Słowniczek
ASPI - specjalny sterownik do nagrywarek SCSI, ale również innych typów, wymagany do komunikacji między sprzętem (napędem CD), a programem do nagrywania w systemie Windows.
ATIP - informacja o maksymalej pojemności płyty CD oraz paru innych parametrach, w tym:-Producent płyty-Typ zastosowania płyty (np. tylko audio)-Możliwe prędkości zapisu-Długość obszaru lead-in-Ostatni możliwy adres bloku/sektora możliwy do zapisaniaATIP umożliwia zorientowanie się ile naprawdę fizycznie można zapisać na płycie. Oprócz tego ATIP wykorzystywany jest do zabezpieczania oryginalnych płyt przed kopiowaniem.
Buffer Underrun - opróżnienie bufora, czyli błąd w wyniku którego następuje przerwa w dopływie danych na płytę, a więc zawieszenie nagrywania. O ile nagrywarka nie jest wyposażona w system w rodzaju BURN-Proof, lub też nie mamy do czynienia z CD-RW, oznacza to bezpowrotne zniszczenie płyty.
Bufor - kość pamięci RAM w nagrywarce przechowująca dane, które w chwile potem zapisywane są na płycie CD-R(W). Jego obecność ma na celu zmniejszenie szansy wystąpienia błędu Jej ilość waha się od 256 KB (w najstarszych nagrywarkach) do 8MB (w najnowszych). Obecnie znaczenie tej pamięci spadło ze względu na systemy w stylu BURN-Proof
BURN-Proof - system wynaleziony przez Sanyo służący do zapewnienia maksymalnej pewności podczas procesu nagrywania i zabezpieczający przed zniszczeniem płyty w wyniku opróżnienia bufora (buffer underrun). Nagrywarki wyposażone w ten system potrafią w razie opróżnienia bufora zawiesić i ponownie rozpocząć proces nagrywania i w ten sposób wypalić całą płytę. Spotykana jest również nazwa Write-Proof (np. u Teaca). Wraz z popularyzacją tego systemu wiele innych firm zaczęła tworzyć własne systemy zabezpieczające w tym: SafeBurn (Yamaha). Własne systemy mają również Sony i Philips.
CAV - (stała prędkość kątowa) - technologia odczytu polegająca na pracy ze stałą prędkością obrotową silnika napędu. W wyniku tej technologii dane położone bliżej środka płyty czytane są znacznie wolniej niż na jej zewnętrznych obszarach.
CD - płyta kompaktowa; srebrny, lub rzadziej złoty, krążek wykonany z warstwy poliwęglanu, barwnika oraz metalicznej, powstały w wyniku tłoczenia, zawierający dane cyfrowe. Jego pierwotnym przeznaczeniem było przechowywanie muzyki. Określenie stosowane również do CD z danymi - patrz CD-ROM. 2. Popularnie CD używane jest do wszystkich płyt zachowujących standard zapisu i format CD, czyli CD-R, CD-RW, CD-ROM, CD-I, Video-CD itd.
CD Extra (aka CD Plus) - format nagrywania płyt, gdzie dane audio zapisywane są w pierwszej sesji natomiast dane komputerowe w drugiej. Odtwarzacze audio czytają wyłącznie pierwszą sesje, natomiast CD-ROMy zaczynają od ostatniej, więc daje to w efekcie jeden z najlepszych sposobów na łączenie danych audio z komputerowymi. Takie płyty najlepiej nagrywać w trybie SAO.
CD-DA - standard przechowywania danych dźwiękowych w postaci cyfrowej na płytach CD
CD-ROM - 1. (ang. Compact Disc - Read Only Memory = płyta kompaktowa - pamięć tylko do odczytu) - określenie powstałe w wyniku zastosowania tradycyjnego krążka CD do przechowywania danych komputerowych. 2. Określenie potocznie stosowane do komputerowych czytników płyt kompaktowych.
CD-Text - standard opracowany przez Sony, który umożliwia dołączenie do płyty CD-Audio informacji o artyście, tytule płyty, tytułach utworów, a nawet tekstów piosenek (aczkolwiek ta ostatnia funkcja należy do rzadkości). Informacje te mogą być następnie wyświetlane na kompatybilnych odtwarzaczach CD oraz, za pomocą odpowiedniego oprogramowania na kompatybilnych CD-ROM-ach. Obecnie niemal każda nowa nagrywarka posiada funkcję nagrywania CD-text.
CLV - stała prędkość liniowa; technologia odczytu polegająca na stałej zmianie prędkości obrotowej w zależności od aktualnie czytanego miejsca płyty. W efekcie otrzymuje się równomierną prędkość liniową odczytu, lecz pociąga to za sobą czasochłonną konieczność ciągłego rozpędzania i hamowania nośnika. Wszystkie nagrywarki do 12x włącznie działają w tej technologii, ze względu na konieczność zachowania stałej prędkości zapisu.
Cue Sheet - specjalny, tekstowy format pliku zawierający spis treści płyty, która ma być wypalona, stosowany głównie przez program CDR-WIN. Umożliwia bardzo dużą kontrolę nad zawartością wypalanej płyty, regulowanie długością przerw między utworami, ich indeksowanie itd.
DAE - proces cyfrowego kopiowania muzyki (bez udziału karty dźwiękowej) z płyt CD-DA
DAO - system zapisu całej płyty CD-R lub CD-RW za jednym podejściem. Płyta taka po nagraniu nie może być już więcej modyfikowana. Jest to sposób na uniknięcie niepożądanych 2-sekundowych przerw między utworami przy nagraniach audio.
DAO-RAW - również MMC-DAO-RAW. Patrz RAW
DVD - Nowa, w stosunku do CD, generacja płyt optycznych o pojemności od 4,7 GB w wersji jednowarstwowej do około 18 GB w wersji dwuwarstwowej dwustronnej, początkowo służąca do zapisu filmów, a obecnie także do zapisu muzyki i danych komputerowych.
DVD-Video - Nośnik DVD wypełniony materiałem filmowym zakodowanym w formacie MPEG-2, lub, rzadko, MPEG-1. Nośnik DVD-Video może być odtwarzany w stacjonarnych odtwarzaczach DVD lub w napędach komputerowych DVD-ROM, jak również we wszelkiego typu nagrywarkach DVD.
EAN (aka UPC) - Trzynastocyfrowy numer płyty, który zostanie zapisany w TOC. Możliwość zapisu UPC mają tylko niektóre nagrywarki.
ECC - kod korekcji błędów. Specjalny system zapisu danych w celu późniejszej możliwości uniknięcia błędów odczytu, które wynikają z fizycznego uszkodzenia powierzchni płyty - pomaga odczytywać właściwe informacje z uszkodzonych sektorów.
EDC - 32 bity każdego sektora odpowiedzialne za wykrywanie błędów danych zawartych w sektorze
El Torito - nazwa powstała wg. legendy od nazwy knajpy, gdzie spotkali się panowie, którzy następnie ustalili zasady tego formatu. Jest to pierwszy format płyt CD bootowalnych.
FE - błąd ogniskowania lasera na powierzchni płyty. Patrz również TE.
Firmware - program zapisany w flash-biosie nagrywarki (lub innych urządzeń) sterujący danym urządzeniem. Wielką zaletą firmware'ów jest możliwość uaktualniania go poprzez ściągnięcie odpowiednich plików ze strony np. producenta urządzenia. (patrz również flash-bios)
Flash bios - układ scalony w nagrywarce z możliwością aktualizacji danych w nim zapisanych. Dzięki temu producent nagrywarki za pomocą firmware'u daje możliwość użytkownikowi wgrania go do biosu i np. usunięciu z niego błędów (ang. bugs).
HDCD - system zapisu płyt CD kompatybilny z dotychczasowym systemem CD-Audio rozszerzający dźwięk płyty o dodatkowe informacje o jego przestrzennej strukturze. Informacje te są zapisane w 16, najmniej znaczącym bicie i tradycyjne odtwarzacze traktują je jako szum. Korzystne zmiany można usłyszeć tylko na kompatybilnym sprzęcie (do tej pory brak CD-ROMów w tym systemie).
HFS - system plików używany na komputerach Macintosh. Niekompatybilny z ISO-9660.CD-ROMy zapisane w HFS są czytelne dla Maców, Amig (z AmiCDROM, ftp://ftp.cdrom.com/pub/aminet/disk/cdrom/), PCów z Linuxem or lub OS/2 (z odpowiednimi łatkami).Windowsy mogą czytać HFS z pomocą odpowiedniego programu. Np. "Conversions Plus" firmy Data Viz, (http://www.dataviz.com/products/conversionsplus/)lub MacDisk, (http://www.macdisk.com/prospen.php3).Niektóre programy pod Windows i Maca pozwalają na tworzenie hybrydowych (ang. hybrid) CD, które zawierają zarówno system plików ISO-9660 jak i HFS.
ISO 9660 - międzynarodowy, ogólnie i szeroko przyjęty, standard zapisu danych komputerowych na dysku CD. Płyty nagrane w tym systemie mogą być odczytane na praktycznie każdej platformie (w tym również na Macu: znajdź "ISO 9660 File Access" w folderze "System:Extensions" używając Command-I. Jeśli zobaczysz wersje 5.0 lub wyższą system powinien odczytać płytę ISO, jeśli nie, zaktualizuj software).W definicji standardu ISO 9660 istnieją trzy metody zapisu danych na płycie CD. Tzw. poziomy (ang. Level):Poziom 1 (Level 1) (najbardziej ograniczającym dowolność zapisu):- Każdy plik musi być zapisany jako ciąg bajtów następujących kolejno po sobie - pliki nie mogą być podzielone.- Nazwa plików i katalogów musi się składać z maksymalnie 8+3 (znaki + rozszerzenie)- Maksymalna głębokość katalogu (foldery) wraz z podkatalogami (podfolderami) wynosi 8Poziom 2 (Level 2) W poziomie 2 jedynym wymaganiem jest konieczność zapisu plików jako pojedynczego ciągu bajtów następujących kolejno po sobie. Płyty nagrane w wersji Level 2 są nieczytelne w wielu systemach w tym MS-DOSPoziom 3 (Level 3) W poziomie 3 nie ma żadnych ograniczeń dowolności fizycznego zapisu danych na płycie. użyteczny np. do nagrywania pakietowego, ze względu na możliwość fragmentacji plików.
ISRC - numer, który może być przyporządkowany dla każdej ścieżki audio (choć wcale nie musi) podczas nagrywania (lub tłoczenia). Kod ten zawiera 12 znaków wg kolejności: CC000YYSSSSS, gdzie każda grupa liter oznacza: CC = kod państwa OOO = kod posiadacza CD (lub właściciela praw autorskich)YY = rok nagrania SSSSS = numer seryjny
Jitter - efekt przesunięcia w fazie lub zniekształcenia w amplitudzie dźwiękowego sygnału cyfrowego, w wyniku którego zostaje zniekształcony odczyt lub zapis płyt CD-Audio.
Joliet - system plików stanowiący rozszerzenie standardu ISO 9660, stworzony przez Microsoft w celu umożliwienia nagrywania plików o długich nazwach dodatkowo z wykorzystaniem zestawu znaków Unicode. Maksymalna długość nazwy pliku wynosi 64 znaki. Joliet umożliwia również zapis skróconej wersji nazwy pliku w ten sposób, by był on czytelny również w środowisku DOS lub wcześniejszych wersjach Windows'a (podobnie jak ma to miejsce na twardym dysku, gdy oglądamy długie nazwy plików w DOSie). Ilość znaków w nazwie pliku wraz ze ścieżką dostępu nie może przekroczyć 128 znaków
JustLink - konkurencyjny do BURN-Proof system zabezpieczający przed zniszczeniem płyty w wyniku opróżnienia bufora. Wynalazca tego systemu , Ricoh, deklaruje znacznie mniejszą przerwę powstałą na płycie w wyniku przerwy w nagrywaniu - 2 mikrometry (BURN-Proof 40 mikrometrów).
Lead-In - Początkowy obszar płyty CD, potrzebny do składowania swoistego spisu treści (Table of Contens - TOC), który posiada dane o położeniu i czasie trwania każdej ścieżki na dysku. :51:10
Lead-Out - Strefa zewnętrzna na płycie CD zawierająca 90 sekund ciszy (puste sektory) i pełni rolę bufora na wypadek, gdyby odtwarzacz minął ostatnią ścieżkę na płycie. Poza tym obszar ten (wraz z obszarem Lead In) istnieje ze względu na to, że jest najbardziej narażony na zabrudzenia (np. odciski palców) i zniszczenie. Lead-out jest obszarem wykorzystywanym do overburningu.
MMC - ustandaryzowany zestaw komend pozwalający nagrywać kompatybilnym z MMC programom na kompatybilnej nagrywarce bez konieczności posiadania specjalnie dla niej dedykowanych sterowników. W praktyce niestety lista komend jest ograniczona, dlatego dostęp do bardziej zaawansowanych funkcji nagrywarek może być utrudniony jeśli nie posiadamy dedykowanych sterowników.
Mt. Rainier (aka Mount Rainier) - format nagrywania płyt podobny do packet writing, który pozwala na zapis bezsesyjny bez dodatkowych sterowników. Poszczególne porcje danych mają tylko 2kB (packet writing 64kB). Dodatkowo płyty nie trzeba na początku formatować, gdyż jest to robione w tle. W ten sposób nagrywarka całkowicie upodabnia się do stacji dysków 3,5" mając nad nią przewagę szybkości i pojemności.
MultiRead - Logo informujące, że urządzenie CD lub DVD może odczytać wszystkie istniejące formaty CD, w tym CD-ROM, CD-DA, CD-R, CD-RW oraz UDF.
On-The-Fly - Sposób nagrywania "w locie" tzn. bezpośrednio na płytę bez wcześniejszego generowania obrazu płyty (ang. CD Image). W rzeczywistości nie zawsze jest to bezpośredni zapis. Po drodze we wszystkim często udział bierze jeszcze dysk. Poza tym nagrywanie w tym systemie nie musi oznaczać otrzymania w wyniku kopii idealnej. Nie zawsze oznacza również, że CD-R zostanie nagrany DAO. Zazwyczaj funkcję On-The-Fly stosuje się przy kopiowaniu płyta-płyta.
OPC - specjalna strefa na płycie CD-R/RW, znajdująca się na wewnętrznym pierścieniu, na której nagrywarka testuje przed nagrywaniem moc lasera, aby dostosować m.in. go do barwnika zastosowanego na danej płycie. Więcej patrz tutaj
OTP - odmiana dwuwarstowej płyty DVD gdzie przejście dla pierwszej warstwy zaczyna się w środkowej częśći krążka,a dla drugiej warstwy w zewnętrznej części krążka. Patrz równiez PTP.
Overburning - dosłownie "nadpalanie"; funkcja w niektórych programach (m.in. Nero) umożliwiająca wykorzystanie obszaru Lead Out do nagrywania danych, co umożliwia nagranie na płycie około 3 minut więcej niż nominalne 74 lub 80 minut w zależności od typu nośnika.
P-CAV - częściowo stała prędkość kątowa; technologia odczytu lub zapisu polegająca na stałej prędkości kątowej do momentu osiągnięcia przez laser zewnętrznych obszarów dysku, kiedy to rozpoczyna się tryb CLV.
Packet Writing - pakietowe nagrywanie, zwane również incremental packet writing - metoda nagrywania CD-RW (rzadziej CD-R), dzięki której dane mogą być nagrywane w znacznie mniejszych porcjach niż przy pomocy standardowych metod używanych przy stosowania DAO i TAO przez tzw. CD Mastering Software. Dzięki nagrywaniu pakietowemu nie jest za każdym razem zamykana sesja (czyli oszczędzane jest w ten sposób około 20MB, bo tyle zajmuje zamknięcie sesji). System ten umożliwia traktowanie przez system płyty CD-R/RW, jak dysku twardego, czy dyskietki. Patrz również UDF.
Pre-Emphasis - system stosowany na płytach CD-Audio mający na celu obcięcie najwyższych częstotliwości z muzyki, które zazwyczaj związane są z szumem.
PTP - odmiana dwuwarstowej płyty DVD gdzie przejście do drugiej warstwy zaczyna się w środkowej części krążka. Patrz także OTP
RAW - system umożliwiający wierne kopiowanie płyt od pierwszego do ostatniego bajta wraz z kodami ISRC. Istnieją różne odmiany tego systemu umożliwiające bardziej lub mniej dokładne kopiowanie płyty: (w kolejności dokładności) SAO-RAW, DAO-RAW, DAQ-RAQ+16, DAO-RAW+94, DAO-RAW+96, gdzie liczby po nazwie oznaczają ilość bajtów symulujących subkanały (subchanels).
RID - numer identyfikacyjny zapisywany w danych "Sub-code Q channel mode 3". RID jest powiązany z SID.
Rock Ridge - rozszerzenia systemu zapisu plików do ISO-9660 definiujący sposób odczytu w sposób UNIX-owy długich nazw plików z mieszanymi wielkościami znaków i symboliczne odnośniki.Ponieważ jest to wciąż system plików ISO-9660, pliki z takich płyt wciąż mogą być czytane na komputerach, które nie wspierają Rock Ridge; Po prostu nie wyświetlą się długie nazwy plików.Rock Ridge działa na systemach UNIX. DOS, Windows i Mac obecnie go nie wpierają.
Romeo - system plików używany przez program Adaptec Easy-CD Pro, pozwalający na używanie nazw plików do 128. Nigdy nie doczekał się szerszego przyjęcia.
SACD - hybrydowy system zapisu płyt CD kompatybilny z dotychczasowym systemem CD-Audio (dzieki zastosowaniu dodatkowej warstwy z danymi CD-DA) znacznie rozszerzający możliwości dźwiękowe (znacznie zwiększone pasmo przenoszenia), dzięki dokładniejszemu próbkowaniu.
SAO - metoda nagrywania płyt, dzięki której możliwe jest wielokrotne nagrywanie sesji w DAO (brzmi nielogicznie, ale to prawda. Metoda często stosowana do nagrywania płyt typu CD Extra
SCMS - system do zaznaczania kopii audio w celu przeciwdziałania seryjnemu kopiowaniu, uniemożliwia w niektórych modelach nagrywarek stacjonarnych wykonanie kopii z kopii.
SID - specjalny, cztero- lub pięciocyfrowy, numer identyfikacyjny znany tez jako IFPI do zaznaczania płyt oryginalnych płyt CD i DVD. W kodzie zapisane jest miejsce wyprodukowania płyty.
TAO - system zapisu z wyłączeniem lasera pomiędzy poszczególnymi ścieżkami. Nagrywanie tym sposobem daje efekt około 2-sekundowych przerw pomiędzy utworami w przypadku nagrań w formacie CD-DA.
...
temperator