Wykład I
Uwarunkowania życia społecznego
Życie społeczne jest uwarunkowane przez czynniki zewnętrzne. Życie nie jest samodzielne
Determinizm społeczny:
a) Skrajny
b) Uwarunkowany
Kryteria określenia determinizmu:
1) Ze względu na Ilość Czynników:
a) życie społeczne determinowane jest przez jeden czynnik -> determinizm monokazualny -> jednoprzyczynowy. Skrajna forma (determinuje np. ekonomia, materia, kultura, charakter narodowy)
b) życie społeczne determinuje wiele czynników -> determinizm multikazualny -> wiele czynników i ich wpływ na życie społeczne
2) Ze względu na Zakres:
a) wszystkie dziedziny są determinowane -> determinizm holistyczny
b) życie społeczne determinowane jest w jakichś dziedzinach -> determinizm partykularny
3) Ze względu na Stopień:
a) w pełnym stopniu determinują, wysiłki idąca Marnę co ma się stać, to się stanie
b) w pewnym stopniu determinują, ważny aktywizm ludzki wybory perspektywy rozwojowe
Ad 3)
a) Determinacja specyficzna -> przyczyna A wywołuje jeden skutek -> determinacja jednorazowa. Np. Kraje, które nie mają węgla, nie mają przemysłu węglowego.
Pogląd woluntarystyczny -> ludzka wola jest źródłem zjawisk i procesów społecznych. Myślenie indeterministyczne -> Życie społeczne ma autonomię, samo siebie determinuje. Poza konsekwencje działań jednostka nie wyjdzie.
Determinizm humanistyczny
b) Niezdolność do pracy determinuje choroba. Zdrowie jednak nie determinuje zdolności do pracy -> determinacja wielowariantowa, niespecyficzna. Dylemat pozytywno-pozytywny (trzeba wybrać jedno z dwóch podobnych), dylemat negatywno- negatywny, dylemat pozytywno – negatywny (żeby było lepiej musi być najpierw gorzej)
Determinizm w literaturze:
· Teorie, że życie społeczne jest determinowane przez demografie. Kp. Maltus: „Dóbr przybywa wg. progresji arytmetycznej, a ludności wg. progresji geometrycznej.” Nieproporcjonalny przyrost.
· Monteskiusz uznał, że na kształt ustroju wpływa typ klimatu. W klimatach umiarkowanych – umiarkowana polityka. W klimatach gorących są bezwzględne systemy polityczne.
· Marksizm -> przykład monokazualnego determinizmu ekonomicznego. Społeczeństwo stoi na ekonomii, na niej wszystko się opiera. Weber uznał, że to wulgarny ekonomizm.
· Determinizm historyczny -> historia determinuje środowisko.
· Wszystko determinuje kultura -> w kulturze zapisane są wartości, nawyki, normy
· Determinizm teologiczny -> Bóg determinuje wszystko
· Los determinuje życie
· Przypadek determinuje (się chłopina zapędził J
Socjobiologia
Typ dziedziny łączący wiedzę o przyrodzie i nurt humanistyczny. Człowiek jako istota biologiczna i kulturowa. Obie sfery występują razem. Zaspokajanie potrzeb w przyrodzie i kulturze. Życie tożsame z przyrodą -> zaspokajanie potrzeb bez pracy, społeczności myśliwsko – zbierackie. Okazało się niewystarczalne. Opuszczanie życia tożsamego z przyrodą nie było aktem jednorazowym. Dziedziną, którą człowiek czerpie jeszcze z przyrody jest oddychanie. Brak ogólnego założenia badawczego – wiele perspektyw badawczych
Perspektywy:
Antropogenetyczna -> (geneza-> pochodzenie) sięga głęboko w historię. Źródła i początki ludzkiej kultury. Człowiek podlega ewolucji biologicznej. Na pewnym etapie pojawia się ewolucja społeczno – kulturowa. Oba nurty oddziałują na siebie wzajemnie. Np. człowiek tworząc kulturę, spowodował zmiany zw. Akceleracją dojrzewania biologicznego. (100 lat temu ludzie dojrzewali 3 lata później). Są dwie fazy wychodzenia z wieku młodzieńczego. Dorosły w socjologii:
a) Samodzielna egzystencja
b) Branie odpowiedzialności za innych
Kiedy człowiek przestał być tożsamy tylko z przyrodą?
neolit (młodsza epoka kamienia gładzonego). Okres nadwyżek żywności w stosunku do potrzeb -> naczynia przechowujące. Hodowla zwierząt w celu uniknięcia przypadkowości w zdobywaniu pokarmu mimo koczowniczego trybu życia. Kolejnym etapem była uprawa roślin -> początki domostwa, osiadłego trybu życia, narzędzia -> rewolucja neolityczna.
Na czym polegało przejście? Jakie cechy posiadał człowiek, by móc przejść na ewolucję kulturalną?
Zaistniały dwa syndromy:
a) Syndrom ekonomiczny (korelaty: pionizacja postawy, wykorzystanie przednich kończyn do manipulacji, trójwymiarowe widzenie – co to ma do ekonomii nie mam pojęcia)
b) Syndrom kulturowy (mózg, jego praca, myślenie abstrakcyjno – symboliczne, narząd mowy: wokalizacja, artykulacja, werbalizacja; wrażliwość i sprawność umysłu)
Antorpopresja -> dążenie, presja ewolucji
Wykład II
Etnologiczna -> (etnologia -> nauka o społeczeństwach na pierwszych etapach ewolucji). Etnologia = etnografia. Nie używamy pojęć: dziki, prymitywny, barbarzyński, ale człowiek pierwotny (choć wiadomo, że dzikus to dzikus). Im niższy szczebel rozwoju tym większe uzależnienie od przyrody. Bezpośredni wpływ przyrody na pozycję i rolę w społeczeństwie w kulturach pierwotnych.
Czynniki: płeć wiek pokrewieństwo -> determinują rolę i pozycję (np. w sferze ekonomii). Monopol funkcji publicznych dla mężczyzn etc.
Mężczyźni -> religia i polityka
Wiek -> kasty wieku
Stopień Pokrewieństwa -> decyduje o funkcji w społeczeństwie
Zoosocjologiczna -> nauka o życiu stadnym zwierząt (fitosocjologia -> rośliny). Perspektywa ta porównuje życie społeczne ludzi i zwierząt. Próba odnalezienia różnic, suma różnic -> biologiczne podstawy życia społecznego.
Typy badań:
a) Obserwacyjne – zwierzęta w naturalnych warunkach -> instynkt stadny, naśladownictwo -> funkcje adaptacyjne, integracyjne.
b) Laboratoryjne – np. eksperymenty na szczurach
Antropocentryzm, Antropomorfizm -> błąd poznawczy -> nadawanie zwierzętom cech ludzkich.
Podsumowanie:
Problem cech wrodzonych i nabytych:
· Pogląd, że decydujące znaczenie mają cechy wrodzone (natywiści) -> czynniki biologiczne
· Środowisko decyduje o cechach (środowiskowy)
· Behawioryści -> teoria społeczna redukowana do zachowań ludzi. Działanie -> z intencji; Zachowanie -> bez intencji.
· Cechy wrodzone – w chwili urodzenia, w genach zapisane, że człowiek będzie chodził i mówił.
a) Środowisko prekoncepcyjne
b) Środowisko prenatalne
c) Środowisko postnatalne
Autyzm kulturowy -> głuchota na kulturę. Człowiek, który wychował się poza kulturą, nie rozumie kodów, znaczeń.
Wykład III
Kultura
1.) Kultura (potoczne znaczenie) -> pojęcie wartościujące. Osoba kulturalna, bardziej kulturalny. Charakter emocjonalny
Etnocentryzm -> pejoratywne odnoszenie się do obcej kultury, gloryfikacja własnej.
a) Łagodny -> gradacyjny, stereotypowy, pokazywanie wyższości i niższości
b) Ostry -> odmawianie statusu kultur obcych. Moja i tylko moja jest kultura, a nawet jeśli jest twoja to moja będzie bardziej mojsza niż twoja twojsza.
Europocentryzm -> poczucie wyższości kultury europejskiej
2.) Kultury w nauce się nie stopniuje -> kulturowy to nie kulturalny. Brak oceniania i podejścia emocjonalnego w badaniach antropogenicznych by uniknąć etnocentryzmu
Stopniowanie kultury zobiektywizowane:
- można wartościować kulturę w nauce na podstawie kryterium prawdy (jaki poziom?)
- zawartości treści wartości estetycznych (estetyka – filozoficzna teoria piękna.)
- dobro – kryterium etyczne
W antropologii nie można wartościować kultury – w przeciwnym razie rozumiemy ją subiektywnie i stawiamy granicę. Wg. antropologów kultura jest całością – globalne rozumienie kultury. Kultura jest całokształtem wytworów ludzkich.
Natura ó Kultura (wg. Tylora)
Wszystko co nie jest naturą, jest kulturą (sztuczne środowisko człowieka)
Cultura Agri = uprawa roli -> wysiłek pielęgnacyjny człowieka.
Kultura materialna -> ma związek z uprawą roli, kultywowaniem materializmu
Kultura ducha -> pielęgnacja sfery ducha. Wg. Ossowskiego tylko kultura duchowa jest kulturą, a materialna korelatem (np. papier czcionka -> infrastruktura techniczna kultury duchowej.)
Kultura sama siebie definiuje, określa rozumienie -> człowiek kulturowo rozumie to pojęcie, ma wyobrażenie o nim.
