Owce 4w.doc

WYKŁAD 4
ŻYWIENIE

Zapotrzebowanie zwierząt i wartość pasz pod względem zawartości energii i białka

Normy tradycyjne

Jednostka energetyczna opierająca się na energii netto w Polsce:

- wartość skrobiowa wyrażona w jednostkach owsianych (0,6 wartości skrobiowej) lub megadżulach – MJ (1 jednostka owsiana = 5,916MJ)

Wartość skrobiowa paszy (Keilner) odpowiada tej ilości kilogramów skrobi, która potrzebna jest do wytworzenia u dorosłego wołu takiej samej ilości tłuszczu jaka wytworzy się u niego ze 100kg tej paszy.

Białko – w gramach białka ogólnego (białko właściwe i związki azotowe niebiałkowe, które mogą być przez przeżuwacze wykorzystane jako źródło azotu).

Normy francuskie (INRA)

- jednostki energetyczne opierają się na energii netto

- rozróżniamy jednostkę paszową produkcji mleka (JPM) i jednostkę paszową produkcji żywca (JPŻ)

Jednostka paszowa produkcji mleka (JPM) – ilość energii netto produkcji mleka, którą dostarcza 1kg ziarna jęczmienia standardowego podawanego jego pasza bytowa i produkcyjna krowie w okresie laktacji (1JPM = 1700kcal).

Jednostka paszowa produkcji żywca (JPŻ) – ilość energii netto produkcji żywca, którą dostarcza 1kg jęczmienia standardowego podawanego jako pasza bytowa i produkcyjna rosnącym (tuczonym) zwierzętom (1JPŻ = 1820kcal).

Zapotrzebowanie zwierząt i wartość pasz pod względem zawartości białka określa się w gramach ilością białka właściwego rzeczywiście trawionego w jelicie cienkim (BTJ).

Układanie dawek w oparciu o normy tradycyjne

- poziom zapotrzebowania na energię i białko

- sucha masa i zawarte w niej energia i białko

Na czym bazujemy?

- tabele wartości pokarmowej dla przeżuwaczy – w tabelach podane są wartości średnie i nie zawsze odpowiadają wartości posiadanych pasz

- ustalenie rzeczywistej wartości paszy – analiza laboratoryjna, podniesienie efektywności żywienia

- białko

·         laboratorium podaje zwykle zawartość białka ogólnego

·         przy podanej zawartości azotu N: ilość N * 6,25 → zawartość białka ogólnego

- wartość energetyczna paszy

·         na jej podstawie wylicza się zawartość w paszy energii netto (jednostka owsiana lub MJ)

·         1 jednostka owsiana = 0,6 wartości skrobiowej = 5,92MJ

Zielonki

- podstawowa pasza w żywieniu owiec

- w postaci naturalnej i zakonserwowane w postaci siana i suszu oraz kiszonek

Zielonki w postaci naturalnej

- małe ilości suchej masy, energii i białka w 1kg

- wysoka koncentracja składników pokarmowych w suchej masie

Pod względem energii dorównują, a pod względem białka ogólnego przewyższają nawet ziarno zbóż.

Wartość zielonek zależy od:

- gatunku roślin

- okresu wegetacji

- nawożenia

Wartość zielonek bardzo szybko zmienia się w zależności od okresu wegetacji.

Młode rośliny zielone – więcej wody, białka i związków azotowych niebiałkowych (wpływ nawożenia N), więcej cukrów prostych, składników mineralnych oraz witamin a mniej włókna.

U roślin starszych – zwiększa się ich ogólna masa, zmniejsza zawartość wody w suchej masie białka ogólnego, obniża zawartość witamin i cukrów a wzrasta ilość skrobi i włókna.

Włókno roślin starych jest twarde, mniej strawne.

Wybór pory zbioru zielonek wpływa na efektywność ich wykorzystania

- wcześniejszy – lepsza jakość, mniejszy plon

- późniejszy – gorsza jakość, wyższy plon

Do spadania zielonki – zbiór bezpośrednio przed kwitnieniem.

