GRUCZAŁY WYDZIELANIA WEWNĘTRZNEGO
Układ gruczołów wydzielania wewnętrzengo ( układ dokrewny ) nazywamy wiele różnych parzystych względnie pojedynczych gruczołów, których wspólną cechą jest wytwarzanie i przekazywanie czynnych biologicznie substancji ( hormonów ) wprost do krwi . Wydzielane wprost do krwi hormony mogą dzięki temu wywierać wpływ na odległe narządy.
Do gruczołów dokrewnych zalicza się:
- gruczoł tarczowy ( tarczyca )
- gruczoł przytarczyczny
- przysadka
-szyszynka
- grasica
-nadnercze
- wyspy trzustkowe
-gruczoły płciowe u kobiet jajniki u mężczyzn jądra
Gruczoły wydzielania wewnętrznego odgrywają ważną rolę ogólnoustrojowej regulacji przebiegu przemiany materii i wielu innych procesów życiowych komórek i tkanek. Każdy z wytworzonych hormonów spełnia charakterystyczne i wyłączne dla niego działanie. Wspólna z układem nerwowym hormony spełniają rolę koordynatora czynności poszczególnych tkanek i narządów oraz przebiegów porcesów biochemicznych organizmu.
PRZYSADKA
Gruczoł ten waży od 0,5 do 1 g, wielkości ziarnka grochu leży w zagłębieniu kości klinowej czaszki ( siodło tureckie ). Znaczenie jej dla organizmu jest duże. Jest gruczołem nadrzędnych, reguluje czynności innych. Usunięcie jej wywołuje zakłucenia wzroku i przemiany materii. Ten mały gruczoł składa się z 2 płatów. 1 przedni przysadki wydziela hormon wzrostowy pobudzający terczycę, ACTH pobudzający nadnercza, drugi hormon gonadotropowe, hormony laktecyjny. 2 płat tylny przysadki gromadzi 2 hormony: oksytocynę ( powoduje skórcze macicy w czasie porodu ) i hormon ADH ( zwiększa wchłaniania zwrotne wody w kanałach nerkowych ). Moczówka prosta – uszkodzwnie tylnego płata przysadki ( olbrzymie oddawanie moczu ).
SZYSZYNKA
Jest małym gruczołem od 20-40 miligram leżący pod płatem ciała madzelowatego w między międzymózgowiu. Wydzieliny szyszynki o nazwie melatonina wpływa na barwy pod wpływem światła.
GRUCZOŁ TARCZOWY
Składa się z 2 płatów i części środkowej zwanej węziną. Leży przed chrząstką tarczową i tchawicą. Waży 20-40g. Rola tarczycy polega na:
- wychwytywanie jodu z krwi
- syntezie hormonów tyreksyny i trójjodotyroniny
- magazynowanie hormonów w koloidzie
- uwalnianie hormonów do krwi
Nadczynność tarczycy prowadzi do choroby Gravesa-Basedowa charakteryzuje się: powiększeniem tarczycy, wytrzeszczem gałek ocznych, przyspieszeniem akcji serca, drzenie rąk, zwiększona pobudliwość. Chorzy tracą na wadze, skóra jest ciepła miękka i wilgotna. Podstawowa przemiana materii wzrasta wyraźnie.
Niedoczynność tarczycy jeżeli jest brak jodu w łonie matki prowadzi do matołectwa ( kretynizm ) dzieci mają niski wzrost i są opóźnione w rozwoju umysłowym. Jeśli występuje w wieku młodzięczym powoduje otępienie umysłowe zwolnienie wzrostu podajemy hormon tarczycy obiawy ustępują.
PRZYTARCZYCZ NY
W liczbie 4 leżą na tylnej powirzchni tarczycy. Wielkość i kształt jak ziarnko grochu usunięcie przytarczyc prowadzi do powstania tężyczki, która charakteryzuje się rozległymi skurczami mięśni szkieletowych na skótek wapnia we krwi. Działąnie hormonów przytarczycznych polega na zwiększeniu wchłaniania wapnia z przewodu pokarmowego. Uwolnieniu wapnia z kości i odzyskiwania wapnia z moczu pierwotnego. Dzięki temu hormony ten podnosi poziom wapna we krwi.
Niedoczynność przytarczyc z regóły występuje po jej operacyjnym usunięciu razem z tarczycą.
Nadczynność przytarczyc ma miejsce w przebiegu gruczolaka ( łagodny przerost ) może prowadzić do odwapniania kości i kamicy nerkowej
GRUCZOŁ NADNERCZOWY
Leży w górnych biegunach nerek jest gruczołem parzystym ma kształt trójkątny półksiężycowaty ważą po 10g składa się z części korowej i rdzennej. Część rdzenna zawiera adrenalinę, hormon ten odnosi poziom cukru we krwi, uruchamia zapasy glikogenu w wątrobie przyspiesza akcje serca zmniejsza napięcie mieśni gładkich przewodu pokarmowego.
Kora nadnercza jest zbudowana z 3 warstw kłębkowatejpasmowatej i siatkowatej. Na wydzielanie hormonu na część korową nadnercza, wpływ pobudzający wywiera hormon przedniego płata przysadki ACTH
Niedoczynność kory nadnercza wywołana jest uszkodzeniem spowodowane gruźlicą lub kiłą powoduje schorzenia Adisona lub cisowice. Pojawia się brunatne zabarwienie skóry.Chory chudnie, spada poziom cukru, ciśnienie krwi spada, nie leczona powoduje śmierć. Podaje się hormony nadnercza – kortykoidy
Nadczynność kory nadnercza powodujezaburzenia stref płciowych. Występowanie wtórnych hormonów płciowych męskich, u kobiet zarost, obniżenie tonacji głosu.
NARZĄD WYSPY TRZUSTKI
Składa się z wysp Longerhausa leżących w miąszu trzustki i stanowczych 1 % masy nażądów. Wyspy zawierają komórki Alfa i Beta. Komórki Alfa zawierają glukagol. Komórki Beta insuline będący polipeptydem podwyższa poziom glókozy we krwi i przyspiesza rozpad glukogenu. Insulina jest hormonem białkowym działa na przemianę węglowodanową i tłuszczową. Jest jedynym hormonem obniżającym poziom cukru we krwi.Szczególnie silnie działa insulina na komórki wątroby, mięśni i tkankę tłuszczową. Insulina ułatwia transport glukozy przez błony komórkowej. Przyspiesza przekształcanie glukozy w glikogen i magazynowanie w obrębie mięśni i wątroby. Zwiększa odkładanie trójglicerydów w tkance tłuszczowej pod skórą. Brak insuliny prowadzi do zabużenia tkanki w glukozę.Nadmiar glukozy we krwi powoduje jej przecukrzenie i ucieczkę cukru z moczem. Wraz z glukozą ustruj wydala z moczem duże ilości wody co powoduje pragnienie i rozwija się cukrzyca.
Aabbe