Extremitas inferior
Mięśnie miednicy :
Mięśnie miednicy dzieli się na zewnętrzne i wewnętrzne. Do mięśni wewnętrznych należy m. biodrowo-lędźwiowy (m. iliopsoas). Składa się on z m. psoas major, m. psoas minor, m. iliacus.
1. m. iliacus (m. biodrowy) - leży w dole biodrowym na przestrzeni od grzebienia biodrowego do obu kolców biodrowych przednich i kresy granicznej; kończy się wspólnym ścięgnem na krętarzu mniejszym.
2. m. psoas major (m. lędźwiowy większy) - zbudowany jest z dwóch warstw : powierzchownej, która przyczepia się do powierzchni bocznych trzonów kręgów Th12 - L4, warstwa głęboka przyczepia się do wyrostków żebrowych L1 - L5 (pomiędzy obu warstwami znajduje się część splotu lędźwiowego). Wspólnie z m. biodrowym przyczepia się do krętarza mniejszego.
3. m. psoas minor (m. lędźwiowy mniejszy) - rozpoczyna się na trzonach kręgów Th12 i L1; jego włókna wytwarzają ścięgno kończące się w powięzi biodrowej.
Unerwienie : wszystkie trzy składowe są unerwione przez gałęzie krótkie ze splotu lędźwiowego oraz gałęzie n. femoralis (n. udowego).
Mięśnie zewnętrzne miednicy układają się w trzy warstwy : warstwę powierzchowną tworzy m. gluteus maximus i m. tensor fasciae latae. Warstwę środkową tworzą : m. gluteus medius et minimus. Wreszcie warstwę najgłębszą tworzą : m. piriformis, mm. gemelli, m. obturator internus et externus i m. quadratus femoris.
1. m. gluteus maximus (m. pośladkowy wielki) - przyczepia się do fascia thoracolumbalis, powierzchni pośladkowej talerza k. biodrowej, brzegu bocznego k. krzyżowej i guzicznej
i więzadła krzyżowo-guzowego (lig. sacrotuberale). Włókna części górnej przechodzą szeroką blaszką ścięgnistą ponad krętarzem większym i kończą się w pasmie biodrowo-piszczelowym (tractus iliotibialis). Włókna części dolnej dochodzą do guzowatości pośladkowej (tuberositas glutea).
Czynność : utrzymuje postawę pionową podczas stania. W stawie biodrowym jest najsilniejszym prostownikiem, obraca na zewnątrz i przywodzi. Poprzez przyczep powięziowy odwodzi. W stawie kolanowym prostuje.
Unerwienie : n. gluteus inferior (n. pośladkowy dolny)
2. m. tensor fasciae latae (m. napinacz = naprężacz powięzi szerokiej) - rozpoczyna się na stronie bocznej kolca biodrowego przedniego górnego i w powięzi pośladkowej; jego włókna przechodzą w pasmo biodrowo-piszczelowe (tractus iliotibialis).
Czynność : w stawie kolanowym ustala pozycję wyprostowaną, natomiast zgięty staw zgina jeszcze bardziej. W stawie biodrowym odwodzi i obraca do wewnątrz.
Unerwienie : n. pośladkowy górny (n. gluteus superior)
3. m. gluteus medius (m. pośladkowy średni) - przyczepia się do powierzchni pośladkowej talerza k. biodrowej (między kresą pośladkową przednią i tylną i do powierzchni bocznej krętarza większego w pobliżu wierzchołka.
4. m. gluteus minimus (m. pośladkowy najmniejszy) - przyczepia się do powierzchni pośladkowej talerza k. biodrowej między kresą pośladkową przednią i dolną i dochodzi do powierzchni przedniej krętarza większego.
Czynność : części przednie obu mięśni zginają w stawie biodrowym, części tylne prostują. Części przednie obracają do wewnątrz, cz. tylne obracają na zewnątrz i odwodzą powodując rozkrok.
Unerwienie : n. pośladkowy górny.
5. m. piriformis (m. gruszkowaty) - przyczepia się do powierzchni miednicznej k. krzyżowej
w otoczeniu otworów krzyżowych miednicznych II do IV; włókna dochodzą do strony przyśrodkowej wierzchołka krętarza większego.
6. m. obturator internus (m. zasłaniacz wewnętrzny) - rozpoczyna się na powierzchni wewnętrznej błony zasłonowej i kk. miednicy w otoczeniu otworu zasłonowego; włókna biegną do otworu kulszowego mniejszego, zawracają pod kątem prostym i kończą się w dole krętarzowym.
7. mm. gemelli (mm. bliźniacze) sup. et inf. - górny przyczepia się do kolca kulszowego, dolny do górnego brzegu guza kulszowego; kończą się w dole krętarzowym k. udowej.
8. m. quadratus femoris (m. czworoboczny uda) - odchodzi od brzegu bocznego guza kulszowego i dochodzi do grzebienia międzykrętarzowego k. udowej.
Czynność : wszystkie ww. mięśnie w stawie biodrowym przywodzą, obracają na zewnątrz
i prostują.
Unerwienie : gałęzie krótkie ze splotu krzyżowego.
9. m. obturator externus (m. zasłaniacz zewnętrzny) - przyczepia się do powierzchni zewnętrznej błony zasłonowej i dochodzi do dołu krętarzowego.
Czynność : jak wyżej
Unerwienie : gałąź tylna n. zasłonowego.
Okolica pośladkowa (regio glutea) :
Stanowi przejście miednicy w wolną kończynę dolną - ograniczona jest od góry przez grzebień biodrowy, od dołu przez bruzdę pośladkową (sulcus glutealis), przyśrodkowo przez karb odbytu (crena ani), od przodu i bocznie przez przedni brzeg m. tensor fasciae latae.
Skóra pośladka jest unerwiona przez nn. clunium superiores (nn. pośladków górne) będące gałęziami od gałęzi tylnych nn. rdzeniowych od L1 do L3, nn. clunium medii (nn. pośladków środkowe) - gałęzie od gałęzi tylnych nn. rdzeniowych krzyżowych S1, S2, S3 i nn. clunium inferiores (nn. pośladków dolne) gałęzie od n. cutaneus femoris posterior (n. skórnego tylnego uda). De facto gałęzie tylne nerwów rdzeniowych L1,L2,L3 i S1,S2,S3 dzielą się, każda na gałąź przyśrodkową i boczną. Gałąź przyśrodkowa przebija m. wielodzielny i go unerwia, natomiast przedłużeniem gałęzi bocznej są nerwy skórne pośladków. Dodatkowo skórę pośladka w pobliżu okolicy kroczowej (zwrócone do narządów płciowych zewnętrznych) unerwia n. perforans ligamenti sacrotuberosi ( n. przeszywający więzadło krzyżowo-guzowe) od n. sromowego.
Pod m. pośladkowym wielkim znajduje się okolica podpośladkowa (spatium subgluteale) - jej przednią ścianę tworzą mm. warstwy głębokiej ( m. gruszkowaty, mm. bliźniacze, m. zasłaniacz wewnętrzny i m. czworoboczny uda); ścianę tylną tworzy m. pośladkowy wielki.
Przestrzeń ta komunikuje się z jamą miednicy przez oba otwory kulszowe.
Przez otwór nadgruszkowy (foramen suprapiriforme) przechodzą :
1. n. gluteus superior
2. arteria glutea superior
3. 2 żyły towarzyszące
4. naczynia chłonne
Przez otwór podgruszkowy (foramen infrapiriforme) przechodzą :
1. n. gluteus inferior
2. a. glutea inferior
5. n. ischiadicus
6. n. cutaneus femoris posterior
7. n. pudendus
8. a. pudenda interna
9. 2 żyły towarzyszące
10. tendo m. obturatorii interni
Przez otwór kulszowy mniejszy przechodzą :
1. tendo m. obturatorii interni
2. a. pudenda interna
5. n. pudendus
Punkty przejścia przez otwory kulszowe tętnic pośladkowych i nerwu kulszowego rzutuje się w trójkącie, który jest utworzony przez połączenie linii kolcowo-guzowej, kolcowo-krętarzowej i guzowo-krętarzowej.
Linia kolcowo-guzowa biegnie pionowo od kolca biodrowego tylnego górnego do guza kulszowego, przecinając otwór kulszowy większy. W połowie wysokości tej linii znajduje się otwór podgruszkowy wraz ze swoją zawartością.
Linia kolcowo-krętarzowa łączy kolec biodrowy tylny górny ze szczytem krętarza większego k. udowej. Linię tę dzieli się na trzy odcinki, a między górnym i środkowym znajduje się otwór nadgruszkowy.
Linia guzowo-krętarzowa łączy guz kulszowy z krętarzem większym. Linię tę dzieli się na trzy lub tylko dwa odcinki. Na granicy przyśrodkowej i środkowej 1/3 lub w połowie przechodzi nerw kulszowy.
Okolicę pośladkową dzieli się na cztery kwadranty - w górnym zewnętrznym dokonujemy zastrzyków domięśniowych - leży on powyżej wszystkich otworów, poza miejscami wyjść nerwów i naczyń; jego dno stanowi m. pośladkowy średni
Grupa przednia mięśni uda :
1. m. sartorius (m. krawiecki) - rozpoczyna się na kolcu biodrowym przednim górnym, biegnie po przedniej powierzchni uda w dół i przyśrodkowo, do tyłu od kłykcia przyśrodkowego
k. udowej i kończy się na powierzchni przyśrodkowej trzonu piszczeli, poniżej
i przyśrodkowo od guzowatości piszczeli. Ścięgno tego mięśnia wchodzi w skład gęsiej stopy powierzchownej (pes anserinus superficialis).
Unerwienie : gałęzie n. udowego
Czynność : w stawie biodrowym zgina, odwodzi i obraca na zewnątrz; w stawie kolanowym zgina i obraca do wewnątrz (sumarycznie : zakłada nogę na nogę).
2. m. quadriceps femoris (m. czworogłowy uda) - ma cztery głowy : a). m. rectus femoris
(m. prosty uda) przyczepia się do kolca biodrowego przedniego dolnego, do górnego brzegu panewki i dochodzi do wspólnego ścięgna.
b). m. vastus medialis (m. obszerny przyśrodkowy) - do wargi przyśrodkowej kresy chropawej, aż do wysokości linea intertrochanterica i dochodzi do wspólnego ścięgna.
c). m. vastus intermedius (m. obszerny pośredni) - do przedniej powierzchni trzonu k. udowej obejmując 2/3 górne przedniej powierzchni trzonu i do kresy międzykrętarzowej oraz do wspólnego ścięgna.
d). m. vastus lateralis (m. obszerny boczny) - do wargi bocznej kresy chropawej, do bocznej powierzchni trochanter major, do części bocznej linea intertrochanterica i do przegrody międzymięśniowej bocznej.
Wspólne ścięgno dochodzi do guzowatości piszczeli, a w jego obrębie leży rzepka (od niej odchodzi lig. patellae).
Unerwienie : gałęzie nerwu udowego
Czynność : m. rectus femoris zgina w stawie biodrowym, cały mięsień prostuje w stawie kolanowym.
3. m. articularis genus (m. stawowy kolana) - przyczepia się do przedniej powierzchni trzonu k. udowej przy jej końcu dolnym, kilkoma pasmami dochodzi do błony maziowej torebki stawowej.
Czynność : zapobiega wpuklaniu torebki do stawu
Grupa przyśrodkowa mięśni uda :
1. m. pectineus (m. grzebieniowy) - przyczepia się do tuberculum pubicum, pecten ossis pubis i do linea pectinea.
Unerwienie : gałęzie n. udowego i gałąź przednia n. zasłonowego.
Czynność : przywodzi, zgina i obraca na zewnątrz w stawie biodrowym, współdziałając
w zakładaniu nogi na nogę.
2. m. gracillis (m. smukły) - przyczepia się do gałęzi dolnej k. łonowej i gałęzi k. kulszowej, wraz m. krawieckim i półścięgnistym wytwarza gęsią stopę powierzchowną kończąc się na powierzchni przyśrodkowej trzonu piszczeli, poniżej i przyśrodkowo od guzowatości piszczeli.
Unerwienie : gałąź przednia n. zasłonowego
Czynność : przywodzi, prostuje i słabo obraca na zewnątrz w stawie biodrowym; zgina i słabo obraca do wewnątrz w stawie kolanowym.
3. m. adductor longus (m. przywodziciel długi) - rozpoczyna się na przedniej powierzchni obu gałęzi k. łonowej i dochodzi do 1/3 środkowej wargi przyśrodkowej kresy chropawej.
Czynność : w stawie biodrowym przywodzi, zgina i nieznacznie obraca na zewnątrz.
4. m. adductor brevis (m. przywodziciel krótki) - o ile poprzednie trzy mięśnie tworzyły warstwę powierzchowną tej grupy, o tyle m. adductor brevis tworzy warstwę środkową. Przyczepia się do przedniej powierzchni gałęzi dolnej k. łonowej i do górnej 1/3 wargi przyśrodkowej kresy chropawej.
Czynność : w stawie biodrowym przywodzi, zgina i obraca na zewnątrz (zakładając nogę na nogę).
Unerwienie : gałąź przednia n. zasłonowego.
5. m. adductor magnus (m. przywodziciel wielki) - jest położony najgłębiej; ma kształt trójkąta, wierzchołkiem skierowanego do k. kulszowej i łonowej, a podstawą do kresy chropawej (aż do nadkłykcia przyśrodkowego k. udowej). Rozpoczyna się na przedniej powierzchni gałęzi dolnej k. łonowej i gałęzi k. kulszowej oraz na stronie bocznej guza kulszowego. Linia przyczepów początkowych tworzy łuk otaczający od dołu otwór zasłoniony. Włókna górne biegną prawie poziomo do górnej 1/3 wargi przyśrodkowej kresy chropawej (często są oddzielone i tworzą tzw. m. adductor minimus). Włókna środkowe biegną skośnie i w dół przyśrodkowo i dochodzą do wargi przyśrodkowej kresy chropawej poniżej poprzednich. Włókna dolne tworzą samodzielny brzusiec przyczepiający się do tuberculum adductorium (guzka przywodzicieli).
Czynność : przywodzi w stawie biodrowym, część przyczepiająca się do kresy chropawej obraca na zewnątrz, część przyczepiająca się do nadkłykcia przyśrodkowego obraca do wewnątrz ( z położenia odwróconego). Prostuje staw biodrowy lub nieznacznie go zgina.
Unerwienie : gałąź tylna n. zasłonowego i n. piszczelowy.
TRIGONUM FEMORALE (trójkąt udowy) :
Leży na przedniej powierzchni uda. Jest od góry ograniczony przez lig. inquinale, bocznie przez brzeg przyśrodkowy m. sartorius, przyśrodkowo przez brzeg przedni m. adductor longus. Na terenie trigonum femorale leży mniejszy obszar tzw. dół biodrowo-grzebieniowy (fossa iliopectinea) ograniczony od góry przez lig. inquinale, przyśrodkowo przez przyśrodkowy brzeg m. pectineus, bocznie przez brzeg boczny m. iliopsoas. Dno dołu stanowią oba mięśnie wyścielone przez blaszkę głęboką powięzi szerokiej. Przednie ograniczenie dołu stanowi blaszka powierzchowna fascia lata.
Zawartość : 1. I odcinek arteria femoralis z odgałęzieniami
2. III odcinek vena femoralis z dopływami
3. naczynia chłonne głębokie uda
4. węzły chłonne pachwinowe głębokie
...
lubernat