Mikroekonomia mgr Grażyna Karwacka
BUDŻET PAŃSTWA I POLITYKA FISKALNA. SYSTEM PODATKOWY.
budżet państwa – to plan finansowy zawierający dochody i wydatki państwa związane z realizacją przyjętej polityki społecznej, gospodarczej i obronnej. Sporządzany na okres jednego roku i zatwierdzany przez władzę ustawodawczą. Po zatwierdzeniu staje się aktem prawnym.
Funkcje budżetu państwa:
funkcja fiskalna – polega na gromadzeniu środków
funkcja redystrybucyjna – dokonywanie zmian w podziale dochodu narodowego, poprzez np.: progresywne opodatkowane
funkcja stymulacyjna – polega na oddziaływaniu wpływów i wydatków budżetu na życie gospodarcze i społeczne
funkcja alokacyjna – umożliwia zmiany struktury wytwarzanego dochodu narodowego
system podatkowy – określone podmioty i/lub dobra podlegające opodatkowaniu, rodzaje podatków, wysokości stawek podatkowych, rodzaje ulg i zwolnień podatkowych oraz kształtowanie wydatków zgodnie z potrzebami państwa.
Budżet centralny i budżety lokalne
Polityka budżetowa opiera się na określonych zasadach umożliwiających władzy wykonawczej prowadzenie polityki finansowej państwa:
- zasada rocznego finansowania – plan dochodów i wydatków budżetowych obejmuje okres jednego roku (przy czym rok budżetowy nie musi się pokrywać z rokiem kalendarzowym)
- zasada zupełności – budżet obejmuje wszystkie dochody i wydatki państwa
- zasada jedności – budżet państwa powinien tworzyć jedną całość
- zasada jawności – budżet państwa powinien być podany do publicznej wiadomości (zarówno tworzenie i uchwalanie, jak i sprawozdanie z wykonania)
- zasada równości budżetowej – polega na dążeniu do tego, żeby bieżące dochody z podatków i innych źródeł były wystarczające do finansowania wszytskich wydatków budżetowych
deficyt budżetowych
nadwyżka budżetowa
Wpływy budżetowe – podatki, obligacje skarbowe, cła, dochody ze sprzedaży prywatyzowanych przedsiębiorstw, opłaty skarbowe, sądowe, notarialne i inne
podatki – przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenia pieniężne pobierane przez państwo
podział podatków
ze względu na przedmiot opodatkowania:
podatki dochodowe – od płac, rent, emerytur, odsetki od posiadanego kapitału, od dochodów przedsiębiorstw i instytucji
podatki konsumpcyjne – (podatki od wydatków) podatek obrotowy, podatek wat, akcyza, czasami cło
podatki majątkowe – płacone od posiadanego majątki, kapitału oraz od przenoszenia praw do majątku (np. podatki spadkowe, od darowizny)
ze względu na podmiot bezpośrednie rozliczający podatek:
bezpośrednie – podmiot sam bezpośrednio rozlicza się z budżetem
pośrednie – ukryte w cenach nabywanych dóbr lub usług
opodatkowanie
proporcjonalne
progresywne
regresywne
najważniejsze podatki:
podatek VAT od towarów i usług (30% wpływów)
podatek PIT od dochodów osobistych (26% wpływów)
składki na ubezpieczenia społeczne (ok 25% wpływów) płacone przez pracodawcę i pracownika
podatek od dochodu przedsiębiorstw (ok 10% wpływów)
Krzywa Laffera – relacja stóp opodatkowania do przychodów z podatków
Ppd
%
wydatki budżetowe
związane z:
- obroną narodową, administracją i wymiarem sprawiedliwości
- realizacja celów społecznych „państwa dobrobytu” (oświata, kultura, ochron zdrowia, świadczenia socjalne)
- związane z funkcją interwencyjną w gospodarce
Mnożnik wydatków budżetowych (mg)– wskazuje ile razy przyrost dochodu jest większy od przyrostu wydatków rządowych na dobra i usługi. Np.: jeśli mg = 5, to dodatkowe 10mln przeznaczone na budowę drogi daje dodatkowy przyrost dochodu narodowego w wysokości 50mln.
Transfery – zwiększają zasoby pieniężne ludności (subwencje – dla przedsiębiorstw)
podatki netto – różnica między sumą wpłaconych podatków, a wypłaconych transferów z budżetu
mnożnik podatkowy – informuje o zmianach wielkości dochodu narodowego w wyniku zmian kwoty podatków. Mnożnik jest ujemny, gdyż zmiany podatków i dochodu narodowego są jednokierunkowe. Kwotowe podwyższenie podatków obniża dochód do dyspozycji, a w konsekwencji wydatki konsumpcyjne, co w ostateczności prowadzi do obniżenia dochodu narodowego.
Mnożnik podatkowy działa z mniejszą siłą niż mnożnik wydatków rządowych.
POLITYKA FISKALNA
polityka fiskalna (budżetowa) – decyzje maństwa dotyczące podatków i wydatków z budżetu
polityka stabilizacyjna – obejmuje działania państwa zmierzające do utrzymania produkcji blisko poziomu produkcji potencjalnej
aktywna polityka fiskalna – podejmowanie takich decyzji dotyczących zmian dochodów i wydatków budżetowych, które pozwolą osiągnąć zamierzone w danej sytuacji cele gospodarcze.
Pasywna polityka fiskalna – polega na wykorzystywaniu właściwej niektórym instrumentom wrażliwości na zmiany poziomu dochodu narodowego, zatrudnienia i innych wielkości ekonomicznych. Instrumenty te samoczynnie, bez podejmowania dodatkowych decyzji reagują na zmianę koniunktury, tzw. automatyczne stabilizatory koniunktury – podatek dochodowy, VAT, zasiłek dla bezrobotnych
W jaki sposób może być realizowana aktywna i pasywna polityka fiskalna (instrumenty aktywnej i pasywnej polityki fiskalnej)
mnożnik zrównoważonego budżetu – to mechanizm polegający na tym, że wzrost wydatków państwa, któremu towarzyszy taki sam wzrost podatków, powoduje zwiększenie produkcji
dług publiczny – jest finansowym zobowiązaniem państwa z tytułu zaciągniętych pożyczek oraz innych form działalności, w wyniku których państwo płaci odszkodowanie.
Na co wydawane mogą być dodatkowe pożyczki zasilające budżet? Jakie konsekwencje może mieć dług publiczny?
Sposoby finansowania długu publicznego
- obligacje państwowe
- bony skarbowe
- sprzedaż części majątku publicznego
1
rpczarny1