coniunctivus.doc

Coniunctivus – tryb łączący

Pełni dwojaką funkcję; wyraża:

a) przypuszczenie, możliwość (przeczenie z ne)

b) życzenie (jako przeczenie występuje non)

1.Coniunctivus potentialis wyraża czynność, którą mówiący uważa za możliwą lub pomyślaną. Używa się go w coniunctivie praesentis lub perfecti – podmiotem bywa przeważnie zaimek pytajny lub nieokreślony; często występuje w pytaniach retorycznych. Con. Imperfecti używa się w II os. Singularis w wyrażeniach ogólnych: crederes, pulares, diceres = można by było wierzyć, sądzić, powiedzieć, itp. Jako przeczenia używa się non.

2.Coniunctivus dubitativus lub deliberativus wyrażą powątpiewanie, niepewność, zastanawianie się; występuje w zdaniach tajnych. Con. Praesentis używa się dla teraźniejszości, con. Imperfecti dla przeszłości. Przeczeniem jest non.

Quid agam, iudices? Quo me vertam. – Cóż mam zrobić sędziowie, dokąd się zwócić?

3.Coniunctivus irrealis wyraża czynność, którą mówiący uważa za niezgodną z rzeczywistością. Con. Imperfecti używa się dla teraźniejszości, con. plusquamperfecti dla przeszłości. Przeczeniem jest non.

4. Coniunctivus optativus wyraża życzenie. Jako przeczenia używa się ne. Wyróżniamy tu dwie grupy:

a) wypowiedzi, które mówiący odczuwa jako realne życzenia; swoim charakterem zbliżają się do modlitwy. Kładzie się tu con. praesentis dla teraźniejszości lub przyszłości, con. perfecti dla przeszłości, często występuje w tych zdaniach utinam = oby.

b) wypowiedzi, które mówiący odczuwa jako życzenia nierealne, niezgodne z rzeczywistością; wypowiedzi takie prócz życzenia zawierają element żalu, że rzeczywistość jest inna. Używa się tu con. imperfecti dla teraźniejszości lub przyszłości, con. plusquamperfecti dla przeszłości. W zdaniach tych występuje utinam lub czasownik vellem, nollem, mallem.

Quam vellem Roman mansisses. = Szkoda, że nie pozostałeś w Rzymie.

5. Coniunctivus hortatius wyraża wezwanie, zachętę w pierwszej osobie liczby mnogiej; język polski tłumaczy to przez tryb rozkazujący. Przeczeniem jest ne.

Anemus patriam, pareamus senatu. = Kochajmy ojczyznę, bądźmy posłuszni senatowi.

6. Coniunctivus iussivus wyraża rozkaz, polecenie w trzeciej, rzadziej w drugiej osobie, stanowi uzupełnienie imperatiwu.

7. Coniunctivus prohibitivus wyraża zakaz; stanowi uzupełnienie imperatiwu. W drugiej osobie używa się częściej ne z con. perfecti, w trzeciej osobie częściej ne z con. praesentis.

8. Coniunctivus concessivus wyraża przyzwolenie; w języku polskim występują tu zwroty z choćby, niech, itp. Kładziemy con. praesentis dla teraźniejszości, con. perfecti dla przeszłości. Przeczeniem jest ne.

Ognia possideat, non possidet aera Minos. – Choćby wszystko posiadał, nie posiada Minos