Owce 6w.doc

WYKŁAD 6
PRACA HODOWLANA W STADZIE OWIEC

Dziedziczenie umaszczenia

Najczęściej występująca barwa u owiec to biała. Kolorowa okrywa spotykana jest u ras prymitywnych lub w stadach, w których specjalnie jest prowadzona selekcja w kierunku produkcji wełny kolorowej.

Trzy rodzaje pigmentu:

- czarna i czekoladowa – brązowa eumelanina

- brązowa (ruda) feomelanina

Dziedziczenie umaszczenia polega na nieallelicznym współdziałaniu genów i zjawisku epistazy przejawiającej się hamowaniem ujawniania się genu z jednej pary alleli przez działanie genu z innego locus.

U owiec zidentyfikowano 11 loci determinujących umaszczenie.

Rogatość i bezrożność oraz układy grupowe krwi i polimorfizm białek

Bezrożność dominuje nad rogatością, a ujawnienie się genów warunkująch tę cechę związane jest z płcią.

Cechy ilościowe i mechanizm ich dziedziczenia

Cechy o znaczeniu gospodarczym należą do cechy ilościowych. Warunkowane są wieloma genami z różnych par alleli (poligeny, geny polimeryczne, addytywne, kumulatywne). Geny te współdziałają ze sobą, a ich efekty sumują się warunkując ich nasilenie.

Na ujawnienie fenotypowe cechy ilościowej bardzo duży wpływ ma środowisko, które maskuje oddziaływanie genów addytywnych.

Ponadto między genami zachodzą współdziałania typu dominowania lub epistazy co dodatkowo komplikuje mechanizm ich działania.

Cechy ilościowe są warunkowane wieloma parami alleli co stwarza duża liczbę kombinacji, a to z kolei warunkuje zmienność genetyczną.

Geny o dużym efekcie

Major gene – gen, który ma zasadniczy wpływ na ujawnienie się niektórych cech ilościowych.

U owiec najbardziej znanymi genami o dużym efekcie są geny zwiększające płodność i plenność.

- M. Booroola – Fec*B (u homozygot plenność wzrasta od 0,7 do 1 jagnięcia)

- Tohoka – Feci*F (od 0,6 do 0,7) u owiec islandzkich

- FecJ*F u owiec jamajskich

- FecC*F u syntetycznej linii Cambridge

- Gen Inverdale – u Kenta u Nowej Zelandii

- Owca Olkuska

Podstawy pracy hodowlanej

- podstawą genetycznego doskonalenia zwierząt jest zmienność genetyczna

- odziedziczalność – udział zmienności genetycznej w ogólnej zmienności genotypowej. Im jej udział jest większy tym łatwiej cecha się dziedziczy z pokolenia na pokolenie. Miernikiem tego udziału jest współczynnik odziedziczalności (h2). Może on przyjmować wartości od 0 do 1.

- niska odziedziczalność 0,1 - 0,2

- wysoka odziedziczalność 0,5 i powyżej

- średnio 0,3 - 0,4

Wartość współczynników odziedziczalności wybranych cechy produkcyjnych owiec

Powtarzalność

Wydajność wełny w pierwszej i kolejnych strzyżach, liczba urodzonych jagniąt w kolejnych wykotach, wydajność w pierwszej i kolejnych laktacjach to cechy powtarzalne.

Masa ciała przy urodzeniu czy wydajność rzeźna to cechy niepowtarzalne. Zmiany wartości fenotypowej cech powtarzalnych u danego zwierzęcia są następstwem zróżnicowanych warunków środowiskowych.

Współczynnik powtarzalności – stopień powtarzalności cechy.

W przypadku cech wysoko powtarzalnych ocenę użytkowości można prowadzić na podstawie pierwszej wydajności.

Współczynniki powtarzalności wybranych cech użytkowych owiec

Korelacje genetyczne

Korelacje – określają wzajemne zależności między cechami.

Podczas selekcji na kilka cech jednocześnie można przewidzieć zmiany jakie zajdą w strukturze genetycznej stada na skutek powiązać między cechami.

Ocena wartości hodowlanej

Wartość hodowlana wyraża genetyczne uwarunkowania zdolności zwierzęcia do przekazywania cech użytkowych potomstwu.

Przy ocenie wartości hodowlanej przeprowadzana jest kontrola użytkowości wartości fenotypowiej interesujących nas cech.

Ocena na podstawie użytkowości własnej metoda skuteczna i stosowana u maciorek w przypadku cech wysoko odziedziczalnych. Nie można jej stosować u tryków w przypadku cech występujących tylko u maciorek, np. mleczność.

W stosunku do tryków ocena dotyczy przede wszystkim tempa wzrostu, wykorzystania pasz, oceny pokroju, szacowanie umięśnienia i otłuszczenia.

Ocena na podstawie przodków – w aktualnie istniejącym indeksie selekcyjnym , który jest jednym z elementów oceny tryka brana jest pod uwagę plenność jego matki.

Ocena na podstawie potomstwa – może być stosowana tylko przy ocenie tryków, gdyż pozostawiając po sobie dużo potomstwa mają duży wpływ na postęp hodowlany.

Metoda najbardziej dokładna w przypadku cech o niskiej odziedziczalności.

Jeżeli oceniamy tryki na podstawie plenności ich córek to przy ocenie 10 córek dokładność wynosi 0,45, a przy 20 - 0,58.

Ocena metodą indeksu selekcyjnego – podstawowa ocena na podstawie kilku źródeł informacji. Obejmuje dają cechę u osobnika i jego krewnych lub różne cechy.

W Polsce indeks oceny w.h. dla tryków ze stad zarodowych merynosa polskiego, owiec nizinnych i długowełnistych oraz mięsnych obowiązuje od 1991 roku.

Obejmuje on:

- średnią plenność matki

- masę ciała w 70 dniu lub przyrosty masy ciała pomiędzy 28 a 70 dniem życia. Wartość plenności matki wyraża się jako przewagę nad średnią populacji wyrażoną jako 100%. Dla pierwiastek i owiec powyżej 4 lat jest zwiększona automatycznie o 0,1.

- masę ciała (lub przyrosty) koryguje się za pomocą poprawki na pojedynczy typ urodzenia i wiek matki 2 – 4 lata i wyraża przewagę nad średnią jagniąt dla danej rasy i kierunku użytkowania.

I = 50 + b1 x (x - 1) + b2 x (y - m)

50 - wartość stada

x – poprawiona plenność matki

y – poprawiona masa ciała ocenianego potomstwa

m – średnia masa ciała w kierunku 70 dni (lub przyrosty dzienne) dla rasy

b1 i b2 – współczynniki indeksowane

Metoda BLUP (best unbiased prediction)

Wykorzystuje “model zwierzęcia” obecnie uznawana za najlepszą.

Pozwala na najbardziej efektywne oddzielenie czynników genetycznych i środowiskowych. Wykorzystuje się dane o wszystkich znanych krewnych ocenianego osobnika. Eliminowane są czynniki na porównanie osobników przebywających w różnych stadach i różnym czasie.

Selekcja i jej rodzaje

Selekcja to wybór do dalszej hodowli osobników najlepszych pod względem wartości hodowlanej.

Selekcja indywidualna

Wybór zwierząt na podstawie ich wartości genotypowej jednej cechy. Skuteczna w przypadku cech wysoko odziedziczalnych.

Selekcja wskaźnikowa

Poprawa kilku cech jednocześnie. Wybór zwierząt o najwyższej łącznej wartości selekcjonowanych cech, wyrażona suma punktów uzyskanych na podstawie indeksu.

Selekcja pośrednia

Na podstawie znajomości korelacji genetycznej między cechami. Jeżeli są one dodatnie to doskonalenie jednej cechy poprawi jednocześnie drugą. Np. na podstawie stopnia owulacji (odziedziczalność 0,3, a powtarzalność 0,4) u młodych maciorek można doskonalić plenność w stadzie.

Postęp hodowlany

Celem selekcji jest postęp hodowlany – różnica między średnią wartością hodowlaną pokolenia potomnego, a pokolenia rodzicielskiego.

Na postęp hodowlany wpływa:

- intensywność selekcji

- dokładność oceny wartości hodowlanej

- zmienność cechy w populacji

Dobór i jego rodzaje

Dobór jednorodny – kojarzenie w obrębie rasy:

- tryk pod względem użytkowości powinien przewyższać maciorkę

- najcenniejsze tryki kojarzone z najcenniejszymi maciorkami

- nie powtarzać kojarzeń par, które w pierwszej stanówce nie dały zadowalających rezultatów

Dobór niejednorodny – prowadzi do zwiększenia heterozygotyczności u potomstwa (krzyżowanie międzyrasowe), efekt heterozji

Metody krzyżowania hodowlanego

- uszlachetniające – wprowadzanie genów rasy uszlachetniającej do populacji uszlachetnianej przez jedno lub dwa pokolenia aby uzyskać założony udział genów rasy uszlachetniającej. W następnych pokoleniach kojarzy się rasę uszlachetniają i jednocześnie prowadzi selekcję w celu utrwalenia pożądanych cech rasy uszlachetniającej.

- wypierające – stopniowe przekształcenie maciorek rasy miejscowej rasą wypierającą. Po 4 pokoleniach udział rasy wypierającej wynosi 95,8%, a po pięciu 96,9%. Pozostawienie niewielkiej puli genów rasy miejscowej przyczynia się do poprawy użytkowości, gdyż zapewnia lepsze przystosowanie do warunków środowiskowych.

Metody krzyżowania hodowlanego

- twórcze – wytwarzanie nowych ras lub linii syntetycznych. Polega na przekrzyżowaniu kilku ras wyjściowych w sposób zapewniający zaplanowany ich udział w ostatnim pokoleniu.

Linie syntetyczne:

- ABRO (brytyjska)

- INRA (francuska)

- białogłowa linia mięsna – 06

- plenno-mięsna – 0,8

- plenne – 0,5 i 0,9 (polskie)