), obrót na zewnątrz (rotatio externa), obwodzenie (circumductio). Przykład : staw ramienny.

7. staw kulisty panewkowy ( articulatio cotylica), główka stawowa jest objęta panewką poza równik. Zakres ruchów jak poprzednio, choć nieco ograniczony. Przykład : staw biodrowy.

8. staw nieregularny (articulatio irregularis), nie da się określić gdzie jest główka a gdzie jest panewka. Często w ich obręb są włączone krążki stawowe w celu dopasowania do siebie nie­regularnych powierzchni. Przykład : staw mostkowo-obojczykowy.

9. staw płaski (articulatio plana), powierzchnie stawowe są prawie płaskie, równe lub guzko­wate  i mniej więcej tej samej wielkości. Ruchy : silnie ograniczone (zależne od napięcia apa­ratu więzadłowego), Przykład : staw krzyżowo-biodrowy. Dawniej były nazywane stawami półścisłymi (amphiarthroses).

Articulatio humeri (staw ramienny) :Jest to staw kulisty wolny. Główkę stawową tworzy powierzchnia stawowa głowy kości ramiennej (facies articularis ca­pitis humeri); panewkę stawową stanowi wydrążenie stawowe łopatki (cavitas glenoidalis) oraz obrąbek stawowy (labrum glenoidale), przyczepiony do brzegów wydrążenia stawowego. Obrąbek zwiększa powierzchnię stawową panewki.

Torebka stawowa Błona włóknista na kości ramiennej przyczepia się do szyjki anatomicznej (collum anato­micum). Przyczep jest przerwany powyżej bruzdy międzyguzkowej (sulcus intertubercularis), gdyż w tym miejscu przechodzi do wewnątrz stawu ścięgno głowy długiej mięśnia dwugło­wego ramienia, otoczone pochewką maziową międzyguzkową (vagina synovialis intertubercu­laris). W otoczeniu panewki stawowej błona włóknista przyczepia się do zewnętrznego brzegu obrąbka stawowego; powyżej obrąbka przechodzi na podstawę wyrostka kruczego, gdzie się przyczepia powyżej guzka nadpanewkowego (tuberculum supraglenoidale), który jest miej­scem przyczepu ścięgna głowy długiej mięśnia dwugłowego ramienia. Błona maziowa przyczepia się tak jak błona włóknista, jedynie na podstawie wyrostka kruczego otacza guzek nadpanewkowy.

Więzadła1. więzadło kruczo-ramienne (ligamentum coracohumerale) Przyczepia się do podstawy i brzegu bocznego wyrostka kruczego oraz do guzka większego i mniejszego kości ramiennej.

2. więzadła obrąbkowo-ramienne (ligamenta glenohumeralia), górne, środkowe i dolne.

Przyczepiają się dokładnie tak jak błona włóknista torebki stawowej. De  facto są to zgrubie­nia torebki.

Oprócz wymienionych więzadeł torebka jest wzmocniona przez tzw. "więzadła czynne". Rolę tą pełnią ścięgna mięśni przebiegające w pobliżu stawu, łączące się z torebką włóknistą. Należą do nich ścięgna mięśni : nadgrzebieniowego, podgrzebieniowego, podłopat­kowego i obłego mniejszego.

Mechanika stawu W stawie ramiennym wykonujemy ruchy : zgięcia...