Składniki mineralne w zielonkach – ok., 9-11% s.m.:

- dużo Ca a mało P, obfitość (czasem nawet nadmiar) K, niedobór Na

- konieczność podawania lizawek solnych i związków mineralnych z dużą ilością fosforu

Duże ilości karotenu i witamin:

- witaminy z grupy B oraz witaminy C i E

- brak witaminy D, tylko pewne ilości ergosterolu, który przy naświetleniu promieniami słonecznymi może jej dostarczyć.

Siana wraz z kiszonkami

- podstawa żywienia zimowego owiec

- wartość siana zależy od wartości zielonki, jak również od sposobu i warunków suszenia

Dobre siano – z roślin młodych, koszonych w początkowym okresie kwitnienia, suszonych możliwie szybko, bez deszczu, przy słonecznej pogodzie.

- Zbyt częste przewracanie, powoduje obtrącanie liści, najbardziej cennej części rośliny.

- Dobre siano zawiera dużo karotenu i witamin, w tym witaminę D, E i z grupy B.

- Działanie promieni słonecznych rozkłada karoten, natomiast wpływa korzystnie na powstawanie witaminy D.

Susze z zielonek

- bardzo wartościowa pasza

- dobry susz może zastępować pasze treściwe

- zachowane zostają prawie wszystkie składniki mineralne, karoten i witaminy, prócz witaminy D

- strawność składników pokarmowych nie ulega obniżeniu

- białko pod wpływem wysokiej temperatury ulega przemianom

·         zmniejsza się ilość białka trawionego w żwaczu a wzrasta frakcja trawiona w jelitach

- suszenie – bardzo kosztowne, opłaca się sporządzać susz z zielonek bardzo wysokiej jakości

Kiszonki z zielonek

Dobra kiszonka jest paszą smaczną, zdrową, działającą dietetycznie, o wartości pokarmowej podobnej do wartości świeżej zielonki, z której została sporządzona.

Charakterystyczne cechy dobrej kiszonki:

- -2% kwasu mlekowego

- 0,1-0,4% kwasu octowego

- znikome ilości kwasu masłowego

- pH: 4,0-4,2

- barwa oliwkowa

- zapach aromatyczny owocowy

- strukturę podobną do materiału, z którego została sporządzona

Skutki zakiszania:

- straty w węglowodanach i na ogół mniejsze w białku

- ubytek tłuszczu jest znikomy

- zawartości witamin obniża się

- dobrym źródłem karotenów i witamin

Kiszonki

- ze świeżej zielonki lub

- powiędniętej – podsuszonej (30-50% suchej masy)

- zielonki bogate w cukry łatwiej się kiszą

- zielonki zawierające duże ilości białka zakiszają się trudno

↓

- rośliny trudno się zakiszające, ale dające kiszonki wysokobiałkowe (motylkowe drobnoziarniste)

- rośliny łatwo zakiszające się, ale dające kiszonki niskobiałkowe (kukurydza, liście buraków)

↓

- wzbogacanie kiszonek niskobiałkowych mocznikiem

- rośliny wysokobiałkowe zakisza się z dodatkiem pasz zawierających cukry (melasa) lub preparatów chemicznych ułatwiających zakiszanie

Nasiona roślin strączkowych i oleistych

- więcej białka niż zboża

- więcej fosforu i wapnia

- lepszą strawnością

- źródło tłuszczu (nasiona rzepaku)

- uwaga na kwas erukowy!!

Nasiona strączkowych

- wywołują wzdęcia i obstrukcje – tylko w niewielkich ilościach zwłaszcza jagniętom

- stosuje się bobik i groch

Nasiona roślin oleistych

- nasiona rzepaku 00 – minimalne ilości kwasu erukowego

Śruty poekstrakcyjny i makuchy z roślin oleistych

- dobra strawność

- wysoka zawartość białka (30-50%)

- poważną ilość BAW (20-30%)

- spora ilość składników mineralnych (5-8%) – w tym Ca i P

- źródło witamin z grupy B

Najczęściej stosowane śruty poekstrakcyjne

- śruta sojowa (importowana) – białko o wysokiej wartości biologicznej

- z rzepaku 00 – w żywieniu nie tylko sztuk dorosłych ale i młodzieży

Okopowe i pochodne

- duża zawartość wody oraz łatwo strawnych węglowodanów (cukry, skrobia) przy niedużej zawartości włókna

