kucharz212.pdf

"!fh

62a

w wanny, przykryc plachta. i zostawic na noc. Na dru-

gi dzien rano wybierac bielizne po kilka sztuk na ba.

lie i wycierac ja. dobrze w tej samej wodzie, dolewajao

po trochu letniej, czystej wody i pomydlajac plamy.

Wode kilka razy z wanny wylewac, a gdy wszystkie

sztuki sie wypier.., znów ulozyc bieHzn~ w wannie, po-

lac letnia. wod, i zostawic w spokoju na parr godzin.

Potem wypiera si~ starannie po raz drugi i zostawia na

noc w zimnej wodzie. Nazajutrz plókac w zimnej wo.

dzie bez farbki, odmieniajac czesto wode na balii, a po

wyplókaniu farbkowac, biorac po jednej sztuce na ba-

lje, bo inaczej beda. niebieskie pregi. Najladniejszy ko-

lor bieliznie nadaje ultra-marina, któr.. nalezy zawia.zM

we flanelowy woreczek, nalac na misce ciepla. wod" n,io

nie wyciskaja.c i te farbke zmieszac z woda. na balii.

ROZDZIA1 XII.

PORZA.DKI DOMOWE.

1429. Praniebieliznyw zimnejwodzie.

Dogodne jest tam, gdzie trudno o drzewo. Bielizna

lamacza sie w zimnej wodzie i wykreca, potem namy-

dla dobrze, skreca sie na pytki, uklada w drewniany

statek, przyciska denkiem i kamieniem i tak zostawia

sie na noc. Na drugi dzien roztrzepuje sie, nalewa zim-

na. miekka. woda., kazda. sztuke dobrze na balii wyciera;

potem w drugiej czystej wodzie sie wyciera, nacierajac

plamy mydlem. Na noc znów zostawic namydliwszy

i nalawszy bielizne woda zimna. z farbka., a nazajutrz

wypierM do czysta i plókac w zimnej wodzie.

1431. Krochmalenibielizny.

Do bielizny uzywac trzeba najlepszego krochmalu,

który najprzód zamacza sie na misce zimnljowoda., a na-

Itepnie parzy sie ukropem, mieszaja.c na blasze, dopóki

nie rozparzy sie wszystek. Potem przecedza sie na ba-

lie, .rozprowadza woda. i w zupelnie rzadkim kroch!nalu

plpcze sie cala. bielizne z wyja.tkiem chustek do nola,

ponczoch i reczników.

1430. Praniechemicznysposobem.

Na 100 sztuk rozmaitej bielizny bierze sie 6 lutów

terpentyny i 10 lutów amoniaku. Zagrzac potrzebna

ilosc wody, mniej wiecej 3 do 4: konewek, rozpuscic 2

funty mydla drobno pokrajanego i wylac wode w ba-

lie. Gdy wystygnie tak, ze mozna bedzie wlozyc reke,

wlac terpentyne i amoniak, wymieszac, zmaczac w tej

wodzie kazda. sztuke bielizny i niewyzymaja.c ukladac

1432. Nadanipolyskubieliznie.

Do zaparzonego krochmalu wrzucic tabliczke bly"

gCZU i mieszac na trzonie dopóki sie nie rozpusci, albo

w braku blyszczu uskrobac stearyny i wrzucic do kroch-

Plalu, ale w takim razie ~rLeba go zagotowac, zeby iii,

.tearyna rozpuscila.

526

~ j

527

1433. Prasowaniebielizny.

"wiezej i znów udeptywac. To wy~niatanie pszenicy

i polewanie woda powtarza sie dopóki woda nie zacznie

odchodzic czysta a ziarno zupelnie sie rozetrze i roz-

gniecie. Odlewajac wode z koryta trzeba ja cedzro przeli

plótno, zeby plewy z pszenicy nie dostaly sie do kroch-

malu. Ostatnia wode zlac do osobnego naczynia, bo

daje ona najpiekniejszy krochmal. Gdy juz wygniata-

nie skonczone, zostawia sie wode w DJLczyniachprzez

8' godzin, potem zlewa sie ostroznie wode zólta, nale.

wa sie swieza, wymiesza sie krochmal i zostawia sie

znów w spokojnosci na 24 godzin. To sie powtarza

dopóty, dopóki woda nie bedzie zupelnie czysta. Po

kazdem zlewaniu wody zbiera sie ostroznie ciemna war-

stwa szarego krochmalu, jesli sie ten nad czystym osa.

dem zbiera, bo móglby zabrudzió caly krochmal. Make

zas sama, po zupelne m wymyciu wybrac na plachty,

w których sie wyciska z pierwszej wilgoci i suszy na

wolnem powietrzu w cieniu, bo od slonca zólknie.

Po zmaglowaniu bieJizny prasuje sie j. gor.oem

leIazkiem i starannie sklada; kolnierzyki zas, gorsy

i mankiety u mezkich koszul zamacza sie w rozpuszczo-

nym w zimnej wodzie ryzowym krochmalu, ~ dodaniem

wódki albo boraksu, wyzymajac mocno i dopiero praau-

j.c g0I'llcem zelazem.

..,

1434. Praniedrobiazgów.

Damskie i mezkie kolnierzyki i mankiety j inne

drobiazgi mocza sie najprzód w zimnej wodzie, potem

nalezy namydlic kazda sztuke, dobrze wytrzec z brudu,

ukladac w misce i polac ciepla woda z mydlem. Wy.

prawszy po raz drugi, wlozyc w garnek z ciepl. wod.

z mydlem, przystawic do ognia i dac sie zagotowac, na.

stepnie wyplókac dobrze w czystej wodzie, potem ufarb.

kowac, a w koncu maczac kazda sztuke oddzielnie w su.

rowym ryzowym krochmalu i zawinac w czyste plótno

Gdy nieco polezy, idzie pod gorace zelazko.

1436. Krochmaz kartofli.

Uzywa sie do krochmalenia gorszej bielizny. Opl6-

kane dobrze kartofle oskrobaó i utrzec na tarce, ma sse

te wziasc na przetaki przelewac woda nad naczyniem,

mieszajac i wyciskajac dopóki czysta woda nie zacznie

schodzic, wtedy zostawic ja w spokoju, a gdy sie ustoi

zlac z wierzchu a pozostaly na dnie krochmal nalac ma-

I. iloscia wody i rozbijac tak dlugo, at zupelnie zbie.

leje, dolac wiecej wody, sklócic, przecedzic przez rzad-

kie sito i zostawic w spokojnosci dopóki woda. sie nie

sklaruje; wtedy znów zlac ja z wierzchu i czysta nalaó

krochmal i to powtarzac dopóki odlana woda nie bedzie

zupelnie czysta a krochmal bialym. Zlewajac po rai

ostat.ni wod~, trzeba szar. warstwe krochmalu ostroznie

1435 Krochmapszenny.

Wziasó kilka garncy pszenicy, przemyc ja. dobrze na

przetakach, potem nalac woda i moczyc tak dlugo, dopó-

ki nie napecznieje i nie popeka pszenica, a woda bielió

sie zacznie. Wtedy wlozyc pszenice do worka z grube-

go rzadkiego plótna, polozyc w korycie i rozcierac j,

w worku jak najmocniej rekami albo udeptywac noga.

mi, najprzód bez wody, nastepnie worek odwiazac, na.

lac wody, wymieszac jljo z pszenicljo rekami, zawiazat!

i znów udeptywac. Gdy wody zbierze sie w korycie

dulo, odl8Ó j. do czystego D&Czvnia,nalac Da WON

''r!

528

5~9

zdjac, ci czysta make wylozyc na plótno, wycienlld

w niem mocno i suszyc w przewiewnem miejscu.

1440. PrzywrócenibialoscizialkleJbienin'e.

Po wypraniu bielizny nalezy wlaó do wody, w któ.

rej sie plócze mall} lyzeczke terpentyny, co nadaje bie-

liznie pozór nowosci, zwlaszcza jesli farbkuje sie ultra-

marin'l'

1431. Krochmal z kasztanów.

Dojrzale kasztany obrac z lupin, utrzec na tarce

lub utluc w stepach, nalac woda i wygniotlszy rekami,

zostawic w spokojnosci na cala noc. Nazajutrz wlozyc

te masse w plócienny worek, wygniatac ja, przelewajac

wodl} tak dlugo, dopóki~ woda nie okaze sie zupelnie

czystl}, co jest znakiem, ze juz nic ml}ki w kaRztan ach

nie zostalo. Zcedzona wode zlac w czysfe naczynie,

f\ skoro Rie ustoi wode zlac ostroznie i nalac swiez..

To powtarzaó kilka razy, w koncu czystl} juz make ulo-

tyc na deskach i wysuszyc w cieniu lub w cieplej izbie.

1441. Pranie rzeczywelnlanycb.

Pior'l sie n8:jlepiej w kartoflach lub otrebach I do-

daniem zimnej wody. Po nalezytem wyplókaniu nie

trzeba ich wyzymac, tylko wytrzepac i mokre jeszcze

wymaglowac, prasuj"c po lewej stronie.

1442. Pranie kolorowycperkalów.

1438. Pranie w kartoflach.

Zwyczajne kolorowe perkal~ piora sie w wodzie

miekkiej, zimnej, mocno osolonej, a dla oszczednosci

mozna je krochmalic dopiero po wysuszeniu, gdy* ta-

kim sposobem daleko mniej krochmalu wychodzi. Kre.

tony, zaknoty i musliny najlepiej prac w kartoflach lub

otrebach, postepuj"c podlug podanych nastepnie przepi.

sów, stosownie do tego, jaki kolor sie pierze. Do pló.

kalUa kolorowych perkali dobrze jest dosyp8Ó troch,

Wyplókane kartofle utrzeó na tarce i masL'latlt na-

cierac tak jak mydlem cala sztuke przeznaczonI}do pra-

nia, którl} sie nastepnie przeciera w zimnej wodzie. Pra-

ne ~)'m sposobem perkalI! a nawet materye nabieraj.

Iztywnosci, która" im pozór nowy nadaje.

1439. Pranie w otrebach.

..lunu.

Pszenne otreby zaparzyc wrz;I}tkiem,rozcierac lo-

patkI} az maS8a zbieleje i tlt mass" nacieraó tak jak

mydlem przeznaczone do prania rzeczy, zamaczajac je

w malej ilosci cieplej wody. Potem je przeplókaó raz

w zimnej wodzie i nie wyciskajac, roztrzepaó i powie-

sic w oieniu aby przeschly, lub tez wycisl1'lwszy przez

przescieradlo, zaraz na mokro wymaglowac. Well-iane

rzeozy najlepiej jest prac tym sposobem.

'443. Praniekoloru rózowego.

Po wypraniu w kartoflach lub otrebach pszennych

namoczyc rzecz wypran" w serwatce czystej, kwasnej,

-przegotowanej i przestudzonej, a kolor roiowy jeszcze

tyw8zym sie stanie.

Kuchars Wan.

530

531

1444. Pranie koloru liliowego.

~e w tych mydlinach kilka razy zanurza i wyciska d

bedzie zupelnie bialy, potem sie plócze w zafarbkowa.

pej wodzie i lekko wyciska. Fastryga przecina sie no-

tyczkami, zeby wyciagaja.c nie porobic dziurek i muslin

póty sie trzepie w reku, az pierwsza wilgoó z niego

wyjdzie. Wtedy kladzie sie na miekkiem u8laniu, obr....

C8:jac zla strone haftu do góry i prasuje sie goracem

zelazkiem. Gdy sie dobrze wygladzi po lewej stronie,

nie zdejmujl.c z deski skropic mumn gotowanym rzad-

kim krochmalem i znów prasowac zelazkiem. Tak pra-

IOwany haft zachowa call. wypuklusc.

Po wypnniu sukni w kartoflach lub otrebach p8zen.

nych wymoczyc w mocnym lugu, który podnosi pi~k.

nosó liliowego koloru.

1445. Praniekoloru zóltego.

Zólty kolor najlepi~j pierze sie w zimnej miekkiej

wodzie, nacieraja.c cala. suknie zóltkami od iaj zamiast

mydlem.

1446. Praniekoloruzieloneglubczerwonego.

Jezeli te kolory w praniu zblakna., mozna im przy-

wrócic dawny kolor, dodajac do wody, w której sie pló'

cz. kilka kropel witryoleju lub octu bialego, aby woda.

byla lekko zakwaszona. Cytrynowy kwas dodany do

wody. jeszcze lepiej sluzy w tym razie.

M49. Pranie muslinubialego.

Musliny nalezy praó w wodzie zimnej, nie wykr,.

cajac, tylko wyciskajac z niej delikatnie. Do krochma-

lu, który sie rozrabia bardzo rzadko, trzeba wrzució

uskrobsDej stearyny, u~oczyó w nim muslinowl. suknie

i lekko wycisna.wszy, trzepaó dlugo az nawpól prze-

ichnie, wtedy pras9waó niezbyt gi)rllcem zelazkiem.

:447. Pranie koloru niebieskiego.

Pierze 8i~ tak jak poprzcdzajl.cy.

1450. Praniekoronek.

1448. Pranietiulówi haftów.

Zabki i brzezki koronek zebraó na nitke, koronki

owina.c na waleczki starem plótnem o8zyte, okrecajac

je tak, aby zabki byly przykryte gladkim brzegiem na.

ate-pujacego rzedu, namydlac te waleczki i wycierac lek.

ko- w ciepl~j wodzie. Potem ulozyc w radelek napo-

deslanem plótnie, nalac swiezemi -mydlinami i gotowaó

przez kwadrans, nastepnie wytrzec jeszczepBre razy

w tych mydlinach i wyplókac w wouzie z malll iloscil.

farbki. W koncu wycisnaó w suchem plótnie, odwiullÓ

J araleczków, wytrzepac i nawpól suche prasowac,

Kaldl. sztuke, jezeli wieksza., zlozyc w kilkoro l Ifa.

Itrzygowac cienka bawelna, a potem prac w lelnich

mydlinach, maczajl}c w nich tylko bez zadnego tarcia

i wyciskajllC' Potem, jezeli haft jest zabrudzony, wy-

gotowac go w swiezych mydlinach, polozywszy na spód

qdelka grubll warstwe starego plótna. Po kwadransi&

takiego gotowania odstawic radel od ognia, ale nie wyj-

lBowaó,z niego haftów aj woda ostygnie. Wtedy haft

ht"

100I

_it'~II.>-~'"

~32

533

1451. franie blondyn.

~ '!

. .

Pranieczarnegtiului koronekInaczej.

." . Koronki, tiule i suknie grenadinowe, orS\z wualki

mozna prac najprzód w goracej wodzie, nastepnie ma-

czac w wolowej zólci i pló~ac w zimnej wodzie, dopó-

ki 'zapach zóld nie wyjdzie, wyciskajac delikatnie reka-

mi. Przygotowac troche karugu, wlac do goracej wo-

dy, maczac w niej powtórnie prane przedmioty, wyci-

snac delikatnie, rozpiac na stoliku przykrytym przescie-

radlem, przeciagnac gabka umaczana w karugu i po

przeschnieciu prasowac przez bibule.

Owiniete, tak jak koronki na walek, nacieraj. si,

mi~zanina zlozonl z miodu, mydla i spirytusu i wy-

ciskajac polewajlc letnia woda. Nastepnie odwinac je

z walka, przesuszyc trzepiac, rozeslac na miekkiem i za-

miast prasowania pociagnac kilka razy wilczym klem,

co im nada glans i sztywnosc.

1452. Sposóodswiezaniczarnychwoalek.

Rozciagnac wualke na arkuszu bibuly, nastrug8Ó na

nil stearyny tyle, aby cala byl~\ nil przykryta, przy-

kryc drugim arkuszem bibuly i prasowac 1)0 wierzchu

gorlcem zelazkiem, przez co wualka nabierze eztywno-

sci i koloru. .Wualki krepowe odswieza sie trzymajlc

nad para. gotujacej sie wody, a nastepnie gdy odwilglUl

rozpinajac szpilkami na stole dopóki nie wyschna..

1456. Praniebialeg kaszmiru.

Funt mydla rozgotowac w garncu wody. Gdyosty-

gnie, przecedzic na balie trzecia czesc tej wody, zamo-

czyc wytrzepany z kurzu kaszmir i prac, lekko wyciska-

jac. Gdy woda sie zabrudzi, zlac ja i nalac'druga cz~

mydlin i prac tak, jak poprzednio. Trzecia. czesc my-

dlin rozrobic zimna woda, dodaó sporo farbki, przeproo

trzeci raz, wycisnac lekko nie wyzymajac, roztrzepac

i powiesic w cienia. Gdy przeschnie do polowy, zma-

glowac i przez plótno uprasowac.

1453. Praniekoroneki wualek.

Rudym koronkom mozna przywróció kolor, zamacza-

jac je po kilka razy w spirytusie i wyciskaja.c z niego. Na-

8tepnie prasowac gorlcem zelazkiem przez czarny muslin.

. Szaliki, chusteczki i t. p. wlóczkowe rzeczy piora.

.ie w zimnej wodzie z r02lbitem mydlem, nie trac, tyl.

ko zamaczajac i wyciskajac z wody kilka razy. Gdy my-

dliny brudne, zmienic wode, co sie powtarza jeszcze

kilka razy, do ostatniej zamydlonej wody dodaja.c nieco

farbki, nastepnie wycisnac, roztrzepac dobrze i rozcia-

gnac na stoliku przykrytym plótnem, przykryc drugim

kawalkiem plótna i zostawic w spokojnosci az do Wf.

IChni~cia.

1457. Praniewlóczkowychrzeczy.

1454. Pranieczarneg tiului grenadiny.

Nalac na miednice octu, umaczaó w nim pare razy

tiule i grenadine, wycisnac dobrze, wytrzepac w reku,

przesuszyc cokolwiek i prasowac przez papier. KoronkE

piorac tym sposobem mozna nie prasowac, tylko wycill-

gnac dobrze i ususzyc na reczniku. Chca.c miec tiul

~~tywny, nalezy wsypac do octu troche mialkiego cu-

,ru i UU'C;&!l.tiuL

1455.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: