1_informacje_wstepne.pdf

INFORMACJE WST¢PNE

Witamy w Cork – drugim co do

wielkoÊci mieÊcie i najwi´kszym

hrabstwie w Irlandii. Ten rozdział

krótko przedstawia Cork – histori´

miasta, kultur´, zwyczaje i co

najwa˝niejsze – pogod´!

Irlandia jest małà wyspà poło˝onà

najdalej na północny-zachód Europy

– długà na 486 km i szerokà na 275

km. Irlandi´ tworzà cztery prowincje:

Ulster, Connaught, Leinster i

Munster, które sà podzielone na 32

hrabstwa. 26 hrabstw wchodzi w

skład Republiki Irlandii. Pozostałe 6

hrabstw tworzàce Ulsterze wchodzà

w skład terytorium Irlandii Północnej,

która jest cz´Êcià Zjednoczonego

Królestwa Wielkiej Brytanii.

Krótka historia Irlandii

WspółczeÊnie znane jako wyspa,

terytorium Irlandii było podczas

ostatniej epoki lodowcowej

połàczone làdem z Brytanià. W

miar´ topnienia lodów i podnoszenia

si´ poziomu morza połàczenie

làdowe stopniowo zanikało i do roku

6000 p.n.e. Irlandia oddzieliła si´ od

Brytanii. Od tego czasu Irlandia

kształtowała si´ w wyniku przybycia

na jej obszar kilku ró˝nych grup,

takich jak Celtowie, Wikingowie i

Anglonormanowie. Odwrócona oÊ

czasowa zawiera przeglàd

niektórych kluczowych etapów

historii Irlandii.

Liczba ludnoÊci Republiki Irlandii jest

niewielka. W 2002 roku całkowita

liczba ludnoÊci wynosiła 3,9 miliona,

z czego ponad 1 milion mieszkał w

Dublinie. Cork jest drugim co do

wielkoÊci miastem Republiki z liczbà

ludnoÊci si´gajàcà 123 000 (dalsze

325 000 ludzi mieszka w Hrabstwie

Cork).

PRZEWODNIK PRZYBYSZA DO MIASTA CORK

2000 i póêniej

Rozwój gospodarczy zapowiada okres imigracji zarobkowej.

1998

Porozumienie Wielkopiàtkowe ustanawia Zgromadzenie Irlandzkie

(Stormont Assembly) – Irlandia Północna jest rzàdzona przez lokalnie

wybranych członków Zgromadzenia.

1973

Irlandia staje si´ członkiem Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej

(obecnie Unia Europejska).

1937

Nowa Konstytucja Irlandii ogłasza Irlandi´ niepodległym paƒstwem

znanym jako Éire.

1921

Koƒczàcy wojn´ o niepodległoÊç układ angielsko-irlandzki ustanawia

odr´bne parlamenty dla Irlandii Północnej i pozostałych 26 hrabstw.

Podziały spowodowane podziałem Irlandii prowadzà do wojny

domowej w latach 1922/3.

Koniec XIX w.

W Irlandii narasta presja dotyczàca ustanowienia Parlamentu

Irlandzkiego (Home Rule) oraz przeprowadzenia reformy agrarnej.

1845-49

Nast´pstwem słabych zbiorów ziemniaków jest głód. Z braku

po˝ywienia umiera 1,4 miliona osób, a drugie tyle wyje˝d˝a do

Stanów Zjednoczonych i innych krajów – ta tradycja emigracji trwała

a˝ do niedawna.

1801

Parlament Irlandzki zostaje rozwiàzany a Irlandia staje si´ cz´Êcià

Zjednoczonego Królestwa.

XVIII w.

W BelfaÊcie kwitnie rewolucja przemysłowa, umacniajàc wi´zi

gospodarcze z Brytanià.

XVII w.

Du˝e obszary ziemi zostały skonfiskowane rodowitym Irlandczykom i

przekazane nowym osadnikom. „Kodeks Karny” jest próbà dalszego

zniesienia katolicyzmu.

XVI w.