- w korzeniach występują prowitaminy (karoten w marchwi)

- pasze łatwo strawne i w okresie zimy stanowią dobrą paszę dietetyczną, zwłaszcza marchew i buraki półcukrowe

Rośliny okopowe stosowane w żywieniu owiec:

- marchew

- buraki cukrowe – spasać ostrożnie (duża zawartość cukru)

- brukiew

- ziemniaki zawierające duże ilości skrobi (w tuczu):

·         na surowo lub parowane i zakoszone

Pochodne okopowych stosowane w żywieniu owiec:

- wysłodki z buraków cukrowych

·         świeże (pasza wodnista mało wartościowa)

·         suszone

·         melasowane (pasza cenna energetycznie)

- wywar i pulpa ziemniaczana – w żywieniu owiec w ostateczności

Słomy, plewy i łuszczyny

Słomy

- pasza objętościowa o najmniejszej koncentracji składników pokarmowych w suchej masie

- trudno strawne – dużą zawartość włókna z dużym udziałem ligniny i kutyny

- dużo potasu i krzemionki a niewiele wapnia i fosforu

- witaminy i minimalnych ilościach

Rola słom w żywieniu owiec

- odpowiednią objętość dawki pokarmowej – uczucie sytości

- prawidłowe funkcjonowanie przewodu pokarmowego, zwłaszcza w przypadku podawania dużej ilości pasz wodnistych

- w lecie, przy żywieniu zielonkami – utrzymanie odpowiedniego poziomu suchej masy w dawce

Słomy zbożowe

- najczęściej stosuje się słomę owsianą, jęczmienną i pszenną

- bardziej wartościowa jest słoma z kukurydzy, lecz że zawiera mniej suchej masy i jest dlatego trudniejsza do przechowania

Słomy z roślin strączkowych

- porównywalne z sianem gorszej jakości

- najczęściej stosowana jest słoma z grochu i z wyki oraz bobiku, a w niektórych gospodarstwach z nasiennej lucerny i koniczyny

- z traw nasiennych jest gorszej jakości

Plewy, strączyny i łuszczyny

- wyższą wartość niż słomy i mogą być stosowane w żywieniu owiec z wyjątkiem plew ościstych, np. z jęczmienia

- sprawdzać czy nie znajduje się w nich duża ilość nasion chwastów trujących

1.       słomy na ogół spasane są w całości

2.       owce przeważnie wybierają z nich tylko najcenniejsze części

3.       uszlachetnianie słomy: przez rozdrobnienie i ługowanie lub amoniakowanie

Pasze mineralne i mineralno-witaminowe

Niedobory wapnia:

- w okresie wysokiej ciąży i laktacji

- przy skarmianiu owcami liści buraków, szczególnie cukrowych (kwas szczawiowy)

Niedobory fosforu:

- przy skarmianiu mały ilości pasz treściwych zbożowych

Brak magnezu:

- może występować wiosną, gdy owce wychodzą na pastwisko

Brak sodu:

- mała zawartość w paszach roślinnych (poza liśćmi buraków cukrowych)

Niedobory mikroelementów (Fe, Mn, Cu, Zn, Co, Se, Mo, i in.)

- regionalne obniżenie zawartości tych pierwiastków w glebie w danym regionie

Szczególne groźny dla owiec może być niedobór selenu.

Naturalnymi surowcami mineralnymi dostarczającymi wapnia i fosforu są:

- kreda pastewna

- fosforany

Dzienna dawka mieszanek mineralnych – w ilości 5-20 (30)g na dzień i sztukę.

Dodatki mineralno-witaminowe

Polfamiks O

- 10-40g na dzień i sztukę dla wszystkich grup owiec

- zawiera makro- i mikroelementy oraz witaminy

Premix C-J dla jagniąt

Skład: witamina D3 i składniki mineralne oraz stymulatory wzrostu (antybiotyki).

Polfasole

W przypadku niewielkiej zawartości witaminy A, D1, E w paszach i objawów ich niedoboru:

- Polfasol E – przy kłopotach związanych z rozrodem

- Polfasol AD3E

- Polfasol AD3

NaCl

- wymieszanie sypkiej sol paszowej w mieszankach paszowych

- lizawki solne

- lizawki z mikroelementami zawierają w 1kg 1,27g miedzi, 0,11g kobaltu i o,15g jodu

Miedź

- bydło                            10-12mg/kg s.m.

- owce                            5-8mg/kg s.m.

                            - 15 – 20mg/kg s.m. objawy zatrucia

Przemysłowe mieszanki treściwe

Bardzo różnorodny skład:

- śruty zbożowe

- śruty poekstrakcyjne

- susze z zielonek

- dodatki mineralne i witaminowe

Owcom należy podawać tylko mieszanki przeznaczone dla nich i bydła (dla przeżuwaczy).

Nie wolno stosować mieszanek dla trzody i drobiu.

Mieszanki przemysłowe:

- uzupełniające (Bw, B, B-1, C-J)

- koncentraty (Ko-Be, KBC)

Najefektywniejsze rozwiązania

- produkowanie mieszanek treściwych z własnych pasz (ziarno zbóż, susze, itp.) z dodatkiem odpowiednich kupnych koncentratów, śrut poekstrakcyjnych (sojowych, rzepakowa)

lub

- w przypadku jeśli w gospodarstwie posiadamy nie tylko ziarno zbóż, ale również pasze średnio- i wysokobiałkowe (nasiona rzepaku, grochu, itp.) – produkcja mieszanek z dodatkiem kupnych pasz mineralno-witaminowych

Pasze pochodzenia zwierzęcego

Mączki pochodzenia zwierzęcego są zakazane w żywieniu owiec.

Przy wychowie jagniąt wcześniej odłączonych od matek – celowe podawanie mleka krowiego w formie płynnej lub w proszku.

Syntetyczne związki azotowe niebiałkowe

Owce mają zdolność wykorzystania związków azotowych niebiałkowych.

Mocznik

- u owiec, od 3 miesiąca życia, może stanowić od 20 do 25%

- a u starszych do 30% białka pasz:

·         maksymalna dawka dla owcy dorosłej wynosi do 20g na dzień i sztukę

Siarczan amonu (NH4SO4)

- podaje się razem z mocznikiem w stosunku 1:0,4

Amoniak

- w formie roztworu lub gazowej służy do wzbogacania pasz (słomy, wysłodków) w azot

Zasady żywienia maciorek używanych do rozpłodu w wieku 8-12 miesięcy

- intensywne żywienie

- przed stanówką muszą uzyskać masę ciała wynoszącą min. 70% masy ciała maciorek dorosłych

Zapotrzebowanie na składniki pokarmowe zależy od:

- masy ciała

- stanu fizjologicznego

- plenności

Normowanie żywienia

- przez cały okres użytkowania rozpłodowego na podstawie średniej masy ciała całej stawki owiec przy dobrej kondycji w momencie rozpoczęcia stanówki

- podział na grupy żywieniowe oraz zmiany zasad zmian żywienia – jak u matek dorosłych

- jak najwcześniej oddzielić maciorki rozpłodowo kotne od owiec jałowych

- młode maciorki użytkowane rozpłodowo można połączyć ze starszymi dopiero przed następną stanówką

Żywienie maciorek używanych do rozpłodu w wieku 8-12 miesięcy

- dawki o dużej koncentracji składników pokarmowych

- bardzo dobre pasze

Latem:

- dobre pastwisko lub zielonka koszona (2 - 4kg), najlepiej z motylkowych

W zimie:

- dobra kiszonka (2 - 4kg) lub buraki pół-cukrowe (1,5 – 2,5kg)

W zimie i w lecie:

- siano (0,6 – 1kg)

- pasze treściwe w postaci ziarna zbóż, np. jęczmień, pszenica, owiec (0,5 – 0,8kg)

- pasze białkowe – śruta poekstrakcyjna lub nasiona rzepaku, mocznik

Zasady żywienia maciorek w wieku 4-18 miesięcy

Zapotrzebowanie na składniki pokarmowe zależy od:

- wieku

...