Definicja kultury wchodzi w zakres kultury -> kultura jest taka jaką my ją rozumiemy.
Ile osób, tyle definicji kultury (np. rozrywkowa, biesiadna, wyższa etc.)
Podejścia definicyjne do kultury:
1) Deskryptywno-enumeratywne -> opisowo – wyliczeniowe; opis kultury przez wyliczania jej elementów składowych. Brak podstaw teoretycznych
- ateoretyczne definicje. Nie wynikają z żadnych założeń. Swoboda tworów definicji, figury wyliczające. Taki definicji jest najwięcej.
„Kultura jest to całokształt dorobku ludzkiego obejmujący następujące elementy: język, sztuka, nauka, religia, prawo, obyczaje, technologie, tradycja oraz inne elementy.”
Warunki logiczne definicji:
- wyliczenie wyczerpujące, desygnaty pojęcia kultura
- elementy muszą być rozłączne
2) Historyczne -> kultura jest produktem historii
a) Genetyczne (początki) – mówią o źródłach i początkach
b) Ewolucjonistyczne (zmienne) – Historyczna zmienność w czasie, mimo że kultura z założenia jest niezmienna. Narodziła się w określonym kształcie i ulega zmianom. Dorobek ludzkości, który ludzie tworzą, wykorzystują, przekształcają i przekazują następnym pokoleniom
3) Normatywne -> kultura jako system norm: nakazów zakazów, zaleceń regulujących zachowania ludzi w skali powszechnej. Kultura definiuje cele, wartości, sens, do czegoś nas zobowiązuje.
Podsystemy:
- prawny -> charakter konwencji, sztuczny
- normy moralne -> określają dobro i zło, kary
- obyczaje
- religia
· Kultura jest kombinacją wszystkich podsystemów, kwestie spójności między nimi.
· Pluralizm normatywny -> różne normy mają jednakowy status.
· Odmiany środowiskowe, kultury dominujące -> podkultury (subkultury) Najbardziej znane są podkultury młodzieżowe. Subkultury mogą się stać anty- lub kontr-
· Różne podejście do subkultur (uważane za dewiacje, patologie lub bogactwo kultur)
· Podkultura jako kategoria wieku
· Pokolenia: dziecko, młodzież, dorosły
· Styki pokoleniowe w rodzinie, szkole, pracy, wojskowe, globalne (w k. masowej)
· Kultura się juwenalizuje (odmładza). Autorytetami nie się ludzie starsi, ale coraz młodsi (celebryci)
· Silne zróżnicowanie pokoleń od XX w. po wojnach
· Teorie konfliktu pokoleń jako źródło dynamiki w społeczeństwie
4) Indywidualno – psychologiczna koncepcja kultury (indywidualistyczne) -> nosicielem kultury jest jednostka. Kultura jest tym co może być przyswojone przez jednostkę.
- przyswajanie (internalizacja) kultury -> kulturę traktujemy jako własną, brak przymusu z zewnątrz; internalizacja ~ interioryzacja ~ socjalizacja ~ akulturacja
5) Obiektywno – socjologiczna koncepcja kultury (kolektywistyczne) -> Nosicielem kultury jest społeczeństwo. Problem analogiczny jak np. chór ~ chórzyści; drużyna ~ zawodnicy
Proces upowszechniania kultury od jednostki do społeczeństwa jest to proces obiektywizacji kultury (kultura staje się dobrem zbiorowości) Np. tekst jest pisany indywidualnie, ale gdy oddany jest do recenzji (intersubiektywizm) staje się w dalszej kolejności dobrem społecznym (trans subiektywizmu)
Teorie 4 i 5 są zespolone na zasadzie antagonizmu. Odpowiadają na pytanie o podmiotowość kultury; kto jest nosicielem kultury
6) Strukturalistyczna koncepcja kultury -> wg Levi Straussa, zdefiniował paradygmat (ogólne założenia) strukturalizmu. W badaniach nad kulturą powinno koncentrować się na strukturze – szczególnej koncepcji kultury. Kultura stanowi integralna całość. Teza: nadrzędność całości nad częścią (pogląd holistyczny). Całości podporządkowane są części, które noszą cechy całości.
· Koherentna Struktura = spójna
· Strukturalizm jest ahistoryczny. Elementy koherentnej całości się nie zmieniają, bo zmieniłaby się całość.
· W elementach kultury mechanizm niezmienności.
· Elementy stałe -> inwarianty kultury
· Zmiany historyczne -> rozpad
· Struktury (głębokie) ukształtowały się podczas rewolucji neolitycznej. Ludzkość próbuje je zniszczyć
7) Semiotyczna -> nie doktrynalna, nie teoretyczna koncepcja.
· Termin Prekseomorficzny -> nadawanie kształtu znaczeniowego
· Na...
crazy_amazon