Henryk VIII i El˝bieta I wzmacniajà kontrol´ Anglii nad Irlandià i dà˝à

do powstrzymania rozwoju katolicyzmu.

XV w.

Wpływ Anglii stopniowo ogranicza si´ do małego obszaru wokół

Dublina znanego pod nazwà “The Pale”.

XIII-XIV w.

Angielscy osadnicy kolonizujà poszczególne cz´Êci Irlandii –

nast´puje rozwój systemu karnego i Parlamentu w oparciu o model

angielski.

1169

Poczàtek najazdu Angonormandzkiego – do roku 1250 75%

terytorium Irlandii znalazło si´ pod panowaniem Anglonormandzkim.

IX i X w.

Ze Skandynawii przybywajà Wikingowie.

432 n.e.

Do Irlandii przybywa Âwi´ty Patryk, uwa˝any powszechnie za osob´,

która wprowadziła na wyspie chrzeÊcijaƒstwo.

500 p.n.e.

Z Europy Ârodkowej przybywajà Celtowie - ich j´zyk miał wiele

wspólnego ze współczesnym j´zykiem irlandzkim.

3000 p.n.e.

W młodszej epoce kamiennej (neolicie) do Irlandii docierajà ludy

uprawiajàce rol´ – miejsca ich pochówku sà w dalszym ciàgu

odkrywane na obszarze całego kraju.

6000 p.n.e.

Ludy ˝yjàce w Êrodkowej epoce kamiennej (mezolicie) stajà si´

pierwszymi mieszkaƒcami Irlandii.

Historia miasta Cork

Historia Cork jest mocno zwiàzana z

morzem, a posiadanie gł´bokiego

naturalnego portu stwarzało mo˝liwoÊç

prowadzenia handlu – poczàwszy od

okresu długich łodzi Wikingów do

współczesnych promów pasa˝erskich i

statków towarowych. W wieku XVIII

Cork dzi´ki swojemu portowi odzyskał

wiele ze swojego presti˝u oÊrodka

handlu zbo˝em, masłem, wełnà oraz

wołowinà. Miasto rozrastało si´ w miar´

osuszania mokradeł.

Nazwa Cork pochodzi od irlandzkiego

słowa “corcaigh” oznaczajàce „bagniste

miejsce”, co odnosi si´ do moczarów, na

obszarze których powstała wi´ksza

cz´Êç miasta. Powstanie miasta datuje

si´ na poczàtek VII stulecia, kiedy -

według legendy - Âw. Finbarr zało˝ył

klasztor - prawdopodobnie na miejscu

dzisiejszej Katedry Âw. Fin Barre’s. Z

poczàtkowo małej osady Cork rozwinàł

si´ do miasta po okresie inwazji

Wikingów, której rozpocz´ła si´ w IX

wieku.

U schyłku XIX wieku i na poczàtku XX

wieku walka o niepodległoÊç wiàzała si´

ze stuleciem burzliwych wydarzeƒ. W

Cork szczyt tych wydarzeƒ przypadł na

rok 1920, kiedy burmistrz miasta Tomás

MacCurtain został zamordowany przez

siły zbrojne Korony Brytyjskiej, a jego

nast´pca burmistrz Terence MacSwiney

zmarł w londyƒskim wi´zieniu w wyniku

strajku głodowego. Do koƒca roku 1920

wi´ksza cz´Êç miasta łàcznie z

ratuszem miejskim i obecnym obszarem

ulicy Âw. Patryka została zniszczona

przez po˝ary spowodowane przez siły

brytyjskie.

Stopniowo Wikingowie mieszali si´ z

rodowitymi Celtami, a dalszy rozwój

Corku nast´pował pod wpływem

czynników zewn´trznych. Kolejny

znaczàcy wpływ wywarli na Cork

Anglonormanowie, którzy zdobyli miasto

w roku 1177. Za czasów ich panowania

Cork otrzymał pierwsze przywileje

królewskie, nadajàce mu w roku 1185

prawa miejskie. W roku 1985 miasto

uroczyÊcie obchodziło 800–tnà rocznic´

nadania praw miejskich.

