278.doc

PEDAGOGIKA RESOCJALIZACYJNA

1.      Proces wychowania resocjalizacyjnego, jego struktura i właściwości.

2.      Prakseologiczne zasady projektowania systemów resocjalizacyjnych.

3.      Organizacja procesu resocjalizacji w warunkach zakładowych.

4.      Formy oddziaływań resocjalizacyjnych w środowisku otwartym.

5.      Specyficzne formy resocjalizacji (psychoterapia, socjoterapia) osób uzależnionych i z zaburzoną osobowością.

6.      Wychowawca i zespół pedagogiczny w procesie resocjalizacji.

7.      Możliwości i metody pomiaru wyników oddziaływań resocjalizacyjnych.

ĆWICZENIA:

1.      wybrane zagrożenia społeczne, możliwości przeciwdziałania, warunki bezpieczeństwa dzieci i młodzieży

2.      charakterystyka wybranego typu lub wybranej placówki resocjalizacyjnej (może być na podstawie artykułu prasowego, itp.) lub ogniska wychowawczego, świetlicy środowiskowej, placówki odwykowe.

3.      Techniki psychoterapeutyczne i socjoterapeutyczne stosowane w ośrodkach dla osób uzależnionych i z zaburzoną osobowością

4.      Osobowość wychowawcy a skuteczność resocjalizacji (fragmenty książek, artykuły, itp.)

5.      Przykłady nowych rozwiązań systemowych i metodycznych w resocjalizacji.

07.10.2000 W

Proces wychowania. Organizacja procesu resocjalizacyjnego.

PROCESEM WYCHOWANIA nazywamy ciąg zmian zachodzących w osobowości człowieka, ciąg oddziaływań uzupełniających te zmiany. Mamy tu na myśli zmiany zachowania, sposobu myślenia w systemie wartości, odnośnie motywacji w działaniu, odnośnie aspiracji i celów życiowych bądź systemu budowania aspiracji życiowych, zmiany w zakresie zainteresowań.

PROCES INDYWIDUALNEGO ODDZIAŁYWANIA

W wzajemne oddziaływanie. Wychowawca musi posiadać większą siłę               oddziaływania na                       wychowanka, wychowawca zna drogę a wychowanek nie.

Sterownikiem w tym procesie są wartości.

P

UKŁAD ODDZIAŁYWANIA NA GRUPĘ (O. ZESPOŁOWE)

W      

                  Jedynym racjonalnym układem oddziaływań jest o. zbiorowe

                          na grupę. Celem jest zbudowanie określonego systemu

P1                            P2        wartości (spojrzenie aksjologiczne na wychowanie) 

P3                            P4

SPOJRZENIE TELEOLOGICZNE NA WYCHOWANIE

              Drogą, jaka ma zmierzać pedagog, jest określony cel, jakim jest człowiek. Istotnym elementem w wychowaniu jest motywacja. Wyróżniamy kilka rodzajów motywacji :

1.      MOTYWACJA LĘKOWA

2.      MOTYWACJA AMBICYJNA – jest sterowna, nakierowuje dziecko na osiąganie celów, motywuje je do bycia lepszym. Motywacja ambicyjna sprawdza się jedynie do pewnego czasu – dziecko będzie się starało być najlepszym ale w pewnym momencie może to wywołać niezdrową rywalizację wśród dzieci.

3.      MOTYWACJA PRAKTYCZNA – uzasadnia się dziecku, że warto być lepszym podając przykłady, np. że będąc tak dobrym łatwiej się żyje, ma się lepsze perspektywy, itp.

4.      MOTYWACJA SPOŁECZNA – działanie nie tylko dla siebie ale także dla innych

5.      MOTYWACJA IDEOWA – jest w tej hierarchii najwyższa. Obecnie brak jest na świecie wyznawców określonej idei z powodu jej kryzysu. Spowodowane jest to po części faktem niedawnego totalitaryzmu, który odcisnął swoje piętno na współczesnych, którzy nie mają już teraz zaufania do żadnych ideałów czy idei, ideologii. Motywacja ideowa jest obecnie rzadko pobudzana, jest obecna w bardzo małych grupach społecznych (np. młodzież oazowa, harcerstwo, itp.). tą motywacją nic nie zdziałamy u wychowanków będących przedmiotem oddziaływań resocjalizacyjnych. Do nich można dotrzeć jedynie za pomocą motywacji praktycznej.

WARTOŚCI

1.      WARTOŚCI ABSOLUTNE czyli ogólnoludzkie. Wartości te trzeba ukształtować u wychowanków w procesie wychowania, np. szacunek do życia (życie jako wartość), prawda, godność człowieka (człowieczeństwo), sprawiedliwość, wolność człowieka, która nie może być zniewalaniem drugiego człowieka, równość (egalitaryzm), która często staje w opozycji do wolności.

2.      WARTOŚCI SPOŁECZNE związane w relacjach z dużymi grupami społecznymi, takimi jak naród, państwo. Taką naczelną wartością  jest tutaj patriotyzm, internacjonalizm, zaangażowanie. Jednakże nadmierne rozbudowanie patriotyzmu może prowadzić do niebezpiecznych form np. do nacjonalizmu, szowinizmu, ksenofobii. W procesie resocjalizacji wartości te mogą wystąpić ale muszą być zbudowane na podstawie wartości ogólnoludzkich.

3.      STOSUNEK DO DRUGIEGO CZŁOWIEKA – szacunek, chęć niesienia pomocy, wszelkie wartości moralne, uczciwość. W procesie resocjalizacji te wartości są najbardziej istotne, gdyż u wychowanków ta sfera osobowości jest najczęściej zaburzona. Zaburzona jest relacja międzyludzka, jest źle ukształtowany system wartości, który jest trudny do odbudowania i ponownego ukształtowania.

4.      STOSUNEK DO SIEBIE SAMEGO  -  wartości związane w relacji „ja – wartości”. Są to: dążenie do doskonałości (perfekcjonizm), samodoskonalenie się, samowychowywanie. W procesie resocjalizacji oddziaływanie na wychowanka musi na nowo wytworzyć szacunek do samego siebie. u wychowanków z placówek resocjalizacyjnych proces samowychowania przebiegał w niewłaściwych warunkach i w niewłaściwy sposób, najczęściej przebiegał pod wpływem motywacji lękowej.

5.      WARTOŚCI EKOLOGICZNE – stosunek do przyrody i jej ochrona, poszanowanie życia w jakiejkolwiek postaci (jest to punkt odniesienia do wartości ogólnoludzkiej, jaką jest szacunek do życia). Jest to nowa forma wartości – dzieci aktywnie uczestniczą w różnych akcjach ekologicznych („Sprzątanie świata”) i ma to tendencję wzrostową.

6.      STOSUNEK DO WARTOŚCI KULTUROWYCH – ten czynnik wyróżnia nas od innych kultur czy narodowości. Wartości te czynią człowieczeństwo w jego pełnym wymiarze. Im bardziej człowiek jest nastawiony na odbiór dóbr kulturalnych (kino, teatr, literatura), tym mniejsze istnieje niebezpieczeństwo, że ten człowiek stanie się niebezpieczny dla otoczenia. W procesie resocjalizacji ten system wartości należy odbudować, gdyż coś lub ktoś mógł je zniszczyć lub nie wytworzyły się wcale - uwarunkowania środowiskowe, zaburzenia psychofizyczne w sferze rozróżniania dobra od zła. Wychowanek nie mający prawidłowo rozwiniętego tego systemu wartości nie potrafi odróżnić dobra od zła bo nikt go tego nie nauczył, dal niego liczy się tylko to, co jest atrakcyjne w danym momencie. Zło jest bardzo ukształtować jeśli robi się to systemowo (np. totalitaryzm, nazizm, itp.).

W procesie wychowania należy przestrzegać pewnych zasad wychowania :

a)      zasada instancji obiektywnych – wychowanka należy traktować takim, jakim jest i od tego rozpoczyna się pracę z dzieckiem – czyli traktuje się je obiektywnie, nie mieć żadnych uprzedzeń do niego, trzeba też uwzględnić przejścia dziecka we wcześniejszych etapach życia. Wychowawca staje przed wychowankiem z powodu określonego podziału społecznego (rola społeczna), nadania społecznego i posiada akceptację społeczną. Praca nauczycielska jest apolityczna i reprezentuje intencje ogólnospołeczne.

b)     zasada aktywności – wychowanek w procesie wychowania musi się wykazywać własną aktywnością; na siłę jeszcze nikt nikogo nie wychował. Wychowanka należy pobudzić do aktywności.

c)      zasada indywidualizacji i zespołowości – naturalnym sposobem oddziaływania jest indywidualne podejście do wychowanka, ale istnieją pewne granice możliwości pedagogiki, które zmuszają do tworzenia optymalnych grup wychowanków, które nie będą powodem zagubienia możliwości indywidualizacji. W zbyt dużych grupach wychowawczych nauczyciel nie jest w stanie dotrzeć do wszystkich wychowanków.

d)     Zasada autorytetu wychowawcy – autorytet nie może być budowany z zewnątrz, „budowniczym” autorytetu jest wychowawca, który w procesie resocjalizacji wpływa na wychowanków. Autorytet stanowi wzorzec postępowania dla wychowanków.

20.10.2000 ćwiczenia

ZAGROŻENIA SPOŁECZNE – ARTYKUŁY Z PRASY

22.10.2000 W

Prakseologiczne zasady projektowania systemów resocjalizacyjnych.

Jeżeli chodzi o systemy można mówić o układzie w skali makro – są to instytucje i organizacje oraz w skali mikro – odnoszące się do określonej placówki.

SYSTEM – układ elementów złożonych w jedną całość. System zakłada współdziałanie – jest układem komplementarnym (uzupełniającym).

W każdym systemie można znaleźć 3 płaszczyzny :

1.      Strukturalna – np. placówek opiekuńczych, pogotowie diagnostyczno – rozdzielcze a także pogotowie policyjne. Dziecko dopiero stamtąd trafia do określonej placówki.

a)                  struktura placówek

b)                  struktura podejmowanych działań

2.      Funkcje i cele poszczególnych placówek (systemowy) i poszczególnych działań (metodologiczny).

a)                  układ systemowy – przypisywanie pewnych funkcji placówkom jako dominujące np. świetlica – wyrównywanie braków, zaspokajanie niektórych potrzeb dziecka. W placówce opieki całkowitej spełnia się wszystkie potrzeby dziecka. Chodzi tu o to, aby w każdej placówce wyodrębnić jej funkcje dominujące.

3.      Procedury działania – metody, techniki, zabezpieczenie w odpowiednie warunki np. materialne. Ta płaszczyzna mówi o stronie praktycznej, o prakseologii czyli o działaniu. Należy odpowiedzieć jakimi metodami będziemy realizować proces resocjalizacji, czy przez pracę, czy jeszcze inaczej np. sport, nauka, elementy kultury.

Przystępując do modyfikacji systemów musimy dokonać :

1.      diagnozy realnej sytuacji – aktualne potrzeby zaistniałej sytuacji, czy też już istniejącej. Często diagnoza jest niewykorzystywana (EWIKAN – SPRAWOZDANIE STATYSTYCZNE DOTYCZĄCE NAUCZYCIELI).

2.      warunki działania tej instytucji, jej rzeczywistość zewnętrzna i wewnętrzna.

FUNKCJE PLACÓWEK RESOCJALIZACYJNYCH :

-          funkcja opiekuńcza – zakres tej funkcji zależy od placówki, w zależności jaka to jest placówka (realizacja potrzeb dziecka)

-          funkcja wychowawczo – dydaktyczna

-          funkcja terapeutyczna

ŚRODKI JAKIMI DYSPONUJE SIĘ W SYSTEMIE :

-          środki materialne

-          środki wpływu osobistego – kadra pedagogiczna

-          środki na kształcenie kadry

-          potencjał – grupa wychowawcza, jej wielkość, struktura, współdziałanie

-          środki związane z kulturą, cywilizacją (teatr, kino, wystawy, muzea).

03.11.2000 ćw.

CHARAKTERYSTYKA WYBRANEGO TYPU PLACÓWKI RESOCJALIZACYJNEJ

05.11.2000 W

Organizacja pracy resocjalizacyjnej w warunkach zakładowych.

1.      model postulowany

2.      model rzeczywisty placówki

3.      model perspektywiczny (funkcjonalny)

AD. 1

MODEL POSTULOWANY

Przede wszystkim trzeba przejrzeć dokumenty placówki, jest to model prawie idealny, całkowicie oderwany od rzeczywistości, ale można utworzyć taki model właściwie w oparciu o postulaty zawarte w dokumentach placówki. Jest to model postulowany z punktu widzenia urzędniczego. Dawniej statuty były opracowywane odgórnie (w szczególności placówki opiekuńczo – wychowawcze), obecnie każda placówka może sama opracowywać swój statut, jest to zawarte w przepisach z 1993 roku, jednakże wszystkie statuty są oparte na statucie „centralnym”. Przepisy zawarte w tych statutach w modelu postulowanym są nierzeczywiste i nierealne, odstają od rzeczywistości wychowawczej.

AD. 2

MODEL RZECZYWISTY

W tym modelu przyjmuje się te wzory, które nie odstają od rzeczywistości, sprawdzają się w pracy. Model rzeczywisty buduje się na wzorcach czerpanych z otoczenia, z doświadczenia i z tego względu jest on często stosowany. Wzory są czerpane z innych środowisk.

AD. 3

MODEL PERSPEKTYWICZNY

Ten model można zastosować gdy nie ma jeszcze takiego typu instytucji. Model jest tworzony od podstaw, przy tworzeniu takiego modelu brak jest precedensów i doświadczeń z innych środowisk i placówek. U podstaw tego modelu leży diagnoza, trzeba dokonać diagnozy : co powinno być w tej placówce, diagnoza powinna objąć także potrzeby grupy wychowanków oraz jak te potrzeby zaspokoić. Takim modelem jest np. „MARKOT” Marka Kotańskiego.

Wszystkie te modele są komplementarne i wzajemnie się uzupełniają.

Chcąc utworzyć placówkę na podstawie jednego z powyższych modelów należy uwzględnić kilka ważnych czynności i aspektów :

-          aspekt prawny wewnętrzny i zewnętrzny. Każda instytucja (z wyjątkiem ostatniego modelu) działa na podstawie postanowień prawnych (ustawy, statuty, zarządzenia urzędowe, statuty ramowe) . są to obligatoryjne założenia, których w żaden sposób nie można pominąć. Każda placówka buduje także swój wewnętrzny statut, gdzie zawarte są szczegółowe informacje dotyczące wszelkich aspektów pracy w placówce. Jest on oparty o statut ramowy, który zawiera założenia ogólne i jest on narzucony odgórnie, czyli z urzędu. Placówka musi utworzyć swój wewnętrzny statut jeżeli nie przyjęła odgórnego. Zawarte są w nim regulaminy pracy pracowników i wychowanków. Mogą dotyczyć różnych sfer ale nie mogą być w opozycji do dokumentacji i podstawowych założeń zewnętrznych. Ten statut powinno się tworzyć z udziałem społeczności placówki, czyli razem z wychowankami. Jest wtedy większa skuteczność statutu i gwarancja przestrzegania tego statutu czy regulaminu przez wszystkich, nie tylko przez wychowawców. Nie należy tworzyć regulaminu na każdą okazję czy okoliczność, sprawia to przesyt i wychowankowie nie respektują ogromu przepisów

-          aspekt strukturalny. Każda placówka jest jakąś określoną społecznością i musi być dokonany jej podział. Każda społeczność placówki powinna być podzielona na optymalne (15 osób) grupy wychowawcze. Zapewnia to dobry kontakt psychiczny jej członków i dobry kontakt wychowawcy z grupą wychowawczą. Można tworzyć mniejsze grupy wychowawcze ale te dotyczą bardziej ośrodków terapeutycznych niż wychowawczych. Im większa grupa, tym większe ryzyko powstania obszarów niekontrolowanych wychowawczo czyli „drugie życie”. Formy pracy : podział placówek na męskie i żeńskie był narzucany odgórnie i nie można było tworzyć placówek koedukacyjnych. Obecnie można już tworzyć takie placówki i to się przyjmuje, ale nadal w placówkach resocjalizacyjnych koedukacja nie swojego miejsca. Jest to podyktowane względami organizacyjnymi. Rozdzielność wiekowa : w założeniach w pracy z dziećmi zakłada się zróżnicowanie wiekowe, przyjmuje się koncepcje systemu rodzinkowego i dzieci są zbliżone wiekowo. Starsze dzieci pomagają młodszym. Z zasady jednak w placówkach resocjalizacyjnych tego zróżnicowania nie ma i wychowankowie są praktycznie w jednym wieku

-          aspekt informacji. W każdym systemie powinna działać dobrze zorganizowana sieć informacji. W placówkach wychowawczych stosuje się cotygodniowe odprawy, spotkania w różnych gremiach (np. spotkania rady pedago...