ZASADY GONIOMETRII
Wyższa Szkoła Zarządzania i Administracji w Zamościu
Kierunek Fizjoterapii
Jedną z ważnych metod oceny stanu czynnościowego w diagnostyce fizjoterapeutycznej jest pomiar zakresu ruchu w stawach. Jego wyniki mają istotny wpływ zarówno na określenie stopnia zmian patologicznych, ustalenie wskazań i przeciwwskazań do usprawniania, jak i weryfikacje programu postępowania terapeutycznego. Spełnia on także funkcje motywującą dla pacjenta, będąc namacalnym dowodem osiąganych postępów.
Zakresy ruchu można podawać w przyjętym systemie SFTR. Metoda SFTR jest metodą pomiaru i zapisu ruchu stawów. (International SFTR Methood of Measuring and Recording Joint Motion). Nazwa metody „SFTR” jest skrótem od pierwszych liter w języku angielskim odpowiednich płaszczyzn, względem których odbywają się wszystkie badane ruchy:
S – sagittal – płaszczyzna strzałkowa,
F – frontal – płaszczyzna czołowa,
T – transverse – płaszczyzna poprzeczna, horyzontalna,
R – rotation – płaszczyzna (płaszczyzny) rotacyjna, skrętna.
W ocenie ruchów stawów według metody SFTR stosowane są odpowiednie pozycje wyjściowe. Są to takie ustawienia stawów, jakie przyjmują one u człowieka w pozycji stojącej z kończynami górnymi opuszczonymi wzdłuż tułowia, z dłońmi w suplinacji skierowanymi do przodu. Pozycje te zostały zaczerpnięte z metody neutralnego zera polegającej na zmierzeniu drogi kątowej pokonywanej przez odcinek dystalny względem badanego stawu w stosunku do nieruchomego stawu. Pozycja wyjściowa była zawsze określana jako 0 stopni. Dlatego też nazwano ją metodą neutralnego zera.
Wszystkie ruchy i pozycje opisywane są w trzech podstawowych płaszczyznach. Są to płaszczyzny strzałkowa (S), czołowa (F) i poprzeczna (T). Wykonywane ruch, nawet te bardzo złożone, należy zredukować do jednej z tych płaszczyzn lub płaszczyzny równoległej do którejś z nich. Natomiast ruchy rotacyjne bez względu na położenie stawu i części ciała, która wykonuje skręt oznacza się literą (R).
Z uwagi na nie skomplikowany sposób zapisywania wyników pomiarów, ten rodzaj rejestracji jest powszechnie stosowany w Polsce na i świecie. Wszystkie dane uzyskane z badań, zapisuje się z pomocą trzech liczb, według następującego schematu:
· ruchy wyprostu i wszystkie ruchy prowadzone od ciała zapisuje się jako pierwsze,
· ruchy zgięcia i wszystkie ruchy prowadzone do ciała zapisuje się jako ostatnie,
· pozycja wyjściowa, którą z reguły jest pozycja 0o, zapisywana jest w środku tego złożonego z trzech liczb członu. Pozycje wyjściowe o innej niż 0o wielkości badanego stawu zdarzają się raczej w warunkach patologii,
· skłony oraz skręty głowy i kręgosłupa w lewą stronę zapisywane są jako pierwsze, natomiast w stronę prawą jako ostatnie,
· rotacja zewnętrzna kończyn zapisywana jest jako pierwsza, a wewnętrzna jako ostatnia
Pozycją wyjściową do badania jest pozycja swobodna stojąca ze wzrokiem skierowanym na wprost, czyli głowa badanego powinna znaleźć się w takim ustawieniu aby była w pozycji równoległej do podłoża, na którym badany stoi lub siedzi. Przyjęta kolejność czynności wykonywanych podczas badań zgodnych z wymogami przedstawia się następująco:
· przyjęcie prawidłowej pozycji wyjściowej przez badanego,
· zademonstrowanie i opis ruchu, który ma być wykonany,
· próba samodzielnego wykonania przez badanego,
· znalezienie punktów kostnych i przyłożenie kątomierza,
· dokonanie pomiaru czynnego zakresu ruchu.
Przy pomiarze zakresów kątowych stawów bierzemy pod uwagę:
. Płaszczyznę w jakiej przebiega ruch.
. Punkt topograficzny w którym należy przyłożyć oś goniometru.
. Ramię ruchome goniometru podąża za ruchomym odcinkiem ciała.
. Ramię nieruchome goniometru równolegle do odcinka proksymalnego.
. Właściwa stabilizacja.
. Właściwa pozycja wyjściowa pacjenta.
Przykłady zapisu ruchów w stawach z uwzględnieniem rodzaju płaszczyzny oraz wykonywanych ruchów.
Stawy obręczy kończyn górnych i staw ramienny
W stawach barkowo-obojczykowym oraz mostkowo-obojczykowym należy mierzyć:
1. wznos kończyny górnej przodem (przez zgięcie) – płaszczyzna strzałkowa,
2.wznos kończyny górnej bokiem (przez odwiedzenie)- płaszczyzna czołowa.
S wyprost - 0 – zgięcie
50 – 0 – 170
F odwodzenie – 0 – przywodzenie
170 – 0 – 0
T wyprost zgięcie
w płaszczyźnie horyzontalnej – 0 – w płaszczyźnie horyzontalnej
20 – 0 – 120
Rotacja (F 0°) mierzona w sytuacji , w której staw mostkowo-obojczykowy znajduje się w płaszczyźnie czołowej ustawiony w przywiedzeniu – F 0°
R (F 0°) rotacja zewnętrzna – 0 – rotacja wewnętrzna
60 – 0 – 70
R (F 0°) mierzona w sytuacji, w której staw ramienny znajduje się w odwiedzeniu do 90°.
90 – 0 – 80
Staw łokciowy
S wyprost – 0 – zgięcie
0 – 0 – 150
Przedramię
R odwracanie (supinacja) – 0 – nawracanie (pronacja)
90 – 0 – 80-90
Staw promieniowo-nadgarstkowy
50 – 0 – 60
F odwodzenie promieniowe – 0 – przywodzenie łokciowe
20 – 0 – 30
Staw nadgarstkowo-śródręczny
VF wyprost – 0 – zgięcie
30 – 0 - 15
VS odwodzenie – 0 – przywodzenie
40 – 0 – 0
CR odprowadzenie – 0 – odwodzenie
20 – 0 – 90
Staw śródręczno-palcowy kciuka
5 – 0 – 50
Staw międzypaliczkowy kciuka
15 – 0 – 85
Staw śródręczno-palcowy II-V
30 – 0 – 90
0 – 0 – 100
Stawy międzypaliczkowe bliższe II-V
S – wyprost – 0 – zgięcie
0 – 0 – 120
Stawy międzypaliczkowe dalsze II-V
0 – 0 – 80
Staw biodrowy
R (S 0°) oznacza, że podczas pomiarów rotacji staw kolanowy jest wyprostowany.
R (S 0°) rotacja zewnętrzna – 0 – rotacja wewnętrzna.
R (S 90°) oznacza, że podczas pomiarów rotacji staw kolanowy jest zgięty pod kątem 90°.
R (S 90°) rotacja zewnętrzna – 0 – rotacja wewnętrzna.
Staw kolanowy
Staw piętowo-goleniowy
R odwracanie – 0 – nawracanie
supinacja - 0 – probacja
Staw śródstopno-palcowy palucha
Staw międzypaliczkowy palucha
S wyprost – 0 – zgięcie.
Najczęstsze błędy pomiarowe:
Niewłaściwy dobór goniometru
Przyjmowanie różnych pozycji przez pacjenta podczas wykonywania kolejnego pomiaru
Niedbała i niewłaściwa pozycja badającego
Nieprawidłowa stabilizacja lub jej brak
Niewłaściwe ustawienie ramion goniometru w pozycji wyjściowej
Niewłaściwie wykonany ruch przez pacjenta, występowanie współruchów w innych stopniach i płaszczyznach, brak prawidłowego poinformowania pacjenta o prawidłowym wyglądzie wykonania ruchu lub wykonanie ruchu w niepełnym zakresie
Niewłaściwe ustawienie ramion goniometru po wykonaniu ruchu
Odczytanie wyniku po złej stronie goniometru
Ocena ruchomości poszczególnych stawów pozwala na obserwację zachodzących zmian. Pojawienie się wszelkich nieprawidłowości powinno zwrócić uwagę fizjoterapeuty na dobór odpowiednich ćwiczeń. Zaniedbanie pierwszych niepokojących objawów może mieć tragiczne skutki przejawiające się trwałymi zmianami w układzie mięśniowo-więzadłowym i kostnym. Odpowiednio dobrane, systematyczne i właściwie prowadzone ćwiczenia usprawniające dają szansę na zatrzymane schorzenia, a także na jego likwidację.
...
kot_fredek