mpdz.doc

Przez pojęcie mózgowe porażenie dziecięce rozumie się niepostępujące zaburzenia czynności będącego w rozwoju ośrodkowego układu nerwowego, zwłaszcza ośrodkowego neuronu ruchowego, powstałe w czasie ciąży, porodu lub w okresie okołoporodowym. Mózgowe porażenie dziecięce nie stanowi określonej, odrębnej jednostki chorobowej, lecz jest różnorodnym etiologicznie i klinicznie zespołem objawów chorobowych, a co się z tym łączy, także z różnym obrazem anatomopatologicznym.
Synonimy: zespół Little’a, paraliż dziecięcy; cerebral palsy, diplegia spastica infantilis

Czynniki etiologiczne:
niedotlenienie ośrodkowego układu nerwowego, procesy zapalne, wylewy śródczaszkowe, wcześniactwo, hiperbilirubinemia

KLINICZNE POSTACIE PORAŻENIA MÓZGOWEGO
Podział Ingrama zawiera następujące postaci kliniczne mózgowego porażenia dziecięcego:

·         TETRAPLEGIA SPASTYCZNA
- uogólniona spastyczność

·         PORAŻENIE KURCZOWE POŁOWICZE- HEMIPLEGIA SPASTICA
stały wzrost napięcia mięśniowego, skurcze zamierzone, spastyczne zaburzenia chodu

·         OBUSTRONNE PORAŻENIE KURCZOWE-DIPLEGIA SPASTICA

·         OBUSTRONNE PORAŻENIE POŁOWICZE- HEMIPLEGIA BILATERALIS

·         POSTAĆ MÓŻDŻKOWA (ATAKTYCZNA)

·         POSTAĆ POZAPIRAMIDOWA

·         POSTAĆ MONO- lub TRIPARETYCZNA

·         POSTAĆ DYSKINETYCZNA

o        typ dyskinetyczno-hiperkinetyczny z atetozą

o        typ dyskinetyczno-hiperkinetyczny z choreoatetozą

o        typ dyskinetyczno-hipokinetyczny- dyskinezje i stały, mimowolny niepokój ruchowy

o        dystonia torsyjna-powolne, skręcające ruchy przede wszystkim w obrębie tułowia i barku

·         POSTAĆ HIPOTONICZNO ASTATYCZNA

o        typ hipotoniczny-drżenia zamiarowe, ciężka niezborność chodu

o        balizm- gwałtowne, wyrzucające ruchy

o        drżenie- mimowolne, rytmicznie naprzemienne występujące inerwacje agonistów i antagonistów

·         PORAŻENIE KURCZOWE POŁOWICZE-HEMIPLEGIA SPASTICA
-porażenie jednostronne z przewagą najczęściej kończyny górnej, w 60% z towarzyszącymi objawami atetozy
Rozwój umysłowy jest prawidłowy lub nieznacznie obniżony, zaburzenia sferyemocjonalnej zwraca uwagę wyraźnie mniejsza aktywność i ograniczenie ruchów kończyn niedowładnych w porównaniu z kończynami po stronie przeciwnej ( nie objętej niedowładem)

·         OBUSTRONNE PORAŻENIE KURCZOWE-DIPLEGIA SPASTICA
niedowład w kończynach dolnych przeważa nad niedowładem w kończynach górnych. Szczególnie często występuje u wcześniaków. Cechuje ją duża różnorodność obrazu klinicznego zależna od lokalizacji zmian i nasilenia, jak również innych towarzyszących zaburzeń ( zaburzenia słuchu, wzroku, mowy) Rozwój umysłowy jest w dużym odsetku przypadków w granicach normy, rzadziej występuje padaczka i zaburzenia sfery emocjonalnej

·         PARAPLEGIA;DIPLEGIA:
występuje niedowład tylko w kończynach dolnych

·         OBUSTRONNE PORAŻENIE POŁOWICZE- HEMILEGIA BILATERALIS
- kończyny górne sa w większym stopniu niedowładne niż dolne. Jedna z najcięższych postaci. Chore dzieci wykazują często objawy znacznego upośledzenia umysłowego, często występuje padaczka

·         POSTAĆ MÓŻDŻKOWA (ATAKTYCZNA)
napięcie mięśniowe obniżone
Postaci mieszane, np. ataksja poziom umysłowy najczęściej jest prawidłowy, ale zaburzenia koordynacji wzrokowo-ruchowej, a także zaburzenia mowy (dysartia) utrudniają im znacznie naukę w szkole

·         POSTAĆ POZAPIRAMIDOWA
dystoniczna, atetotyczna, pląsawicza, lub objawiająca się częstymi zmianami w napięciu mięśniowym Nierzadko występują ruchy mimowolne oraz leworęczność Na ogól dzieci są dobrze rozwinięte umysłowo, ale często występuje i nich niedosłuch typu odbiorczego lub głuchota, porażenie spojrzenia ku górze, zez., zaburzenia mowy o charakterze dyskinetycznym, a u niemowląt trudności w połykaniu i ssaniu

·         POSTAĆ MONO - dotyczy jednej kończyny górnej lub dolnej

lub

·         POSTAĆ TRIPARETYCZNA z zajęciem oby kończyn dolnych oraz jednej kończyny górnej, przebiega z reguły z padaczką oraz zmianami psychicznymi

·         POSTAĆ TETRAPLEGICZNA- z zajęciem symetrycznym czterech kończyn i dobrym stanem psychicznym- uogólniona spastyczność

OBJAWY WSPÓŁISTNIEJĄCE

·         NAPADY PADACZKOWE ( ok. 35%)

·         ZABURZENIA SŁUCHOWE (ok 25%)

·         ZABURZENIA MOWY (ponad 50%)

·         ZABURZENIA WIDZENIA( ok. 50%). pierwotne, wtórne

·         NIEDOROZWÓJ UMYSŁOWY (ok.75%) przede wszystkim w postaciach spastycznych i hipotonicznych, najmniej w postaci dyskinetycznej

·         PSEUDODEBILIZM- rzekomy niedorozwój umysłowy : w postaciach dyskinetycznych z powodu trudności w ocenie

·         ZABURZENIA ZACHOWANIA (ponad 50%) na podłożu uszkodzeń motorycznych i psychicznych

OBJAWY WSPÓŁISTNIEJĄCE (PSYCHICZNE)

Objawy psychiczne w mózgowym porażeniu dziecięcym można podzielić na :

1.      Pierwotne- jako bezpośredni wynik wczesnodziecięcego uszkodzenia mózgu.
Zespół psychoorganiczny:

o        Upośledzenie umysłowe

o        Zaburzenia w sferze emocjonalno popędowej, chwiejność afektywna, drażliwość, wybuchowość ( u dzieci z obniżoną sprawnością umysłową)

o        Brak cierpliwości i wytrwałości, zachowania często agresywne i niewspółmierne do siły bodźca, mała wrażliwość na nagany i pochwały, upór, obniżony krytycyzm w stosunku do swojego postępowania i wzmożona agresywność.

o        Napady padaczkowe

2.      Wtórne objawy psychiczne w mózgowym porażeniu dziecięcym są wywołane uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego i sytuacją psychospołeczną dziecka niepełnosprawnego( kalekiego.)

o        Zaburzenia adaptacyjne, przejściowe zaburzenia zachowania powstałe na skutek sytuacji traumatyzujacej (hospitalizacja, rozpoczęcie nauki szkolnej, rozwód rodziców, utrata osoby bliskiej)

o        Specyficzne odchylenia rozwojowe, zespoły objawów o wieloczynnikowej etiologii( opóźnione dojrzewanie ośrodkowego układu nerwowego na skutek jego wcześniejszego , uszkodzenia, czynniki emocjonalne...) takie jak moczenie mimowolne, tiki

o        Zaburzenie zachowania i nieprawidłowy rozwój osobowości

o        Zespoły nerwicowe, do występowania których szczególnie usposabia okres dojrzewania, a dodatkowym czynnikiem jest świadomość mniejszej atrakcyjności fizycznej, mniejszej wartości (nerwica lękowa, natręctw, histeryczna, neurastenia patrz nerwice).

o        Zespoły psychotyczne, takie jak:

§         Zespoły psychotyczne reaktywne

§         Zespoły depresyjne

§         Autyzm wczesnodziecięcy

§         Psychozy symbiotyczne

Zaburzenia w sferze emocjonalno popędowej u dzieci bez istotnego obniżenia sprawności umysłowej:
W około połowie przypadków mózgowego porażenia dziecięcego proces rozwój intelektualny dzieci nie odbiega istotnie od normy, a niekiedy bywa wyższy od przeciętnej. Zachowanie w większości wypadków odbiega wyraźnie od zachowania dzieci nie wykazujących zaburzeń ze strony ośrodkowego układu nerwowego

Zaistnienie uszkodzenia centralnego lub obwodowego neuronu ruchowego już na samym początku motorycznego rozwoju dziec­ka może zakłócić (upośledzić) ten rozwój, a w niektórych przy­padkach wręcz go uniemożliwić. Stawia to przed osobami zaj­mującymi się rehabilitacją dzieci szczególne zadania. Mało tego, że trzeba dziecko „wyrwać z bezruchu“, ale trzeba też, na ile tylko jest to możliwe, pobudzać normalny jego rozwój. Jest to o tyle ważne, że pierwsze wielokrotnie powtarzane ruchy noworodka i niemowlęcia odgrywają zasadniczą rolę w tworzeniu się stereo­typów dynamicznych, nawyków ruchowych oraz automatyzacji czynności ruchowych i jeżeli są one nieprawidłowe (lub występuje ich brak) to rozwija się wówczas tzw. „patologiczna motoryka“ (patrz dalej).

Z powyższym spostrzeżeniem wiąże się podkreślana mocno ko­nieczność wczesnej rehabilitacji tych dzieci. Jednak jest ona uwarunkowana wczesną diagnozą, która – poza uwzględnieniem tzw. „czynników ryzyka“ – oparta jest w znacznej mierze na ocenie psychomotorycznego i reflektorycz­nego rozwoju dziecka. Znajomość fizjologii i patologii dotyczącej psychomotorycznego i reflektorycznego rozwoju dzieci jest ważna także dla rehabilitanta, ponieważ ułatwia ona programowanie re­habilitacji oraz postępowanie zgodne z zasadami: rozwojową i in­dywidualnie dostosowanego postępowania (patrz dalej).

RUCHOWY ROZWÓJ DZIECKA

Przedstawiony poniżej skrótowo schemat ruchowego rozwoju dziecka stanowi składową jego rozwoju psychomotorycznego. Trze­ba bowiem pamiętać, że poza rozwojem fizycznym, u dziecka obserwuje się szereg zjawisk związanych z jego rozwojem psy­chicznym i ruchowym, które w pierwszych 2 – 3 latach życia są ze sobą tak ściśle powiązane i wzajemnie od siebie zależne, iż nie sposób precyzyjnie je odgraniczyć. Mimo to, rozmaite testy roz­woju psychomotorycznego, dla celów praktycznych, pozwalają na ocenę tego rozwoju z rozbiciem na podstawowe sfery – tzn. postawę i lokomocję (tzw. motoryka duża), koordynację wzrokowo – ruchową (tzw. motoryka mała), mowę (bierną i czynną) oraz kontakty społeczne.

Przebiegiem rozwoju rządzą pewne prawa. Jest on wprawdzie procesem ciągłym i harmonijnym, ale przebieg jego jest eta­powy, z zauważalnymi skokami rozwojowymi. Zdobywanie przez dziecko nowych sprawności i umiejętności odbywa się w określo­nej kolejności (z małymi indywidualnymi odstępstwami) tak, że mówi się nawet o fizjologicznej sekwencji rozwoju. Kolejne eta­py rozwojowe są wzajemnie uwarunkowane a pominięcie jakiegoś etapu nie tylko utrudnia rozwój, ale sprzyja też wytworzeniu się wspomnianej już „patologicznej motoryki“.

Na kolejnych etapach rozwoju psychomotorycznego obserwuje się też wzajemne uwarunkowania, dotyczące poszczególnych jego sfer. Np. możliwości ruchowe głowy i kończyn z jednej strony warunkują rozwój postawy i lokomocji (możliwość pod­pierania się, przetaczania, pełzania itp.), z drugiej natomiast wa­runkują rozwój procesów poznawczych (kierowanie wzroku na przedmiot, sięganie, chwytanie, manipulowanie itp.). Rozwój sięgania i chwytu z kolei ułatwia rozwój postawy (np. możliwość przyjmowania postaw zwieszonych). Osiąganie coraz to wyższych postaw i coraz to większe możliwości lokomocyjne nie tylko zwiększają pole widzenia i pole działania, ale stwarzają też lepsze warunki dla ruchów kończyn – zwłaszcza górnych (lepsza równowaga „zwalnia dziecko z obowiązku“ podpierania się). Oczywi­stym jest też, że kolejne etapy rozwoju lokomocji moż1iwe są do osiągnięcia na bazie odpowiedniego rozwoju postawy (np. chodze­nie na czworakach wymaga uprzedniego zdobycia umiejętności przyjęcia pozycji „czworonożnej“ i utrzymywania równowagi w tej pozycji).

Także rozwój mowy i żucia przebiega równolegle do rozwoju ruchowego. Jak długo w motoryce dziecka przeważają reakcje toniczne, tak długo pozostaje ono na etapie ssania i głużenia. Stopniowemu rozwojowi fazowych ruchów kończyn (wygasanie odruchów tonicznych) odpowiada stopniowe wygasanie odruchu ssania i etap gaworzenia. Rozwój naprzemiennych ruchów kończyn wiąże się czasowo z rozwojem żucia i „fizjologicznej echolalii sylab“.

Całość motorycznego rozwoju dziecka stopniowo bogaci się ilościowo i jakościowo. W momencie urodzenia dziecko „legitymuje się“ niskim stopniem rozwoju motorycznego, dysponuje jednak pewnym zasobem wrodzonych reakcji rucho­wych o różnym znaczeniu. Jedne z nich zabezpieczają niezbędne funkcje życiowe organizmu (oddychanie, ssanie, połykanie itp.), inne dają początek kształtowaniu odruchów warunkowych i w ten sposób zabezpieczają dalsze etapy rozwoju motorycznego.

Bazujący na odruchach ułożenia, postawy i równowagi, rucho­wy rozwój dziecka jest, jak już wspomniano, procesem ciągłym. Przebiega on od głowy do nóg (cranio-caudalnie) i od odcinków proksymalnych do dystalnych. Masowe reakcje płodu zo­stają stopniowo zastępowane ruchami pojedynczymi, a spontani­czne ruchy noworodka – ruchami selektywnymi. Motoryka to­niczna stopniowo ustępuje miejsca ruchom fazowym. Ruchy celowe zostają zatem wyodrębnione z ruchów kompleksowych, przy czym jeden ruch (prosty) przygotowuje drogę dla następnego (złożonego). Z czasem poprawia się koordynacja, tak że ruchy stają się coraz bardziej ekonomiczne i precyzyjne.

Zgodnie z powyższym rozwój postawy przebiega też w kierunku cranio-caudalnym.

Dziecko uczy się stopniowo przyjmowania i utrzymywania co­raz to wyższych pozycji oraz osiąga zdolność do wykonywania ru­chów celowych w tych pozycjach. Prowadzi to w efekcie do opa­nowania charakterystycznej dla gatunku ludzkiego pionowej po­stawy dwunożnej. Przebieg rozwoju postawy może być dwojaki. Spontanicznie rozwijające się dziecko usiłuje sięgać do przedmiotów i zwiększać kontakt z otoczeniem z pozycji leżącej na brzuchu poprzez siad klęczny, klęk podparty oraz klęk, aż dojdzie do pozycji stojącej. Pozycja siedząca w tej linii rozwoju jest drugoplanową i zostaje opanowana stosunkowo późno, bo dopiero z początkiem IV kwartału życia (przejścia z klęku podpartego do siadu i z powrotem). Pewna część dzieci posiada jednak w swym otoczeniu osobę (jak pisze Vojta – najczęściej babcię), która daje dziecku szereg podniet przyspieszających rozwój siadania (podawanie zabawek, podciąganie za rączki, „ćwiczenie siadu” itp.). Dzieci te na ogół samodzielnie osiągają pozycję siedzącą na przełomie II i III kwartału życia. Dla prawidłowego rozwoju mechanizmów pionizujących korzystniejszy jest pierwszy z przedstawionych sposób rozwoju postawy i ten powinien stanowić drogowskaz do prowadzenia usprawniania dziecka.

W trakcie rozwoju dziecko stopniowo zmniejsza swoją płaszczyznę podparcia i oddala od podłoża (unosi) środek ciężkości. Najogólniej mówiąc, wyższe niż leżąca, pozycje osiągane są w kolejności:
– pozycja podparta,
– pozycja zwieszona,
– pozycja wolna.

Takie zmniejszanie płaszczyzny podparcia i unoszenie środka ciężkości, z punktu widzenia fizyki, związane jest z zamianą równowagi stałej na chwiejną, co uzasadnia konieczność uzyski­wania, w miarę rozwoju postawy, odpowiednich stopni rozwoju reakcji równoważnych. Utrzymanie wyższych postaw wymaga bowiem prawidłowego współdziałania antagonistycznych grup mięśniowych (ciągłe tracenie i odzyskiwanie równowagi).

Mianem lokomocji określa się zdolność przemieszczania ciała w przestrzeni. Pomijając inne jej cechy, można powiedzieć, że charakterystycznym dla gatunku ludzkiego sposobem lokomo­cji jest naprzemienny i przedsiębieżny chód dwunożny. Zanim do niego dojdzie, w trakcie swego rozwoju dziecko opanowuje inne pośrednie sposoby lokomocji. „Apedalny” noworodek staje się stopniowo istotą „quadripedalną” a następnie „dipedalną”.

Pomijając z kolei związek pomiędzy rozwojem postawy i rozwojem lokomocji, najogólniej rzecz biorąc kierunek rozwoju lokomocji można przedstawić następująco:
– od ruchów obrotowych (przetaczania) do przemieszczeń linijnych,
– od przemieszczeń „czworonożnych” do dwunożnych,
– od kroków odstawno – dostawnych do naprzemiennych,
– od przemieszczeń w kierunku bocznym (w pozycji stojącej) do przemieszczeń przedsiębieżnych,
– od kroków niepewnych do bardzo prawnych.

Mimo iż w trakcie rozwoju lokomocji dochodzi także do stop­niowego zmniejszania się wielkości płaszczyzny i liczby punktów _podparcia, chód stopniowo staje się pewny i ekonomiczny, co wiąże się z równoległym rozwojem mechanizmów równoważnych i koordynacji ruchowej.

Następną składową ruchowego rozwoju dziecka jest rozwój w zakresie koordynacji wzrokowo-ruchowej. Zgodnie z tym co wykazano wyżej, rozwój w zakresie omawianej sfe­ry przebiega równolegle do rozwoju w innych sferach psychomo­toryki. Znowu uogólniając, kierunki rozwoju koordynacji wzro­kowo-ruchowej można przedstawić następująco:
– od kierowania wzroku na przedmiot do sięgania,
– od sięgania dc dotykania,
– od odruchu chwytnego do chwytu fazowego,
– od chwytu dwuręcznego do jednoręcznego,
– od chwytu dłoniowego poprzez chwyt tzw. nożycowy do tzw. chwytu pęsetkowego (opuszkowego),
– od dotykania poprzez chwytanie do prowadzenia przedmio­tu do ust (koordynacja oko – ręka – usta),
– od koordynacji oko – ręka – usta do koordynacji ręka –noga – usta,
– od chwytania przedmiotu do manipulowania nim,
– od chwytania i manipulowania jednym przedmiotem do chwytania i manipulowania dwoma i więcej przedmiotami,
– od manipulacji prostych (oglądanie, postukiwanie jednym przedmiotem o drugi itp.) do złożonych (wkładanie, nakładanie, piętrzenie itp.),
– od ruchów niezręcznych do pełnosprawnych,
– od zabawy do opanowania prostych czynności życia codziennego,
– od ruchów wymagających kontroli wzroku do ruchów nie wymagających jej.

REFLEKTORYCZNY ROZWÓJ DZIECKA

Pomijając skomplikowaną systematykę odruchów można powiedzieć, że okres noworodkowy i niemowlęcy charakteryzuje występowanie grupy odruchów (o różnym miejscu w ich systematyce), które warunkują prawidłowy rozwój dziecka W związku z dużą niedojrzałością, ośrodkowego układu nerwowego o.u.n.), z chwi1ą urodzenia się dziecko wyposażone jest głównie w mechanizmy odruchowe, pozwalające na regulowanie wzajemnego ułożenia części ciała bez umiejętności przeciwstawienia się sile ciążenia. Te proste mechanizmy (zwane odruchami ułożenia) występują jedynie w okresie niemowlęcym, a późniejsze ich występowanie związane jest z uszkodzeniem o.u.n. i stanowi przeszkodę dla dalszego, normalnego rozwoju. Później stopniowo roz­wijają się u dziecka odruchy pozwalające przeciwstawić się przy­ciąganiu ziemskiemu (odruchy postawy i równowagi).

Pominąwszy podłoże anatomiczne i charakter odruchów, w trak­cie rozwoju dziecka można mówić zasadniczo o trzech rodzajach odruchów i reakcji ruchowych charakterystycznych dla tego okre­su życia. Pierwszą grupę stanowią odruchy i reakcje gasną­ce (zanikające) wraz z wiekiem. Ustępują one miejsca grupie drugiej – grupie odruchów i reakcji pojawiających się. Trze­cią z kolei grupę stanowią te reakcje, które wraz z wiekiem ulegają specyficznym przeobrażeniom.

Przetrwanie reakcji gasnących poza „dopuszczalny okres“ i opóźnienie występowania reakcji pojawiających się może świad­czyć o niedojrzałości lub uszkodzeniu c.u.n. Podobną wartość dia­gnostyczną ma opóźnienie przemian reakcji z trzeciej wyżej wymienionej grupy.

Do odruchów zanikających wraz z wiekiem można zaliczyć te, które w klasyfikacji Bobath znalazły się głównie w gru­pie odruchów statycznych i reakcji pierwotnych związanych z odruchami prostowania, a także częściowo odruchy z grupy statokinetycznych. Należą tu między innymi: reakcja podparcia, chód automatyczny, odruch Moro, odruch Galanta, odruchy chwyt­ne dłoni i stóp, odruchy toniczne szyjne – symetryczny i asyme­tryczny oraz symetryczny toniczny odruch błędnikowy.

Do odruchów pojawiających się wraz z wiekiem można natomiast zaliczyć te, które w klasyfikacji Bobath określane są jako odruchy prostowania (nastawcze), statokinetyczne i równoważne. Należą tu między innymi: odruchy nastawcze błędnikowe (błędnikowe prostujące), odruch nastawczy ciała na głowę (pro­stujący ciało na głowę), odruchy nastawcze ciała na ciało (typu „śrubowego“), odruchy nastawcze wzrokowe (optyczne prostujące), odruch Landaua (jest też w grupie następnej), reakcja spadochro­nowa oraz odruchy równowagi, które pojawiają się kolejno w pozycji pronacyjnej, supinacyjnej, siedzącej, klęcznej i stojącej.

Do reakcji ulegających przeobrażeniom wraz z wiekiem należy włączyć głównie 7 odruchów, określanych przez V. Vojtę jako reakcje ułożenia. Należą tu:
– próba trakcyjna Prechtla,
– zawieszenie poziome wg Landaua,
– zawieszenie poziome wg Vojty,
– zawieszenie poziome wg Collis,
– zawieszenie pionowe pod pachami,
– zawieszenie pionowe wg Peipera,
– zawieszenie pionowe wg Collis.

Całą powyższą grupę reakcji charakteryzuje to, że występują one od urodzenia (a następnie ulegają kolejnym przeobrażeniom), pozwalają uzyskać informacje o rozwojowym wieku dziecka, a ich niezgodność z wzorcem już w najwcześniejszych okresach życia informuje o rozkładzie, typie i stopniu ciężkości zaburzeń koordynacji ruchowej pochodzenia centralnego. W świet­le powyższego – czas wygasania, pojawiania się lub przemian niektórych reakcji może być pierwszym kryterium diagnostycznym niedojrzałości lub uszkodzenia o.u.n.

Drugie kryterium diagnostyczne stanowi wynik oceny jakościowej omawianych reakcji. Trzecie z kolei kryterium może sta­nowić „intensywność“ odpowiedzi. Poza reakcjami „normalnymi“ często obserwuje się osłabienie lub brak odpowiedzi (np. u „wiot­kiego dziecka“) lub odwrotnie – bardzo żywą, silną i długotrwałą odpowiedź, a nawet odpowiedź uogólnioną (np. u spastyków).

Czwarte wreszcie kryterium stanowi rozkład (głównie symetria) odpowiedzi. Uzyskany rozkład patologicznych odpowiedzi może wzbudzać podejrzenie o mono-, hemi-, di-, lub quadriparezę.

Reasumując można powiedzieć, że kierując się powyższymi kryteriami oceny odruchów niemowlęcia można z dużym prawdopodobieństwem nie tylko wnioskować o ewentualnym istnieniu uszkodzenia o.u.n., ale także o lokalizacji, rozległości i stopniu ciężkości tego uszkodzenia.

Uzyskane w ten sposób dane nie tylko ułatwiają i przyspieszają rozpoznanie, ale mają też duże znaczenie dla rehabilitacji dzie­ci. Szybsze rozpoznanie (podejrzenie) powoduje wcześniejsze rozpoczęcie rehabilitacji, co wpływa korzystnie na jej efektywność. Ustalenie, na podstawie oceny rozwoju psychomotorycznego i re­flektorycznego, tzw. wieku rozwojowego dziecka pozwala na us­prawnianie go zgodnie z zasadą rozwojową, a ustalenie rozkładu i charakteru patologii – na usprawnianie zgodnie z zasadą indywidualnie dostosowanego postępowania (patrz ...