Renesans
18. Antologia poezji polsko-łacińskiej 1470-1543, oprac. A. Jelicz lub Antologia poezji
łacińskiej w Polsce, oprac. I. Lewandowski, Poznań 1996
tu: F. Kallimach (spisek na papieża Pawła II, był na dworze Grzegorza z Sanoka, dunajowska kochanka Fannia * Do Fanni Swentochy- jesli chcesz poznać me drogi, dzieje poety, pochwała polski; *do muz - powiewa Dussillę, muzy jej zazdroszczą a wdziękiem przewyższa F. * do Mikołaja Mergusa- dlaczego oszczędza pism), M. Hussowski ( *Pieśń o Żubrze 1523, * O zwycięstwie najjaśniejszego Pana Zygmunta, z łaski boskiej króla Polski etc. etc.) Paweł z Krosna ( uważał się za Rusina, 1515- zjazd wiedeński * Oda do Apollina - prośba o natchnienie by mógł wielbić Gabriela Perenyiego * Na ucztę Stanisława Thiurzona - piją felern * Rusin mistrz Paweł z Krosna, na powrót najjaśniejszego władcy, Króla Pana Zygmunta, Króla Polski), J. Dantyszek (* do młodzieży, * na chwałę Pawła z Krosna, Życie Jana Dantyszka) Krzycki ( W KRĘGU DWORU: * pieśń saficka - panno narzeczona Zygmunta - wenus, atena, pobożność, * pieśń na wesele wspaniałego Króla Zygmunta i słynnej Królowej polskiej Bony, SATYRY - Testament Korybuta, O MIŁOŚCI- O dziewczynie Lidii - śnieg jak ogień, * do dantyszka o swej miłości. WIERSZE DO PRZYJACIÓŁ: Biskup Andrzej Krzycki do Erazma z Rotterdamu - padnie hydra szkodliwa dla nieb. O SPRAWACH RELIGIJNYCH * na obraz Lutra - jam Luter. Klemens Janicjusz - księga żalów- elegie 3,5,7,10, księga elegii różnych, księga epigramów - o tym jak Krzycki jechał do krakowa, księga wierszy zebranych - Skarga Rzeczypospolitej - dała tytuły a oni ją pogrążają, zgnębiona siostrzenica Ruś. Żywot Królów Polskich - Dziewica Wanda, Piast, Żywot biskupów gnieźnieńskich - O Janie II Krzyckim - umarłym przed wcześnie.19. J. Kochanowski, Dzieła polskie, oprac. J. Krzyżanowski, Warszawa 1980 (lub inne
wydania utworów zamieszczonych w tej edycji).
20. J. Kochanowski, Z łacińska śpiewa Słowian Muza, przeł. L. Staff (po trzy elegie,
cztery ody i cztery foricoenia) lub teksty ze strony http://neolatina.bj.uj.edu.pl.
21. Sz. Szymonowic, Sielanki (1614, zamość) - 20 utworów (13 zgłoskowy sylabowiec) - *Silenus - Sylen występuje w roli opowiadacza, nie ma takiego autorytety jak Satyr u Kochanowskiego. zmuszony do opowiadanie przez chłopięta, opowiada dawne dzieje ludzkości, kiedy panowała Sprawiedliwość, a ludzie nie znali oręża i ciężkiej pracy. Mit złotego wieku - przestroga dla współczesnych. przykład tych któży swoje szczęście kiedyś zmarnowali. * Dziewka: W staropolszczyźnie wyraz dziewka nie ma znaczenia pejoratywnego, a wręcz przeciwnie. Sielanka ta jest przeróbką przypisywanej Teokrytowi idylii pt. Zaloty albo Dafnis i dziewka. Szymonowic dokonał retuszu obyczajowego (wyciął śmiałą scenę erotyczną) i zmienił zakończenie.
Na początku wazelina. Dafnis przekonuje dziewkę, że jest piękniejsza niż Helena, porwana przez pasterza Parysa. Ogólnie sytuacja jest taka że rozmawiają w trakcie całowania. Dziewka się przekomarza z pasterzem. Mówi że zaraz idzie umyć usta. On żeby go dalej całowała, a ona że on ją zaraz zadusi i że „krowy by tobie a nie panienki całować” (ale pocisk :P). Dafnis jej na to, żeby nie była taka harda, bo jej uroda wkrótce przeminie. A ona że ze słodkich jagód są słodkie rodzynki (:D). On chce iść na spacer i porozmawiać, ale ona nie chce. To on chce na piszczałce jej zagrać. Ale też jej się nie podoba. W ogóle się nie pozwala mu dotykać, bo mówi żeby jej nie traktował jak zapaśnicę (zalotnicę, kochankę, nierządnicę) i żeby sobie gdzie indziej gotował swaty. Ona nie chce iść za mąż, bo małżeństwo to dla niej jarzmo. Potem sobie dyskutują o małżeństwie (kto ma gorzej) i o porodach. Potem dziewka postanawia wybadać, co by dostała jakby się zgodziła i czy Dafnis przekona jej ojca. Więc ona mu mówi, że ona coś ojcu napomni, a on niech czeka. Dafnis mówi, że strasznie mu się dłuży. Potem ona chce iść. Mówi żeby jej nie macał, bo jest jeszcze nie jego. Ona poszła. A on został smutny. * Wierzby - Tytuł i ważny motyw: romans satyrów z nimfami, przemiana nimf w wierzby. Utwór odgapiony od Jakuba Sannazzara. Bohaterka: Nais Purska – nimfa rzeki Pur.
Nais stoi nad brzegiem Puru i się zastanawia czy i ją spotka to co jej siostry nimfy, zamienione w wierzby. Mówi, że te wierzby były kiedyś pięknymi boginkami, służyły Palladzie, ale to zmarnowały. W zgubę ich wprowadziło zadawanie się z satyrami. Wykradały się do nich w nocy. Kto się z dobrymi zadaje ten się staje dobry, a kto ze złymi ten zły. Nimfy się zmieniły, tak że sama Pallas je nie poznawała. A satyrowie chełpili się, że je pozbawili czci i honoru. Pallada zabrała wszystkie panny nad źródło Hippokrene, by sprawdzić ich uczciwość (znaczy dziewiczość). Gdy wody dotknęły skalane nimfy to woda uciekała i pierzchała na ściany. Zdenerwowana Pallas zamieniła wszystkie niecne nimfy w wierzby. i pozostałe wiersze polskie- ( Nagrobki zbieranej drużyny - 4 wersowe epigramy, KOTA - Myszy! Darmo po moim grobie tańcujecie)
22. Z duchem w rozmawianiu. Szesnastowieczna proza polska, oprac. W. Walecki,
Kraków 1991 (tu: Ł. Górnicki - A) Dzieje w Koronie Polskiej - 1597-1603 opisuje wydarzenia lat 40 B) Dworzanin Polski, P. Skarga ( IV kazanie sejmowe - o trzeciej chorobie rzeczpospolitej jaką jest naruszenie religijności katolickiej zarazą heretycką - prawo boże prawem prawowitym, fundament księstwa- kapłaństwo, państwo nie może istnieć bez Boga, kościoły nie są czczone na sejmikach, bronienie wiary. *Żywot Świętych /św Jacekn - dominikanin/ Wilno 1579) S. Orzechowski ( *Żywot i śmierć Jana Tarnowskiego - 1561 - biografia " O domowym jego życiu" * Książka o ruszeniu ziemie polskiej przeciw Turkowi - Kraków 1543, A. Frycz Modrzewski,
M. Kromer ( * O sprawach potocznych i wszystkich inszych potocznościach koronnych polskich ksiąg XXX - Bazylea 1555 [grunwald] * O wierze i nauce luterańskiej Rozmowa Dworzania z Mnichem - kraków 1551-1553, M. Bielski ( *Żywoty Filozofów - Kraków 1535 Wergiliusz, M. Rej * Postylla kraków 1557, Baltazar Opec ( Żywot Pana Jezu Krysta - kraków 1522, Maryja i Cud w Kanie Galilejskiej; Powieść rzeczy istnej o założeniu klasztoru na Łysej Górze - Kraków 1538 - Św. Stefan Królem, * Historyja o papieżu Janie tego imienia VIII- Brześć 1560 - Gilberta - została papieżem) J. Kochanowski).
23. M. Rej, Rozmowa Lwa z kotem 1559; Krótka rozprawa 1543; Wizerunk własny Żywota człowieka
poczciwego 1558 - Wirzbipięta; Zwierzyniec 1562; Figliki; Apoftegmata; Żywot człowieka poczciwego 1567-68
(wybór).
24. A. Frycz Modrzewski, O poprawie Rzeczypospolitej 1551po łacinie: De moribus (O obyczajach)
De legibus (O prawach)
De bello (O wojnie)
De Ecclesia (O Kościele)
De schola (O szkole)25. Ł. Górnicki, Dworzanin polski 1565/1566 Tykocin ks. 1 ( powody napisania - tłumaczenia ~Pan Wapowski, Kryski, Myszkowski, Bojanowski, Kostka, wspomniani są Rej i Kochanowski)-2). .
26. P. Skarga, Kazania sejmowe 1597 BN I 70 (kazanie I o mądrości ziemskiej (bydlęcej diabelskiej) i boskiej (mogącej zapewnić dobro RP, ustrzec przed wojnami domowycmi, złym funkcjonowaniem sejmów, inwazją Turecką) - Porównanie ojczyzny do łódki, wszystko co będzie przeciw mądrości - grzechy, pycha obłuda, upór. II o miłości ojczyzny ( o pierwszej chorobie czyli nieżyczliwości dla ojczyzny) - tyle dóbr obywatele otrzymują od RP - wiarę, złotą wolność, dobrobyt, pokój z sąsiadami; topos: ojcyzna chora matka topos: Ojczyzna okrętem, gdy okręt tonie wszyscy powinni go ratować a nie trzymać się swoich pakunków ( przeciw prywacie) VII O prawach niesprawiedliwych czyli o 5 chorobie RP - prawo przyrodzone - dane przez Boga, prawo duchowe- dane przez kościół, prawo królewskie RP - dane przez władce i szlachtę, królą dane jest prawo przez Boga do nadawania praw, miasto bez murów bezpieczniejsze niż bez praw, wolność = prawo, luter chlubi się diabłem, rozkwitneły grzechy bo nikt ich nie karze, najgorsze prawo przeklęte konfederacja warszawska 1573).
.
Volakis