W XII stuleciu nast´pował dalszy rozwój

miasta jako portu handlowego. Wi´ksza

cz´Êç otoczonego murami miasta

znajdowała si´ na wyspie uformowanej

przez odnogi rzeki Lee, a droga do

miasta prowadziła przez bramy

Północnà i Południowà. Pod koniec XIV

wieku wi´kszoÊç ziem powróciło do

Irlandii Celtyckiej, jednak Cork i inne

miasta pozostały wierne Anglikom. W

tym okresie Cork podupadł

gospodarczo, co trwało a˝ do schyłku

XVII wieku.

B´dàc drugim co do wielkoÊci miastem

w Republice Irlandii, Cork intensywnie

rozwijał si´ w XX stuleciu. Tradycyjny

przemysł, taki jak budowa statków i

produkcja samochodów, stopniowo

zanikał zast´powany rozwijajàcym si´

silnym przemysłem farmaceutycznym,

in˝ynieryjnym i technologii

informatycznej.

Dalsze informacje o historii

miasta Cork mo˝na uzyskaç

na stronie internetowej

www.corkcity.ie

PRZEWODNIK PRZYBYSZA DO MIASTA CORK

Kultura

koncertowa „Riverdance” rozsławiła go

na całym Êwiecie. Spotkania taneczne

znane jako “ceilí” sà dla wszystkich

zainteresowanych osób doskonałà

sposobnoÊcià czerpania radoÊci z taƒca

irlandzkiego.

Kultura Irlandii jest bogata w swej

ró˝norodnoÊci, odzwierciedlajàc wpływy

Celtów, Wikingów, Normanów i innych

narodów, które przez stulecia

przybywały do Irlandii. J´zyk Irlandzki

rozwinàł si´ z jednego z celtyckich

dialektów w Epoce Bràzu w Irlandii i

Brytanii. J´zyk irlandzki jest w dalszym

ciàgu głównym j´zykiem u˝ywanym w

wielu cz´Êciach Irlandii (znany jako

“Gaeltacht”). Napisy w j´zyku irlandzkim

znajdujà si´ na znakach drogowych; jest

tak˝e j´zykiem u˝ywanym w radiu i

telewizji.

Zwyczaje codzienne

Przybysz do miasta Cork (i do Irlandii)

odkryje, ˝e niektóre zwyczaje i niepisane

zasady post´powania i zachowania si´

ró˝nià si´ bardzo od tych, do których był

przyzwyczajony. Mo˝e to prowadziç do

nieporozumieƒ. Niektóre z rzeczy

wartych zapami´tania wymieniono

poni˝ej.

Tradycyjne sporty w Irlandii to hurling

(gra podobna do hokeja z tà ró˝nicà, ˝e

rozgrywana jest za pomocà małej piłki i

zakrzywionego, drewnianego kija) i piłka

no˝na. Obie gry uprawiane sa w całym

kraju, a dru˝yny poszczególnych

hrabstw rywalizujà ze sobà zaci´cie w

rozgrywanych corocznie Mistrzostwach

Irlandii. Dru˝yny z Cork odnosiły

znaczàce sukcesy w Mistrzostwach

Irlandii w obu dyscyplinach, a duma z

ich osiàgni´ç jest czynnikiem

jednoczàcym mieszkaƒców miasta.

Irlandczycy sà ogólnie bardzo

uprzejmi i cz´sto u˝ywajà zwrotów

„dzi´kuj´’, „prosz´”, „czy nie miałbyÊ

nic przeciwko temu”, „przepraszam”

itp.

Irlandczycy nie lubià mówiç „nie”

wprost. B´dà raczej wyra˝aç swój

sprzeciw uprzejmie, po przyjacielsku,

delikatnie mówiàc „Obawiam si´, ˝e

nie”, „Niestety”, „Przykro mi”.

Tradycyjna irlandzka muzyka i muzyka

folklorystyczna stanowi cz´Êç tradycji

muzycznej trwajàcej od wielu pokoleƒ.

Tradycyjne instrumenty to harfa,

Uilleann Pipes (dudy irlandzkie),

Bodhran, flet oraz skrzypce. Harfa jest

symbolem Irlandii. WspółczeÊnie

tradycyjna muzyka irlandzka kojarzy si´

z pubami, w których muzyka ta jest

cz´sto grana. Tradycyjny taniec irlandzki

jest w dalszym ciàgu popularny,

szczególnie wÊród dzieci, a trasa

Irlandczycy zwykle podajà sobie r´ce

na powitanie. Rozmawiajàc z druga

osobà, zazwyczaj dobrze jest patrzeç

rozmówcy w oczy, co jest wyrazem

uprzejmoÊci. Odwracanie wzroku w

czasie rozmowy mo˝e byç odczytane

jako brak zainteresowania.

W banku, na poczcie w sklepie i w

innych miejscach, zwykle staje si´ na

koƒcu szeregu ludzi czekajàcych na

swojà kolejk´. Zazwyczaj kolejka

oczekujàcych jest wyraênie widoczna.

W niektórych sytuacjach, takich jak

oczekiwanie na przystanku na

przyjazd autobusu, kolejka mo˝e nie

byç utworzona. Jednak nawet wtedy

ludzie zazwyczaj zwracajà uwag´ na

to, kto czekał na przystanku przed

nimi i przepuszczajà do wejÊcia takie

osoby.

skłonnoÊç do bardzo szybkiego

mówienia. Poproszeni jednak w

uprzejmy sposób o wolniejsze mówienie

ch´tnie spełnià proÊb´. Mieszkaƒcy

Cork u˝ywajà tak˝e miejscowego

dialektu, co czyni ich zrozumienie

jeszcze trudniejszym. Niektóre cz´sto

u˝ywane słowa i wyra˝enia to:

Wi´kszoÊç Irlandczyków posyła karty

pocztowe do przyjaciół i członków

rodziny z okazji uroczystoÊci takich

jak urodziny, rocznice, Êwi´ta, Êluby,

narodziny dziecka itp.

“Boy” (chłopcze/człowieku) cz´sto

dodawany na koƒcu zdania, np. “good

on you boy” (dobrze, człowieku) jest

ogólnà formà zwracania si´ do drugiej

osoby.

“C’mere” (albo “c’mere to me”)

oznacza dosłownie “come here” (chodê

tutaj), ale jest w istocie zwrotem

rozpoczynajàcym rozmow´, u˝ywanym

do zwrócenia na siebie uwagi, podobnie

jak “listen” (słuchaj) czy nawet “hey”

(czeÊç).

“Cop on” znaczy “common sense”

(zdrowy rozsàdek) – mo˝e byç u˝ywany

jako rzeczownik lub jako czasownik,

“cop yourself on” – weê to na zdrowy

rozum.

“Craic” wymawiany jako “crack”

oznacza zabaw´, radoÊç i Êmiech –

cz´sto odnosi si´ do Êwietnej imprezy.

“Grand” dosłownie znaczy

“impressive”(imponujàcy) i jest tak˝e

u˝ywany na okreÊlenie “thousand”

(tysiàc). W Cork słowo to oznacza “fine,

good, OK” (Êwietnie, dobrze, OK). Na

przykład, na zadane przez ciebie pytanie

jak si´ powodzi twojemu rozmówcy,

prawdopodobnie usłyszysz odpowiedê

“grand”.

“I will, yeah!” dosłownie znaczy “ok, I

will” (OK., zrobi´) ale cz´sto u˝ywane

jest w sposób sarkastyczny i w istocie

oznacza “No, I will not!” (nie, nie

zrobi´!).

Zrozumienie

mieszkaƒców Cork

Przybysz łatwo zauwa˝y, ˝e mieszkaƒcy

Irlandii mówià z akcentem. Istnieje

ogromna ró˝norodnoÊç akcentów, co

zwiàzane jest z miejscem pochodzenia.

Do momentu osłuchania si´, akcent

mieszkaƒców Cork mo˝e byç trudny do

zrozumienia, gdy˝ ludzie majà

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: