ZW-2012-12-10.pdf

Higiena żywności i pasz

Jak wykazać skuteczność pasteryzacji

mleka i produktów mlecznych?

How to prove the eicacy of milk and dairy

products pasteurization?

Rola J.G. , Sosnowski M. , Osek J. , Department

of Hygiene of Food of Animal Origin, National

Veterinary Research Institute, Pulawy

Jolanta G. Rola, Maciej Sosnowski, Jacek Osek

z Zakładu Higieny Żywności Pochodzenia Zwierzęcego Państwowego Instytutu

Weterynaryjnego – Państwowego Instytutu Badawczego w Puławach

The purpose of this paper was to present current

methods of evaluation of milk and dairy products

pasteurization. Due to the health safety of consumers,

in order to eliminate the microorganisms, particular-

ly pathogenic ones, from the inal product, diferent

methods of food preservation are applied. The main

process for dairy products is the heat treatment. De-

termination of alkaline phosphatase (ALP) is used to

assess the completeness of pasteurization or to de-

tect raw milk if added to pasteurized products. ALP

is an enzyme naturally present in milk and it is inac-

tivated during heat treatment. Legislation of the Eu-

ropean Union adapted the level of 350 mU . l -1 of

ALP activity as safe for consumption of cow milk and

milk-based drinks. For cheese tentative limits made

of pasteurized milk ranged from 2 to 10 mU . g -1 .

The methods of determination of ALP in dairy prod-

ucts are based on colorimetric assays, but there are

also chemiluminescence, amperometric or luori-

metric instrumental methods. Oicially approved is

the luorimetric method (ISO 11816). It is applicable

for measurement of ALP activity in milk, milk-based

drinks and cheeses. The advanced luorophos assay

is based on the luorimetric substrate called luoro-

phos which is converted to a highly luorescent prod-

uct in the presence of ALP. Stringent controlling of

the conditions of heat treatment, as the major step

in milk production, through determination of alka-

line phosphatase activity in the inal product, quar-

antees its quality and safety for consumers.

Enzymy mleka

stopniem glikozylacji białek. ALP wystę-

puje w postaci dwóch homologicznych izo-

merów o masie ~85 kDa, zawiera 4 atomy

Zn, które wpływają na aktywność enzymu,

jest aktywowana przez jony Mg 2+ . Hamu-

jące działanie w stosunku do ALP wyka-

zują metale chelatujące oraz nieorganicz-

ne fosforany (4).

W mleku fosfataza alkaliczna została

po raz pierwszy odkryta w 1925 r. przez

F. Demuth. Wykazano wówczas, iż odpo-

wiednia kombinacja czasu i temperatury

obróbki mleka, tylko o nieznacznie wyż-

szych parametrach niż używana dla zabicia

Mycobacterium tuberculosis , wpływa na in-

aktywację ALP. Naturalny poziom aktyw-

ności ALP jest najniższy w mleku kozim,

najwyższy zaś w owczym. Aktywność en-

zymu zależna jest od zawartości tłuszczu

w mleku, rasy hodowlanej bydła oraz ro-

dzaju stosowanej paszy. Surowe mleko kro-

wie wykazuje około dziesięciokrotnie wyż-

szą aktywność ALP niż mleko kozie, wyno-

si ona od ok. 300 000 do 1 000 000 mU∙l -1 .

Aktywność ALP świadczy o jakości pro-

cesu pasteryzacji mleka, podczas którego

spada ona do poziomu poniżej 350 mU∙l -

1 . Fosfataza obecna w mleku po obróbce

cieplnej określana jest jako fosfataza reszt-

kowa. Badanie aktywności enzymatycznej

ALP stało się rutynową kontrolą skutecz-

ności pasteryzacji. Określa się ją jako ilość

enzymu znajdującą się w gramie próbki,

która katalizuje przekształcenie 1 μmola

substratu w ciągu jednej minuty (4, 5, 6, 7,

8, 9). ALP w ok. 30–40% skoncentrowana

jest w fazie lipidowej mleka. Pozostała jej

część jest związana z lipoproteinami w fa-

zie beztłuszczowej (4, 8).

Oprócz naturalnie występującej w mle-

ku fosfatazy alkalicznej, istnieje możliwość

pojawienia się w nim fosfatazy syntetyzo-

wanej przez niektóre bakterie. Taka po-

stać enzymu (heat resistant microbial pho-

sphatase – HRMP) jest bardziej oporna na

działanie wysokiej temperatury w stosun-

ku do enzymu pochodzącego z gruczołu

zwierzęcia, inaktywacji ulega bowiem do-

piero powyżej 75–80°C w czasie 15 mi-

nut. Bakterie, które wytwarzają fosfata-

zę alkaliczną w mleku, zidentyikowano

jako drobnoustroje Gram-ujemne, wyka-

zujące obity wzrost w temperaturze 6°C

i znacznie słabszy w 37°C, należące do ro-

dzajów Sphingomonas, Sphingobacterium,

Na początku XX w. wzrosło zainteresowa-

nie badaniem jakości mleka oraz identyi-

kowaniem swoistych enzymów, mających

wpływ na jego jakość. Odkryto wówczas

ponad 70 białek enzymatycznych, z któ-

rych około 20 scharakteryzowano jako

ważne z technologicznego punktu widze-

nia. Stwierdzono, iż obecność N–acety-

loglukozoaminidazy czy fosfatazy kwa-

śnej może świadczyć o stanach zapalnych

gruczołu mlekowego. Dostrzeżono ak-

tywność antybakteryjną niektórych enzy-

mów: dysmutazy ponadtlenkowej, oksy-

dazy sulfhydrylowej oraz lizozymu. Dzię-

ki swoim właściwościom (wytwarzanie

aktywnego tlenu, zdolność hydrolizy wią-

zań β-1,4-glikozydowych występujących

w ścianach komórek bakteryjnych) wpły-

wają one na trwałość mleka. Wykazano ak-

tywność lipazy przejawiającą się szybkim

jełczeniem produktu. Stwierdzono wraż-

liwość fosfatazy alkalicznej, gamma-glu-

tamylotransferazy i laktoperoksydazy na

wysoką temperaturę, co czyni je dobrymi

wskaźnikami efektywności oraz właści-

wych warunków obróbki cieplnej mleka

i produktów mlecznych (4, 5). Ich termo-

oporność jest bowiem wyższa niż termo-

oporność większości nieprzetrwalnikują-

cych drobnoustrojów mleka (6).

Keywords: alkaline phosphatase, pasteurization

conditions, milk.

Ze względu na bezpieczeństwo zdro-

Fosfataza alkaliczna

wotne konsumentów, w celu wy-

eliminowania z gotowego produktu drob-

noustrojów, zwłaszcza patogennych, sto-

suje się różne metody, z których główną

w odniesieniu do produktów mlecznych

jest pasteryzacja.

Termin „pasteryzacja” przywodzi na

myśl Ludwika Pasteura, który już w XIX w.

odkrył wpływ obróbki termicznej żywno-

ści na jej trwałość (1). Potwierdzeniem

prawidłowości przeprowadzonego pro-

cesu pasteryzacji mleka jest oznaczenie

w gotowym produkcie aktywności fosfa-

tazy alkalicznej (ALP). ALP jest enzymem

naturalnie występującym w mleku i inak-

tywowanym pod wpływem temperatury.

Wymagania prawne obowiązujące od

2006 r. w Unii Europejskiej, w tym w Pol-

sce, ustalają limit aktywności ALP w mle-

ku pasteryzowanym krowim na poziomie

350 mU∙l -1 (2, 3).

Z technologicznego punktu widzenia ALP

jest dla przemysłu mleczarskiego najważ-

niejszym enzymem występującym w mle-

ku. W biologicznym aspekcie ALP jest gli-

koproteiną, będącą składnikiem błon ko-

mórkowych, szeroko rozpowszechnioną

w tkankach zwierząt oraz mikroorgani-

zmów. Wyróżniono cztery podstawowe

rodzaje fosfatazy alkalicznej występują-

cej u ssaków: jelitowa, łożyskowa, zarod-

kowa (komórek macierzystych) oraz tkan-

kowo nieswoista. Najbogatszym źródłem

tego enzymu są komórki jelita oraz łoży-

ska. Fosfatazy łożyskowa i komórek macie-

rzystych różnią się tylko siedmioma spo-

śród 484 aminokwasów. Nieznaczne róż-

nice występują także pomiędzy fosfatazą

alkaliczną wyizolowaną z kości, nerek, wą-

troby i innych tkanek, w tym także gruczo-

łu mlekowego, co jest związane z różnym

1032

Życie Weterynaryjne • 2012 • 87(12)

Higiena żywności i pasz

Brevundimonas, Chryseobacterium, Bur-

kholderia i innych (23).

względem bezpieczeństwa konsumentów

wskazane jest stosowanie do produkcji

serów mleka pasteryzowanego, niektóre

sery z mleka surowego szybciej dojrzewa-

ją i wykazują silniejszy smak. Proces ob-

róbki termicznej inaktywuje bowiem wie-

le enzymów termolabilnych, w tym także

fosfatazę, oraz mikrolorę naturalną mle-

ka podnoszącą walory produktów mlecz-

nych (11, 12, 13, 14). Badaniem aktywno-

ści ALP w serach sprawdza się czy mleko

użyte podczas produkcji było właściwie pa-

steryzowane. Sery z mleka pasteryzowane-

go wykazują aktywność ALP na poziomie

ok. 1–3 mU∙g -1 , podczas gdy wyproduko-

wane z mleka surowego 1900–2200 mU∙g -1 .

Sery pleśniowe mogą wykazywać wyższą

aktywność fosfatazy alkalicznej spowodo-

waną obecnością ALP pochodzenia mikro-

biologicznego użytych kultur starterowych

grzybów pleśniowych (9).

ulega defosforylacji do hydrochinonu, któ-

ry jest najpierw utleniany do chinonu na

powierzchni elektrody, a następnie regene-

rowany przez oksydazę glukozową w obec-

ności glukozy. Sygnał uzyskuje się poprzez

monitorowanie prądu przy stałej warto-

ści potencjału. W metodach elektroche-

micznych mogą być stosowane również

inne nieelektroaktywne substraty, takie

jak p -aminofenol, które dają elektroak-

tywne produkty po enzymatycznej defos-

forylacji (17, 18).

Szybkie testy paskowe oparte są na kla-

sycznej metodzie kolorymetrycznej według

Aschafenburga i Mullera. Zasada oznacza-

nia aktywności ALP polega na uwalnianiu

w obecności ALP z unieruchomionego na

pasku substratu nitrofenolu, który nadaje

barwę żółtą paska. Mimo krótkiego cza-

su analizy, niskich kosztów i dość długiej

trwałości pasków, testy te nie pozwalają na

ilościowe oznaczenie enzymu (19).

Metodą odniesienia w oznaczaniu obec-

ności fosfatazy alkalicznej jest luoryme-

tryczny pomiar aktywności ALP zgodny

z PN-EN ISO 11816 części 1 i 2. Jest ona

odpowiednia dla badania ALP w mleku

krowim, kozim i owczym, pełnym, częścio-

wo odtłuszczonym i odtłuszczonym, napo-

jach mlecznych oraz różnego rodzaju se-

rach. Przy użyciu tej metody można badać

zarówno mleko pasteryzowane, jak i suro-

we (po uprzednim rozcieńczeniu próbki

do aktywność ALP < 2000 mU∙l -1 ). Zasa-

da metody oparta jest na reakcji hydroli-

zy substratu zwanego Fluorophos (fosforan

2’-[2-benzotiazolilo]-6’-hydroksybenzotia-

zolowy), pod wpływem ALP pochodzącej

z próbki na resztę fosforanową oraz silnie

luorescencyjny produkt. Fluorymetrycz-

ny pomiar aktywności ALP wykonywany

jest z użyciem luorymetru wyposażone-

go w układ wzbudzający promieniowa-

nie o długości fali 440 nm i układ pomia-

ru emisji promieniowania o długości fali

560 nm, w temperaturze 38°C i w czasie

3 minut. Okres ten obejmuje wyrównanie

temperatury substratu i próbki, po którym

następują wielokrotne odczyty dla ustale-

nia szybkości reakcji. Aktywność enzymu

przeliczana jest automatycznie i podawana

przez aparat w mU∙l -1 dla mleka i napojów

mlecznych lub mU∙kg -1 dla serów (7, 20).

Obróbka cieplna mleka

a inaktywacja fosfatazy alkalicznej

Obróbka cieplna mleka w temperaturze

63–65°C przez 30–32 minuty lub 72–75°C

przez 15–30 sekund powinna być wystar-

czająca do otrzymania produktu bezpiecz-

nego dla zdrowia konsumenta. Wskaźni-

kiem skuteczności przeprowadzonego pro-

cesu termicznego jest redukcja aktywności

ALP do minimum. Początkowo jej mecha-

nizm był uważany za prostą, nieodwracal-

ną przemianę z aktywnej postaci enzymu

w formę nieaktywną. Obecnie wiadomo,

że reakcja inaktywacji fosfatazy może prze-

biegać w dwóch etapach: odwracalnej de-

naturacji enzymu, a następnie nieodwra-

calnej przemiany w formę nieaktywną (6).

Po właściwie przeprowadzonym proce-

sie pasteryzacji istnieje możliwość wykry-

cia obecności fosfatazy innej niż resztko-

wa, jest to wówczas enzym pochodzenia

mikrobiologicznego lub reaktywowany.

W celu oznaczenia obecności fosfatazy po-

chodzenia mikrobiologicznego należy za-

stosować ogrzewanie próbki mleka w tem-

peraturze 95°C w czasie 2 minut lub 63°C

w czasie 30 minut, a więc w warunkach,

w których normalnie występujący w mle-

ku enzym ulega inaktywacji, i ponownie

poddać analizie. Oznaczona aktywność

ALP w tak przygotowanej próbce świad-

czy o aktywności ALP pochodzenia mi-

krobiologicznego. Fosfataza reaktywowa-

na obecna może być jedynie w mleku pod-

danym obróbce UHT. Mleko bezpośrednio

po procesie pozbawione jest fosfatazy, lecz

w miarę upływu czasu, podczas przecho-

wywania w temperaturze pokojowej, ob-

serwuje się wzrost aktywności ALP, wyni-

kający z reaktywacji enzymu. Wykazano, że

pojawiająca się fosfataza reaktywowana nie

jest związana z obecnością mikroorgani-

zmów (4). Aktywność reaktywowanej ALP

można zweryikować, badając specjalnie

przygotowaną próbkę (uzyskaną przez do-

danie octanu magnezu do uprzednio pod-

grzanego w 95°C mleka, następnie inkubo-

waną przez 1 godz. w 34°C i rozcieńczoną

w stosunku 1:6) w rutynowy sposób. Jeże-

li aktywność ALP w tej próbce jest wyższa

niż w próbce zerowej, stwierdza się obec-

ność ALP reaktywowanej (10). Homoge-

nizacja produktu przed obróbką termicz-

ną oraz obróbka w wysokiej temperaturze

w krótkim czasie – HTST (high temperatu-

re short time) po obróbce UHT zmniejsza

stopień reaktywacji enzymu (4).

Metody sprawdzania

skuteczności pasteryzacji

Metody sprawdzania skuteczności pa-

steryzacji mleka i produktów mlecznych

oparte są na oznaczaniu aktywności ALP.

Większość laboratoriów wykonuje bada-

nia z zastosowaniem reakcji koloryme-

trycznych, używając jako substratu orga-

nicznych związków fosforanowych. W me-

todzie Kaya i Grahama oraz metodzie

Scharrera substratem reakcji jest fenylofos-

foran, w metodzie Aschafenburga i Mul-

lera – p -nitrofosforan fenylu, a w meto-

dzie Kleyna – monofosforan fenoloftaleiny.

Związki te hydrolizują na fosforan nieorga-

niczny i odpowiednio fenol, p -nitrofenol

lub fenoloftaleinę. Aktywność enzymu ob-

liczana jest na podstawie uwalnianego do

środowiska reakcji produktu, zabarwiające-

go roztwór. Fenol, reagując z 2,6-dichloro-

chinonem chloroimidu (CQC), nadaje bar-

wę niebieską, nitrofenol zabarwia roztwór

o odczynie alkalicznym na żółto, a fenolo-

ftaleina – na różowo (14, 15). Obok kla-

sycznych metod kolorymetrycznych sto-

sowane są także analizy instrumentalne,

związane z pomiarem emisji promienio-

wania, takie jak chemiluminescencyjna

czy luorymetryczna, testy oparte na re-

akcjach elektrochemicznych – amperome-

tryczne, potencjometryczne, a także szyb-

kie testy paskowe.

W metodzie chemiluminescencyjnej

energia wzbudzona w wyniku rozpadu sła-

bego wiązania produktu powoduje przej-

ście w stan wzbudzenia produktu pośred-

niego i powrót do stanu podstawowego

z uwolnieniem energii świetlnej jako sy-

gnału wyjściowego aparatu mierzonego za

pomocą lumenometru (16). Amperome-

tryczna metoda oznaczania ALP jest opar-

ta na woltamperometrii cyklicznej. Pod

wpływem ALP fosforan p -hydroksyfenolu

Obróbka cieplna mleka

a wymagania prawne

Wymogi dotyczące obróbki cieplnej mle-

ka surowego, siary, przetworów mlecznych

lub produktów na bazie siary dla przed-

siębiorstw sektora spożywczego uregulo-

wane są prawnie. Rozporządzenie (WE)

nr 853/2004 określa warunki procesu pa-

steryzacji produktów mlecznych jako ob-

róbkę w wysokiej temperaturze w krót-

kim przedziale czasowym, co najmniej

Fosfataza alkaliczna w serach

Jakość sera zależy od mleka, z które-

go został on wytworzony i chociaż pod

1033

Życie Weterynaryjne • 2012 • 87(12)

Higiena żywności i pasz

72°C przez 15 sekund, lub niskiej tempe-

raturze w długim przedziale czasowym,

co najmniej 63°C przez 30 minut (21).

Inna kombinacja warunków czasowych

i termicznych jest dozwolona pod warun-

kiem, że bezpośrednio po takiej obróbce

produkty będą wykazywały ujemną reak-

cję w badaniu na obecność fosfatazy alka-

licznej. Warunki obróbki poprzez ultrawy-

soką temperaturę (UHT) określone są jako

ciągły przepływ ciepła o temperaturze min.

135°C w krótkim przedziale czasowym, tak

aby w produkcie poddanym takiej obróbce

i przechowywanym w zamkniętym asep-

tycznym pojemniku w temperaturze oto-

czenia nie występowały zdolne do prze-

życia mikroorganizmy lub przetrwalniki

zdolne do wzrostu. Obróbka UHT musi

zagwarantować stabilność mikrobiolo-

giczną produktu po inkubacji przez 15 dni

w temperaturze 30°C w zamkniętych po-

jemnikach lub przez 7 dni w 55°C. Rozpo-

rządzenie 1664/2006 ustanawia jako me-

todę odniesienia sprawdzania skuteczno-

ści pasteryzacji mleka luorymetryczny

pomiar aktywności ALP zgodny z PN-EN

ISO 11816. Metody alternatywne mogą być

stosowane jedynie w przypadku gdy są po-

twierdzone metodą referencyjną (2, 3, 21).

Zgodnie z wymaganiami aktywność

ALP w mleku pasteryzowanym krowim

nie powinna być wyższa niż 350 mU∙l -1 (2).

Dla mleka pochodzącego od innych ga-

tunków zwierząt oraz produktów mlecz-

nych decyzyjny limit aktywności ALP nie

został jeszcze ustalony. Wstępne badania

Laboratorium Referencyjnego Unii Euro-

pejskiej dla Mleka i Produktów Mlecznych

(EU-RL) nad aktywnością ALP w serach

określają go na poziomie 2–10 mU∙g -1 pro-

duktu w zależności od typu sera. Prowa-

dzone są również badania dążące do usta-

lenia decyzyjnego limitu aktywności ALP

dla mleka koziego i owczego.

Na mocy rozporządzenie ministra rol-

nictwa i rozwoju wsi z 18 kwietnia 2012 r.

w sprawie krajowych laboratoriów refe-

rencyjnych Krajowym Laboratorium Re-

ferencyjnym właściwym dla higieny mleka

surowego oraz badań nad obróbką ciepl-

ną mleka i produktów mleczarskich, w tym

fosfatazą alkaliczną, jest Zakład Higie-

ny Żywności Pochodzenia Zwierzęcego

Państwowego Instytutu Weterynaryjne-

go – Państwowego Instytutu Badawczego

w Puławach (22). Krajowe Laboratorium

Referencyjne, zgodnie z obowiązującymi

przepisami prawnymi, jest organizatorem

badań porównawczych m.in. w kierunku

oznaczania aktywności fosfatazy alkalicz-

nej. Badanie takie, dotyczące obecności

ALP w mleku pasteryzowanym, zostało

włączone w 2011 r. do programu „Mię-

dzylaboratoryjnych badań biegłości w za-

kresie oznaczania w mleku surowym ogól-

nej liczby drobnoustrojów, liczby komórek

somatycznych, punktu zamarzania i wy-

krywania substancji przeciwbakteryjnych

oraz oznaczania aktywności fosfatazy al-

kalicznej (ocena skuteczności pasteryza-

cji)”. W ramach działalności referencyj-

nej laboratorium prowadzi też regularne

badania monitoringowe aktywności ALP

w mleku i produktach mlecznych. Oferu-

je ponadto szkolenia i pomoc merytorycz-

ną oraz praktyczną we wdrożeniu metody

odniesienia oznaczania ALP.

Jako laboratorium referencyjne Zakład

uczestniczy i legitymuje się zadowalający-

mi wynikami w badaniach biegłości orga-

nizowanych przez EU-RL oraz inne labo-

ratoria zapewniające tego typu badania.

Uczestniczy ponadto w procedurach ma-

jących na celu ustalenie parametrów pre-

cyzji metody w odniesieniu do różnych

produktów mlecznych oraz bezpiecznych

limitów aktywności ALP w produktach in-

nych niż mleko krowie.

Bezpieczeństwo zdrowotne żywności

jako trend XXI wieku w przemyśle spo-

żywczym oraz jego zagwarantowanie dla

konsumenta stało się priorytetem również

dla organów kontrolujących żywność. Wy-

magania prawne nakładają na producen-

tów żywności obowiązek kontroli para-

metrów i warunków produkcji w celu uzy-

skania wysokiej jakości produktu. Produkt

wysokiej jakości musi być wytworzony je-

dynie z surowca wysokiej jakości. Należy

jednak pamiętać, że nawet najwyższej ja-

kości surowiec nie zapewni wysokiej jako-

ści produktu, jeżeli nie będzie on przetwa-

rzany w odpowiednich, monitorowanych

warunkach. W odniesieniu do przemysłu

mleczarskiego kontrola warunków ob-

róbki termicznej, jako głównego punktu

krytycznego w produkcji, właśnie przez

badanie aktywności fosfatazy alkalicznej

w produkcie inalnym, z pewnością wpły-

wa na jakość i bezpieczeństwo jego kon-

sumpcji (24).

6. Wilińska A., Bryjak J., Illeova V., Polakovic M.: Kinetics

of thermal inactivation of alkaline phosphatase in bo-

vine and caprine milk and bufer. Int. Dairy J. 2007, 17 ,

579-586.

7. PN-EN ISO 11816 Mleko i przetwory mleczne. Oznacza-

nie aktywności fosfatazy alkalicznej Część 1: Metoda lu-

orymetryczna dla mleka i napojów na bazie mleka. Część

2: Metoda luorymetryczna dla serów.

8. Raynal-Ljutovac K., Par Y.W., Gaucheron F., Bouhallab

S.: Heat stability and enzymatic modiicatons of goat and

sheep milk. Small Rum. Res. 2007, 68 , 207-220.

9. Rola J.G., Sosnowski M., Determination of alkaline pho-

sphatase activity in milk and milk products by luorime-

tric method. Bull. Vet. Inst. Pulawy . 2010, 54 , 537-542.

10. Advanced Instruments, Fluorophos Test System. Model

FLM 200. Instrukcja obsługi. 2002.

11. Ardo Y., Lindblad O., Qvist K.B.: Study of methods to

routinely monitor heat load to cheese milk. Int. Dairy J.

1999, 9 , 547-552.

12. Rosenthal I., Bernstein S., Rosen B.: Alkaline phosphatase

activity in Penicillium roqueforti and in blue-veined che-

eses. J. Dairy Sci. 1996, 76 , 16-19.

13. Shakeel-Ur-Rehman, Farkye N.Y., Yim B.: A prelimina-

ry study of alkaline phosphatase in cheese ripening. Int.

Dairy J. 2006, 16 , 697-700.

14. Yoshitomi K.: Alkaline phosphatase activity in cheeses

measured by luorometry . Int. J. Food Sci. Tech. 2004, 39 ,

349-353.

15. Marshall R. T.: Standard methods for the examination

of dairy products. American Public Health Association.

USA, 1993, 431-431.

16. Kricka L.J.: Chemiluminescent and bioluminescent tech-

niques. Clin. Chem . 1991, 37 , 1472-1481

17. Ciana L.D., Bernacca G., Bordin F., Fenu S., Garetto F.:

Highly sensitive amperometric measurement of alkaline

phosphatase activity with glucose oxidase apliication. J.

Electroanal. Chem ., 1995, 382 , 129-135.

18. Serra B., Morales M.D., Reviejo A.J., Hall E.H., Pingarron

J.M.: Rapid and highly sensitive electrochemical determi-

nation of alkaline phosphatase using a composite tyrosi-

nase biosensor. Anal. Biochem . 2005, 336 , 289-294.

19. Sandeep K.S., Neeta S., Ashok K.: Dry-reagent strips for

testing milk pasteurization. Lebensm.-Wiss. U.-Technol .

2003, 36 , 567-571.

20. Rocco R.M.: Fluorimetric determination of alkaline pho-

sphatase in luid dairy products: Collaborative study . As-

soc. Of. Anal. Chem. 1990, 73 , 842-849.

21. Rozporządzenie (WE) Nr 853/2004 Parlamentu Europej-

skiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. ustanawiającym

szczególne przepisy dotyczące higieny w odniesieniu do

żywności pochodzenia zwierzęcego.

22. Rozporządzenie ministra rolnictwa i rozwoju wsi z dnia

18 kwietnia 2012 r. w sprawie krajowych laboratoriów re-

ferencyjnych. DzU z 2012 poz. 480.

23. Bruce J., Drysdale E., Barclay I.: Testing for alkaline pho-

sphatase in pasteurized milk. VAM Bulletin . 2002, 26 , 4-9.

24. Jurczak M. E.: Mleko. Produkcja badanie przerób. Wy-

dawnictwo SGGW. 2003, s. 165–169.

Piśmiennictwo

1. Boruch M., Król B.: Procesy technologii żywności. Wydaw-

nictwo Politechniki Łódzkiej. 1993, s. 37-41.

2. Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1664/2006 z dnia 6 li-

stopada 2006 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr

2074/2005 w odniesieniu do środków wykonawczych,

dotyczące niektórych produktów pochodzenia zwierzę-

cego przeznaczonych do spożycia przez ludzi i uchylają-

ce niektóre środki wykonawcze.

3. Rozporządzenie Komisji (WE) nr 2074/2005 z dnia 5 grud-

nia 2005 r. ustanawiające środki wykonawcze w odniesie-

niu do niektórych produktów objętych rozporządzeniem

(WE) nr 853/2004 i do organizacji urzędowych kontroli

na mocy rozporządzeń (WE) nr 854/2004 oraz (WE) nr

882/2004, ustanawiające odstępstwa od rozporządzenia

(WE) nr 852/2004 i zmieniające rozporządzenia (WE) nr

853/2004 oraz (WE) Nr 854/2004.

4. Fox P. F., Kelly A. L.: Indigenous enzymes in milk: Ove-

rview and historical aspects-Part 2. Int. Dairy J. 2006, 16 ,

517-532.

5. Lorenzen P.C., Martin D., Clawin-Radecker I., Barth

K., Knappstein K.: Activities of alkaline phosphatase,

γ-glutamyltransferase and lactoperoxidase, in cow, sheep

and goat’s milk in relation to heat treatment. Small Rum.

Res. 2010, 89 , 18-23.

Dr Jolanta G. Rola, Zakład Higieny Żywności Pochodze-

nia Zwierzęcego, Państwowy Instytut Weterynaryjny, Ale-

ja Partyzantów 57, 24-100 Puławy, e-mail: jolarola@pi-

wet.pulawy.pl

1034

Życie Weterynaryjne • 2012 • 87(12)

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: