Żeński symbol dobra czy zła.pdf

¯eñski symbol dobra czy zła?

Autor tekstu: Gabriel Spuñski

Oryginał: www.racjonalista.pl/kk.php/s,2370

Podstawowym faktem społecznym zwi±zanym z ¿yciem człowieka jest

uniwersalny podział na dwie płcie. W społeczeñstwach zbieraczo-łowieckich

dymorfizm płciowy wpływa na społeczny podział pracy. Silniejsze i swobodniejsze

jednostki w "stadzie" - mê¿czy¼ni - nakierowani s± na my¶listwo, kobiety

natomiast, obci±¿one długotrwał± protekcj± nad potomstwem, przywi±zane zostaj±

do ogniska domowego, a w rezultacie ich funkcje zostaj± sprowadzone do uprawy i

zbieractwa.

Liczne wykopaliska archeologiczne, potwierdzaj± podział pracy wg płci. Odkrycia

w syberyjskiej wsi Malta bêd±cej osad± górno-paleolitycznych łowców mamutów,

ukazuj± ¿e domostwa podzielone były na stronê mêsk± (praw±) i kobiec± (lew±).

Po stronie mêskiej znajdowały siê figurki ptaków, oraz stylizowanych fallusów. W

czê¶ci kobiecej znajdowały siê ¿eñskie statuetki. W Kostienkach, rozło¿enie figurek

potwierdza polaryzacjê domostwa na czê¶ci kobiec± i mêsk± [_1_]. Figurki kobiece

znajduj± siê czêsto w pobli¿u ogniska.

Prawdopodobnie wiêc zasada komplementarno¶ci słu¿yła symbolicznej

organizacji ¶wiata, jak i obja¶nieniu misterium stworzenia i okresowej odnowy.

Podział na sferê mêska i ¿eñsk± prowokuje instynktownie dzielenie rzeczy na dwie

sfery. Oczywiste wiêc jest, ¿e płeæ i akt płciowy wywiera potê¿ny wpływ na ludzk±

kulturê.

Analiza statystyczna motywów ikonograficznych malarstwa naskalnego i sztuki

mobilnej okresu paleolitu, dokonana przez prof. Andrè Leroi-Gourhana,

zdaje siê potwierdzaæ tezê o polaryzacji kosmosu na układ: mêskie-¿eñskie.

Stwierdzaj±c powtarzaj±ce siê układy zwierz±t i znaków w okre¶lonych

miejscach jaskiñ, Leroi-Gourhan dokonał analizy statystycznej 1794 tematów

malarskich. Sztuka paleolityczna ujmowana jako cało¶æ zawiera trzy kategorie

tematów: zwierzêta, istoty ludzkie, znaki.

Analiza została przeprowadzona w ten sposób, ¿e zarówno dla sztuki mobilnej

jak i malarstwa naskalnego, został uwzglêdniony jeden temat w ka¿dym zespole,

nie za¶ liczba wyobra¿onych postaci (powierzchnia składaj±ca siê ze stada ¿ubrów

liczona jako jeden temat: ¿ubr).

Rozmieszczenie procentowe poszczególnych tematów przedstawia siê

nastêpuj±co: [obrazek ]

Rzuca siê w oczy przede wszystkim przewaga wizerunków konia, umownie

okre¶lonych ró¿nych znaków i ¿ubra. Mo¿liwe s± dwa wytłumaczenia faktu, ¿e

grupa tych tematów stanowi 54% wszystkich przedstawieñ: albo koñ i ¿ubr były

główn± zwierzyn± i czêstotliwo¶æ ich przedstawieñ równa siê znaczeniu jakie

odgrywały w ¿yciu człowieka, albo istnieje temat o charakterze mitologicznym

obejmuj±cy układ koñ - znaki - ¿ubr.

Hipotezy zreszt± nie wykluczaj± siê nawzajem, ale druga wydaje siê bardziej

prawdopodobna. Pozostaje do wyja¶nienia obecno¶æ innych postaci (w

szczególno¶ci kobiety i mê¿czyzny), oraz znaczenia znaków.

Na podstawie statystyki topograficznej dokonano podziału znaków na dwie

grupy:

a) zawiera wszelkie znaki wydłu¿one takie jak kreski, pałeczki, linie

kropkowane,

b) zawieraj±ca znaki pełne jak owale, trójk±ty, równoległoboki, klamry. Podział

topograficzny utwierdza nas w przekonaniu, ¿e ludzie paleolitu znali ró¿nice

wystêpuj±ce miêdzy tymi znakami.

Drug± metod± przeprowadzonych badañ była metoda chronologiczna. I tak w

stylu I (okres prymitywny, kultura oryniacka, ok. 30.000 r. p.n.e.) pojawiaj± siê

wizerunki zwierz±t oraz realnie przedstawionych narz±dów płciowych, zarówno

¿eñskich jak i mêskich; w stylu II - obok tego samego zbioru wizerunków zwierz±t

pojawiaj± siê owalne figury oraz linie utworzone z kresek i kropek. W stylu III

starszym (okres archaiczny, kultura solutrejska, ok. 20.000-15.000 r. p.n.e.) -

wizerunki przegrodzone, kreski i znaki rozwidlone towarzysz±ce zwierzêtom; w

stylu III młodszym znaki pełne w klamrze i te same kreski, kropki lub znaki

rozwidlone; w stylu IV starszym (okres klasyczny, kultura magdaleñska) - znaki

"podobne do pałeczek", kreski i punkty; w stylu IV młodszym - ponownie figury

owalne, bardzo uproszczone wizerunki narz±dów płciowych i kreski. Rozwa¿anie

ewolucji stylów poszczególnych kultur pozwalaj± potwierdziæ hipotezê, ¿e znaki s±

symbolami o charakterze seksualnym mêskim i ¿eñskim.

Pomimo realnie seksualnej symboliki znaków, sztuka paleolitu nigdy nie

przedstawiała realistycznie scen kopulacji zwierzêcej, ani ludzkiej. Nie przedstawiła

te¿ pierwszorzêdnych cech płciowych zwierz±t. Zaznaczone s± natomiast subtelnie

drugorzêdne cechy płciowe (poro¿e, linia grzbietu, "ciê¿arno¶æ"). Natomiast liczba

wizerunków ludzkich z zaznaczonymi wyobra¿eniami narz±dów płciowych, jest

równa liczbie wizerunków, w których zaznaczony jest jedynie symbol płci. Wbrew

powszechnej opinii, ludzie paleolitu posiadali w tej dziedzinie bardzo silne hamulce

psychiczne. Nie zatracali nigdy znaczenia znaków symbolicznych, co pewien czas

pojawiały siê interpretacje realistyczne, ale podej¶cie ludzi paleolitu do spraw

seksualnych było bardzo aluzyjne. Pewne jest ¿e zarówno znaki jak i zwierzêta

wystêpuj± w postaci skojarzonej, a nie w pozycji kopulacyjnej. Nie umniejsza to

znaczenia ich symbolicznemu, seksualnemu charakterowi.

Ł±czenie znaków jest niew±tpliwe; zazwyczaj w poło¿eniu centralnym znakowi b

towarzyszy znak a, który jest jego dopełnieniem (wła¶nie zasada ł±czenia pozwala

uwa¿aæ ¿e rany i odbite na ¶cianie rêce s± ekwiwalentem znaków grupy b [_2_])

Stale pojawiaj± siê wizerunki poł±czonych zwierz±t, wynika z tego bardzo wa¿ny

fakt: zwierzêciu z grupy B (tur lub ¿ubr) przeciwstawia siê zwierzê grupy A

(przewa¿nie koñ). A wiêc głównym tematem sztuki paleolitu jest para koñ-¿ubr/tur

w poł±czeniu z tematem samiec-samica. ¯ubr i koñ s± symbolami. Nie mo¿e siê

bowiem takie przedstawienie odnosiæ do wyobra¿enia zaczarowanych zwierz±t, ani

do ich parzenia.

Prof. Wierciñski dokonał tabelarycznego zestawienia funkcji kobiety i mê¿czyzny

społeczno¶ci zbieracko-łowieckiej. Przedstawia siê ono nastêpuj±co:

[

Cechy |Kobieta |Mê¿czyzna

Zasadnicze funkcje ¿yciowe |Du¿e obci±¿enie biologiczne:

Macierzyñstwo:

-Pasywne zachowanie koitalne

-Przejmowanie

-Ci±¿a i rodzenie, protekcja nad niedojrzałym potomstwem |Małe obci±¿enie

biologiczne:

Ojcostwo:

-Aktywne zachowanie koitalne

-Przekazywanie

-Zapładnianie

Uwarunkowany funkcj± ¿yciow± podział ról społeczno - kulturowych |Stabilizacja

rodziny:

-Zbieractwo ( dostarczanie najwiêkszej ilo¶ci 60-80% po¿ywienia)

-Karmienie osesków i przygotowanie posiłków

-Wychowywanie niedojrzałego potomstwa |Stabilizacja grupy jako cało¶ci:

-My¶listwo i wojna

-Okresowe oderwanie siê od rodziny

-Dostarczanie najwy¿ej cenionego pokarmu miêsnego

-Inicjowanie społeczne dojrzewaj±cego pokolenia własnej płci

Stopieñ rytmizacji ¿ycia | Przywi±zanie do codziennego rytmu zajêæ:

Podleganie wymogom cykliczno¶ci własnego ciała oraz wegetacyjnej i społecznej

|Pêd ku niezwykło¶ci i swobodzie:

-Podleganie acykliczno¶ci i losowo¶ci polowania i wojny

Ogólne nastawienie poznawcze |Stosunek analityczno - poznawczy

-Ograniczona i wyspecjalizowana eksploracja otoczenia

-Du¿y udział pod¶wiadomej intuitywno¶ci w zwi±zku z konieczno¶ci±

wyczuwania potrzeb małego dziecka i stanów emocionalnych mê¿czyzny

-Znoszenie informacji o zachowaniach ludzi

-Rozwój potrzeby emocyjnego kontaktu społecznego |Stosunek uogólniaj±co -

syntetyczny do rzeczywisto¶ci

-Szybka i rozległa eksploracja zró¿nicowanego i zmiennego otoczenia

-Du¿y udział ¶wiadomej uogólniaj±cej orientacji

-Znoszenie orientacji z "szerokiego ¶wiata"

-Rozwój potrzeby uogólnionego poznania ¶wiata

Postawa wobec ¶wiata |Nastawienie na "ten mały ¶wiat"

-Postawa przedmiotowa; gromadzenie obiektów pokarmowych i u¿yteczno¶ci

domowej

-Zachowawczo - utylitarna na skutek do¶rodkowego egocentryzmu rodzinnego

-Rozwój potrzeby szczególnego sensu ¿ycia |Nastawienie na transcendent

-Dynamiczna postawa, my¶liwy i wojownik nie mo¿e byæ obci±¿ony

przedmiotami

-Progresywna, wyczulenie na nowe sytuacje, nara¿anie ¿ycia dla ogólnego

dobra, od¶rodkowy altruizm ogólnospołeczny

-Rozwój potrzeby uogólnionego sensu ¿ycia

Konsekwencje dla symbolizacji archetypowej i analogizuj±cej |Matka ¦wiata

zró¿nicowania, który jest złudzeniem poznawczym w zakresie gatunkowo

okre¶lonej wizji ¶wiata:

-Matka i Anima;

-Naziemne i podziemne zbiorniki wodne;

-Chtoniczn Matka - Ziemia;

-Noc - Ksiê¿yc;

-Północ i zachód;

-¯ywioły ziemi i wody;

-Emocyjno¶æ i materialno¶æ;

-M±dro¶æ wyj¶ciowa normatywna;

-Liczby parzyste, szczególnie liczba 4;

-Tendencja do uzewnêtrzniania i ró¿nicowania;

-Krowa jako lunarne zwierzê analogizuj±ce (ci±¿a trwaj±ca 10 miesiêcy

ksiê¿ycowych). |Ojciec ¦wiata, który jest czyst±, niejako punktow± ¦wiadomo¶ci±:

-Wróg, Ojciec, Animus;

-Burze i deszcze;

-Władcze Niebo;

-Dzieñ - Słoñce;

-Wschód i południe;

-¯ywioły ognia i powietrza;

-Duchowo¶æ i intelekt;

-M±dro¶æ mesjaniczna i twórczego Słowa;

-Liczby nieparzyste, zwłaszcza liczba 3;

-Tendencja powrotu do jedno¶ci;

-Koñ jako solarne zwierzê analogizuj±ce (ci±¿a trwa jeden rok solarny). ]

Postaæ kobiety jako symbol analogizuj±cy (wg A. Wierciñskiego):

[

Atrybuty naturalne postaci |Mo¿liwe skojarzenia analogizuj±ce

wzmocniona krzywolinijno¶æ ciała, z dodaniem piersi i brzemiennego brzucha

|Faluj±ce powierzchnie Ziemi - Góra Kosmiczna; formy sferoidalne, elipsoidalne i

owoidalne w naturze; jaja, nasiona, karpiopodobne ryby

Trójk±t łonowy |Trójk±t ognistego po¿±dania; trójdzielny ksiê¿yc lub rok

Organy płciowe; ci±¿a i poród |Doliny, w±wozy i bruzdy; idea wej¶cia, drzwi i

domu łona - wnêtrze Ziemi; pełne ciepłe promienie ukrywaj±ce potencjał ¿ycia -

¦wiat Podziemny, który pochłania i oddaje ¿ycie z powrotem; idea generowania

¿ycia ro¶linnego i zwierzêcego - kosmogonia; ropucha, ¿aba i inne płodne

zwierzêta - idea podwajania i zwielokrotniania czego¶

Cykliczno¶æ menstruacji, ci±¿y i czynno¶ci domowych |Cykle natury; skojarzenie

lunarne i rachuba czasu

Wyra¼nie wiêksza wydzielniczo¶æ ciała; menstruacja, mleko z piersi, wody

porodowe |Wszelkiego rodzaju wody podziemne i naziemne - Ocean Pierwotnego

Chaosu; napoje oszałamiaj±ce; zwierzêta wodne; ptaki; wzmocnienie skojarzeñ

lunarnych

¯ywienie potomstwa i protekcyjno-edukacyjny behawior |Ziemia ¿ywicielka oraz

ró¿ne samice zwierz±t w podobnych rolach: nied¼wiedzica, łania, krowa, koza; idea

elementarnej m±dro¶ci o charakterze rozró¿niaj±cym i normatywnym -

personifikacja Mowy

Emocjonalno¶æ macierzyñska i uczestnictwo w emocjach erotycznych |Ogólna

symbolizacja emocji atrakcyjnych, a te¿ rywalizacji, wobec tego i wojny

Wiêzi z płodem - dzieckiem - rodzin± |Wszelkie wiêzi społeczne; matka pszczoła

i jej rój

Pani rodziny i domu i wszelkich zajêæ z tym zwi±zanych |Pani ognia i ¶rodków do

¿ycia; idea wszelkiego pomieszkania i osłony: ciało - dom - ¶wi±tynia

Tkanie |Tkanie przeznaczenia: kompleks Ksiê¿ycowej Pajêczyny

Zbieranie plonów i ró¿ne zajêcia rolnicze |Wzmocnienie skojarzeñ

wegetacyjnych; pole uprawne - kwadrat i romboid - łuska wê¿a; ¿niwowanie

kojarz±ce siê ze ¶mierci± by daæ po¿ywienie daj±ce ¿ycie ; wielorako¶æ

przedmiotowa ¶wiata ]

Analizuj±c funkcje kobiety w społeczno¶ci zbieracko-łowieckiej musimy

zastanowiæ siê nad jej biologicznymi funkcjami i znale¼æ towarzysz±ce im

odwzorowanie symboliczne.

Podstawowym zadaniem jest jej zdolno¶æ do dawania ¿ycia, tajemnica która

staje siê ¼ródłem sakralizacji kobieco¶ci. Kobieta jest wiêc ¼ródłem rodziny poprzez

narodziny nowych potomków. Jest opiekunk± ogniska, dawczyni± pokarmu,

rozdzielaj±c pokarm przygotowany w ognisku staje siê dysponentk± dóbr, tłusto¶ci

i obfito¶ci. Mê¿czyzna wiêc zdobywa najbardziej warto¶ciowy pokarm, ale kobieta

zdobywa go najwiêcej (pomimo ¿e nie tak ceniony, ro¶linny) i rozdziela ten

najwarto¶ciowszy który zdobêdzie mê¿czyzna.

Kobieta szczególnie wi±zana jest z mamutem (Campbellowska Madonna

Mamutów). Figurki kobiece były rze¼bione z kłów i ko¶ci mamutów bêd±cego

reprezentantem kosmicznej obfito¶ci. Wytworzenie takiej analogizacji kobiecej

postaci ł±czyło siê ze społeczno¶ciami które specjalizowały siê w polowaniu na

grub± zwierzynê arktyczn± dostarczaj±c± obfito¶æ miêsa i likwiduj±c± konieczno¶æ

ci±głych wêdrówek za warto¶ciowym pokarmem, zakładaj±cymi stałe osady. Tam

rola kobiety znacznie wzrosła, osiedlenie wzmacnia wiêzi, tworzy ideê rodu. Czê¶æ

szacunku jak± obdarzona była kobieta jako dawczyni pierwszego pokarmu - mleka

bêd±cego pokarmem ¶wiêtym bo nie pochodz±cym ani od zwierz±t, ani od ro¶lin,

oraz czê¶æ skojarzeñ symbolicznych jej "nale¿nych" została przeniesiona po

udomowieniu krowy na to zwierzê (st±d analogie i pierwiastek ¿eñski krowy).

W kulturach rolniczych istnieje kompleks Bogini o cechach Magna Mater

(Wielkiej Macierzy). Prawzorem jej postaci jest paleolityczna Potnia Theron (Pani

Dzikiej Zwierzyny), ¿eñskie bóstwo opiekuj±ce siê zwierzêtami. Nastêpuje jednak

przesuniêcie jej uniwersalnego, kosmicznego charakteru, na rzecz chtonicznego

zwi±zanego z płodno¶ci± gleby.

Moc płodno¶ci, która jest darem Bogini Matki, mie¶ci siê w niej jak woda ¿ycia,

czy mleko w naczyniu, st±d powszechne wyobra¿enie Bogini jako naczynia (u

Bakairi pierwsza kobieta powstała z mo¼dzierza po kukurydzy, u Zulusów

bezpłodna kobieta trzymała 9 miesiêcy w garnku krew wyci¶niêt± z rany by

zmieniła siê w dziecko). Naczynie symbolizuje wiêc wypełnion± wodami płodowymi

macicê, piersi pełne mleka.

Akwatyczna symbolika postaci kobiecej jest zwi±zana z kosmicznymi wodami

płodowymi, jakie otaczaj± embrion w łonie matki.

Lunarno¶æ postaci (skojarzenie z ksiê¿ycem i czasem): ksiê¿yc w

przeciwieñstwie do słoñca, które zawsze jest niezmienne, ro¶nie, maleje, zanika;

podlega on uniwersalnemu prawu stawania siê, rodzenia i umierania. Podlega

cykliczno¶ci, podobnie jak ciało kobiece. Znaleziska archeologiczne potwierdzaj±

posiadanie przez ludzi paleolitu miary czasu opieraj±cej siê na miesi±cu

synodalnym [_3_] trwaj±cym 29,5 doby.

Kobieta wg Junga pełni bardzo wa¿n± rolê w ¿yciu człowieka jawi±c siê mu od

urodzenia jako troskliwa matka, zajmuj±ca całe pole rodz±cej siê osobowo¶ci. Jest

to wiêc jej główna cecha wyodrêbniaj±ca j± od mê¿czyzn (kobieta daje nam ¿ycie).

Kiedy ego oddziela siê od macierzyñskiej opieki, wówczas przytłaczaj±ce go cechy

matki, zostaj± wysublimowane i przeniesione na postaæ matce najbli¿sz±,

najczê¶ciej pełn± m±dro¶ci ¿yciowej babkê. Kiedy jest ona wspaniała staje siê

Wielk± Matk± lub - adekwatnie - Wied¼m± czy Bab± Jag±.

Dodatkowym wyposa¿eniem archetypu jest poł±czenie go z symbolami

sapiencjalnymi. Wi±¿e siê to z faktem, ¿e kobieta jest pierwszym wychowawc±,

nauczycielem dziecka, uczy go jêzyka, norm zachowania i poruszania.

Własno¶ci zwi±zane z archetypem Matki to macierzyñska troskliwo¶æ i

współczucie, magiczna moc kobiety; m±dro¶æ i duchowa sublimacja która

przekracza rozum; w tym ka¿dy ¿yczliwy impuls i odruch; wszystko, co jest

przejawem ¿yczliwo¶ci, miło¶ci, wsparcia, co sprzyja płodno¶ci i wzrostowi. Pod

wpływem mocy Matki znajduj± siê miejsca magicznej transformacji, ponownych

narodzin, jak równie¿ ¶wiat podziemny i jego mieszkañcy.

Od strony negatywnej wi±¿e siê ze wszystkim co sekretne, ukryte, ciemne (np.

jaskinia ma charakter ¿eñski kojarzona z łonem kobiecym); z otchłani± ¶wiatem

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: