Graham Greene - Moc i chwala.pdf - Graham Greene - uzavrano

GRAHAM GREENE

Moc i chwała

(Przełożył Bolesław Taborski )

Dla Gervase

Krąg się zacisnął;

bystra chartów siła

i śmierć z godziną

każdą bliżej była.

(Dryden)

Przedmowa

Kiedy po latach wojny zaczęliśmy wydawać najlepsze powieści z literatur

zachodnich, olśniły nas wielkie nazwiska Faulknera, Hemingwaya, Camusa, Sartre'a.

Stwarzało to pozór, że stykamy się z niezwykle wyśrubowaną przeciętną

obowiązującego poziomu w literaturze światowej, a nie z jej szczytowymi

osiągnięciami z lat kilkunastu. Dopiero dzisiejsze współzawodnictwo między

wydawnictwami polującymi na głośne, nagradzane pozycje pozwala odróżnić

sezonowe rewelacje beletrystyczne od prawdziwej literatury, którą wyznacza

najbardziej bezlitosny sędzia - czas.

Do książek, które zwycięsko wytrzymały tę próbę, należy bez wątpienia “Moc

i chwała” Grahama Greene'a. Ta właśnie powieść ustaliła jego pozycję w czołówce

literatury światowej, utorowała drogę powodzenia, sukcesów wydawniczych dla

“Sedna sprawy”, “W Brighton” czy “Trądu”. O “Mocy i chwale” tak pisze autor:

“Książka ta daje mi największą satysfakcję ze wszystkich moich książek; nie

mówi to dużo, ale napawa mnie smutkiem, gdy pomyślę, że napisałem ją przed

dwudziestu laty. Czekała prawie dziesięć lat na powodzenie. Pierwsze wydanie w

Anglii miało 3500 egzemplarzy i ukazało się na miesiąc przed hitlerowską inwazją na

Holandię. W Stanach Zjednoczonych wydano ją pod trudnym i wprowadzającym w

błąd tytułem “Ścieżki labiryntu” (ponieważ mego własnego już ktoś użył), a

sprzedano, zdaje się, dwa tysiące egzemplarzy. Jej powojenny sukces we Francji,

który zawdzięczam szlachetnemu wstępowi Francois Mauriaca, stworzył

niebezpieczeństwo na dwóch frontach: Hollywoodu i Watykanu. John Ford

wyprodukował pobożny film, w którym ksiądz stał się uosobieniem szlachetności, a

porucznika zrobiono łajdakiem; powodzenie powieści we francuskich kołach

katolickich spowodowało reakcję, w wyniku której francuscy biskupi dwukrotnie

odwoływali się do Rzymu.”

Tyle autor. Jego powieść była wynikiem wyprawy do Meksyku w latach 1937

- 38. Greene'a, wychowanego wśród protestantów, zawsze uderzały - zresztą lubiane i

przez katolików - anegdoty, przykłady z życia, pomawiania i oskarżania księży o

pijaństwo i sprawy z kobietami. Obyczaje księży Południowej Ameryki nie odbiegają

zbytnio od bujnych, prawie awanturniczych żywotów kleru włoskiego w okresie

Renesansu. Greene w czasie podróży obserwuje ślady niedawnego rozgromienia

Kościoła meksykańskiego - który wyparty z powierzchni życia, na pozór przestaje

istnieć. Pisarz uczestniczył w mszach odprawianych po domach, w ukryciu, gdzie

zamiast dzwonka ministrant stukał palcem w podłogę. Pisarz rozmawia z wiernymi,

tropi ślady nielicznych księży, przekazywanych z rąk do rąk, mimo że pomoc im

okazywana grozi rozstrzelaniem. Mieszanina najżarliwszej wiary i ciemnego

przywiązania, odruchów niezwykłej szlachetności, nawet bohaterstwa - i chciwości,

nienawiści, zdrady. Greene'a wciąga wzajemna zależność dwu przeciwstawnych sił,

starcie dwu racji, które, jak z ówczesnego układu wynikało, musiały być w konflikcie.

Z jednej strony ksiądz - pijaczyna, ojciec kilkuletniego dziecka, słaby, świadomy

własnej marności - a z drugiej porucznik “czerwonych koszul”, który go ściga w imię

dekretu. Wydaje się, że Autor wyidealizował swego oficera policji - tak bywało i w

“Spokojnym Amerykaninie”, i w “Sednie sprawy” - przydał przedstawicielom władzy

coś z godności filozofów, każąc im błysnąć spekulacjami myślowymi, czasem w

formie aforyzmów. W Meksyku sprawy były jednak o wiele prostsze: nienawiść

eksplodowała buntem uciskanych, dla pistoleros najprostszym załatwieniem konfliktu

był celny strzał z rewolweru; nie dyskutować, tylko zabić. Mury starych świątyń

próbowano rozsadzić dynamitem, żeby zbiegli duchowni nie mieli do czego

powracać. Wypędzić księży lub ich wytępić, albo zmusić, by się zaparli sakramentu,

raz na zawsze skończyć z religią. Minęło kilkanaście lat. Dziś wiemy, że w Meksyku

znaleziono modus vivendi. Kościół przyjął nowe formy działalności duszpasterskiej,

wierni praktykują swobodnie, choć prądy antyklerykalne są nadal silne, głównie

wpływowej masonerii. W tej świetnej powieści interesuje Greene'a jedynie

dramatyczna sytuacja, to, co nazwałbym wielkimi łowami, grą pełną śmiertelnego

ryzyka. Autor nie próbuje nam wyjaśnić, jak do tego doszło, jak powstały tak silne

społeczne prądy wrogości, nienawiści, które doprowadziły do czasowego

rozproszenia kleru meksykańskiego. Jednak polski czytelnik musi sobie zadać takie

pytanie. Żeby na nie odpowiedzieć, przyjdzie głęboko sięgnąć w przeszłość: nie ma

skutków bez przyczyn. Pamiętamy, że Meksyk w ciągu wieków był kolonią

hiszpańską, zdobytą podbojem pełnym okrucieństwa, wyrafinowanych zdrad,

nikczemności. Chciwość i złoto były motorem działania konkwistadorów. Dlatego

zrozpaczeni, mordowani Indianie pochwyconym Hiszpanom roztopione złoto wlewali

do gardła, by ich ostatecznie nasycić. Cortez kazał żywcem piec ostatniego władcę

zagarniętego państwa, by w mękach wydał sekret, gdzie ukrył swoje skarby.

Żołnierze hiszpańscy pędzili z sobą jeńców, którzy stanowili kolejno pokarm dla

psów. Każdy z gubernatorów pragnął jak najszybciej zbić fortunę i wrócić do

Graham Greene - Moc i chwala.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: