-1-
Psychologia kliniczna dziecka – wykłady. Prowadzący: Marta Bogdanowicz
www.student.e-tools.pl
Internetowa Baza Pomocy Studentów Psychologii - psychol
www.psychobaza.prv.pl
Odwiedź nas!
Psychologia kliniczna dziecka – wykłady.
Prowadzący: Marta Bogdanowicz
Rozwój psychomotoryczny i jego zaburzenia
a) podstawowe pojęcia: rozwój psychomotoryczny, tempo, rytm, dynamika.
b) różnicowanie: norma i patologia, zaburzenia a różnice indywidualne, zaburzenia rozwoju a zaburzenia zachowania.
c) rozwój harmonijny i nieharmonijny, zaburzenia globalne, parcjalne, fragmentaryczne.
d) modele rozwoju w obszarze normy i patologii ( ze względu na tempo, rytm i dynamikę ).
Pojęcie „ rozwój psychomotoryczny” uświadamia nam, że rozwój ruchowy i poznawczy odbywają się równolegle, psychika i motoryka w przypadku dzieci są ze sobą powiązane. Dzięki temu możemy badać inteligencję niemowlęcia. Jeden z pierwszych testów inteligencji – kółko ze sznurkiem ( C. Buhler ).
Myślenie sensoryczno – motoryczne – jedność procesów intelektualnych i motorycznych.
Jedność psychiki i motoryki widoczna jest szczególnie we wczesnych okresach rozwoju dziecka i pozwala nam w związku z tym wnioskować o poziomie rozwoju umysłowego.
Psyche, Cattel – skala badania inteligencji małych dzieci ( od 2 miesiąca życia ).
Związek psychiki z motoryką widoczny jest także w przypadkach klinicznych. Dziecko nie potrafi stanąć na jednej nodze z zamkniętymi oczami, nie potrafi pójść po krawężniku i nie przewrócić się, ma kłopoty z bieganiem, przewraca się – te zakłócenia motoryczne wiążą się ze stanem centralnego układu nerwowego.
Są podstawy neurofizjologiczne współpracy psychiki i motoryki.
Termin „ tempo” dotyczy szybkości zmiany rozwojowej. Rytm – pojęcie, które mówi nam o tym, czy wszystkie aspekty rozwoju wykazują ten sam progres w tym samym czasie. Jeśli tak – mówimy o rozwoju harmonijnym.
Tempo
Rozwój przeciętny WR=WŻ
Rozwój opóźniony WR<WŻ
Rozwój przyspieszony WR>WŻ
Rytm
Jeżeli dziecko w zakresie niektórych funkcji rozwija się dobrze, a w zakresie innych z opóźnieniem WR £ WŻ. Może być także odwrotnie: WR ³ WŻ; najczęściej jest tak, że przyspieszenie obserwujemy w zakresie rozwoju intelektualnego, ale już nie emocjonalnego i społecznego.
WR > < WŻ – są to duże dysharmonie rozwojowe.
Dynamika = Tempo rozwoju
stałe tempo zmienne tempo
trwała nietrwała
zmiana tempa zmiana tempa
Do określenia jaka jest dynamika rozwoju służy nam analiza wywiadu z rodzicami, analiza dokumentów, wytworów dziecięcych na przestrzeni rozwoju, notatki rodziców.
O zaburzeniach globalnych mówimy wtedy, gdy mamy do czynienia z opóźnieniem rozwoju we wszystkich aspektach. Gdy opóźnienie dotyczy tylko jakiegoś aspektu rozwoju dziecka wówczas mówimy o zaburzeniach parcjalnych bądź fragmentarycznych. Opóźnienia parcjalne dotyczą nieco szerszego wycinka obserwowanego zachowania, np. motoryki dużej i małej. W zaburzeniu fragmentarycznym zakres zaburzeń jest mniejszy, np. dotyczy tylko motoryki małej.
Problemem dzieci dyslektycznych ( i z uszkodzeniem organicznym ) jest powtarzanie cyfr wspak
( Wechsler ).
Czynniki warunkujące rozwój psychomotoryczny i przyczyny zaburzeń rozwoju i zaburzeń zachowania:
a) przyczyny biologiczne – zmiany centralnego układu nerwowego;
b) przyczyny społeczne – przyczyny, które zakłócają funkcjonowanie centralnego układu nerwowego bez uszkodzeń anatomicznych, np. zaburzenia nerwicowe;
c) patomechanizm zaburzeń;
W przypadku przyczyn biologicznych skutki są bardziej drastyczne.
Specyficzne przyczyny zaburzeń rozwoju psychoruchowego:
· cz. Genetyczne działające przed zapłodnieniem i tuż po zapłodnieniu ( faza jajowa )
Ø na komórkę rozrodczą
- nieprawidłowe geny od rodziców – genopatie; ostatnie badania dowodzą, że specyficzne zaburzenia w czytaniu i pisaniu mają również tło genetyczne. Geny te występują w chromosomach 6 i 15, a ostatnie badania wskazują także na geny z chromosomów 1 i 2. Geny te niosą ze sobą niedostateczny rozwój lewej półkuli, przede wszystkim okolic związanych z mową.
- anomalie niezapłodnionych komórek rozrodczych ( m.in. chromosomów ) – genopatie (m.in. chromosomopatie, np. zespół Downa ).
Ø na zygotę
- zaburzenia rozwoju zapłodnionej komórki ( m.in. anomalie chromosomów ) – blastopatie
( m.in. chromosomopatie ).
· cz. Zewnątrzpochodne działające po zapłodnieniu ( w ontogenezie )
Ø na zarodek i płód
/ embriopatie – do 3 m.ż w łonie matki, fotopatie – od 3 do 9 m.ż w łonie matki /
- wirusy – embriopatie ( fotopatie ) wirusowe; zachorowanie przez matkę na różyczkę w ogromnym procencie może niekorzystnie odbić się na dziecku, np. mołogłowie, głuchota, ślepota, upośledzenie umysłowe głębszego stopnia.
Jeżeli matka styka się z osobami chorymi na różyczkę istnieje także ryzyko zakażenia dziecka.
- bakterie – embriopatie ( fotopatie ) bakteryjne
- naświetlania – e. aktyniczne; matka w okresie ciąży nie powinna się naświetlać.
- środki toksyczne – e. toksyczne; najlepiej żeby kobiety nie przyjmowały żadnych leków
- zakażenia przez pasożyty, m.in. toksoplazmoza gondi – fotopatie ( m.in. wskutek toksoplazmozy ).
/Toksoplazmoza gondi powoduje przede wszystkim poronienia. Jest to możliwe do zwalczenia ( kilkuletnie leczenie )/
- konflikt serologiczny; obecnie można powstrzymać produkcję przeciwciał, która zagrażałaby dziecku
- niedobory pokarmowe i witaminowe – wskutek awitaminozy i dystrofii wewnątrz macicznej
- zaburzenia krążenia – wskutek niedotlenienia i anemizacji
Są 3 metody krążenia: matki, dziecka, łożyskowy. Muszą one ze sobą idealnie współpracować. Jeśli są jakiekolwiek zakłócenia wówczas dziecko jest niedożywione i niedotlenione. Dystrofia wewnątrzmaciczna ( niedożywienie wewnątrzmaciczne ). Jeżeli po 9 miesiącach ciąży rodzi się dziecko z wagą urodzeniową taką jak wcześniak ( < 2800 ) i ma cechy wcześniaka: niewykształcone paznokcie, brak odruchu ssania, meszek pokrywający ciało – są to objawy dystrofii wewnątrzmacicznej. Po urodzeniu dzieci takie przebywają w inkubatorze. Jeżeli do 3 r.ż. nie wyrównają opóźnień rozwojowych to trwają one do końca życia.
Im wcześniej działa niekorzystny czynnik na centralny układ nerwowy tym bardziej drastyczne są objawy, szczególnie somatyczne, np. niewykształcenie kończyn, rozszczep podniebienia.
Ø na dziecko w czasie porodu
- bezpośredni uraz czaszki, np. w porodach kleszczowych
- wylewy śródczaszkowe wskutek urazu – są to pęknięcia naczyń
krwionośnych wskutek np. przedłużającego się porodu
lub nadmiernie szybkiego gwałtownego porodu. Wylew może
uszkodzić komórki mózgowe w efekcie czego występuje mózgowe
porażenie dziecięce.
- Zaburzenia w krążeniu płodowym ( zamartwica ); zamartwica
-- niedotlenienie ; dziecko po porodzie nie krzyczy, jest zasinione
( zamartwica sina ). Zamartwica sina jest lżejsza niż zamartwica blada.
Czasem takie dziecko umieszcza się w inkubatorze, a czasem wystarczą „ klipsy”.
Kilkuminutowy brak dostępu tlenu do mózgu miewa katastrofalne skutki.
- środki toksyczne podawane matce
- poród przedwczesny
Łatwiej jest się przystosować dzieciom w 7 miesiącu niż w 8.
Ø
Encefalopatie wczesnodziecięce lub określone zespoły zaburzeń psychoneurologicznych
Ø na dziecko po urodzeniu
- urazy, infekcje wirusowe i bakteryjne, zapalenie opon mózgowych,
wstrząśnienie mózgu
- intoksykacje, np. połknięcie przez dziecko jakiś tabletek
- zaburzenia metabolizmu – nieprawidłowa przemiana materii.
Organizm dziecka nie produkuje pewnych enzymów lub ma ich niedobór
i w związku z tym trawienie pokarmu przebiega nieprawidłowo.
W efekcie dziecko jest niedożywione.
Celiaklia – Zespół Złego wchłaniania : dziecko je, ale nie rośnie,
nie przybiera na wadze, ma bardzo długo trwające biegunki, wymioty.
Dzieci te muszą mieć wyłączone pokarmy białkowe.
Fenyloketonuria – brak enzymu rozkładającego białko (na drodze dziedziczenia);
przemiana białkowa jest nieprawidłowa, a produkty tej przemiany odkładają się
w układzie nerwowym. Dziecko nie rodzi się upośledzone umysłowo,
ale z czasem coraz bardziej zaczyna odstawać od rówieśników.
- Zaburzenia hormonalne
Matołectwo (kretynizm) – niedoczynność tarczycy. Powoduje ona zmiany
somatyczne i psychomotoryczne. Somatyczne: obrzęk śluzówki,
karłowaty wzrost, specyficzna budowa czaszki.
Upośledzenia umysłowe u tych dzieci zawsze ma głębszy stopień.
- Niektóre schorzenia somatyczne
Przy okazji cukrzycy u dzieci ma miejsce kruchość naczyń krwionośnych,
powodująca mikrowylewy.
- Niedotlenienie
Przyczyny tkwiące w otoczeniu zewnętrznym, które powodują zakłócenie rozwoju:
jest ich bardzo wiele, tkwią w otoczeniu rodzinnym i pozarodzinnym dziecka.
Może to być np.: deprywacja emocjonalna, nadmierne związanie z matką, osobowość rodziców, atmosfera w rodzinie – bardzo niekorzystna jest atmosfera niestabilna, gdzie przechodzi się od pełnych miłości, czułych gestów rodziców do utraty przez dziecko poczucia, że jest kochane; niekorzystna jest atmosfera depresyjna, pełna przygnębienia, niezadowolenia, przegranej, bezsilności, zagrożenia ( np. gdy ojciec pije, jest agresywny ), brak więzi rodzinnej ( dom zamienia się w hotel ), więź negatywna i wroga ( gdy członkowie rodziny oskarżają się nawzajem, mają do siebie krytykancki stosunek ), niezaspokajanie potrzeb dziecka ( bezpieczeństwa, miłości, rozwoju ).
Model ( nieprawidłowych )postaw rodzicielskich wg M. Ziemskiej
Postawy usytuowane są na dwóch osiach: dominacja – uległość; nadmierny dystans – nadmierna koncentracja.
Pozytywne postawy są w środku: autonomia – zdrowe proporcje pomiędzy dominacją i uległością. Dziecko i rodzice na zasadzie partnerstwa uzgadniają swoje potrzeby. Żadna ze stron nie pozostaje pod bezwzględną dominacją drugiej strony. Przy nadmiernym dystansie jest duża odległość psychologiczna, ale i fizyczna, np. dziecko biega godzinami po podwórku bądź rodzice godzinami wpatrują się w telewizję lub gazetę.
Zrównoważony stosunek emocjonalny – można powiedzieć, że jest to koncentracja na miarę potrzeb dziecka.
Postawa odtrącająca = nadmierny dystans + dominacja.
Rodzice kontrolują dziecko i starają się nim sterować w sposób bezwzględny. Sterowanie to ma na celu utrzymanie dziecka z daleka od siebie, np. „ a co to za dziecko, w kogo się wrodziło”. Prowadzi to często do oddania dziecka do domu dziecka lub do dziadków.
Rodzice nadmiernie kontrolują dziecko. Chcą je trzymać „ na krótkiej smyczy” i sterować nim w sposób maksymalny. Sterowanie to ma dać natychmiastowe efekty, takie jakie założyli sobie rodzice i do jakich zmierzają. Postawa ta daje w efekcie stałe wypowiadanie negatywnych ocen wobec dziecka, sformułowań świadczących o tym, że są rozczarowani, że dziecko nie spełnia ich wymagań. Niektóre dzieci podejmują się spełniania wszystkich wymagań rodziców, ale czasem się to źle dla nich kończy, np. próby samobójcze.
Postawa unikająca = nadmierny dystans + uległość.
Np. masz tu pieniążki i idź sobie coś kup, mam dla ciebie nowe gry komputerowe...
Rodzice cały czas są skoncentrowani na dziecku i każde jego życzenie jest dla nich rozkazem. W takim przypadku dzieci stają się nieodporne na stres i trudne sytuacje życiowe dlatego, że wszystko dotąd załatwiała za nich mama. Gdy takie dziecko idzie do przedszkola, gdzie nie ma mamy, może przeżywać poczucie bezsilności, zagrożenia. Dziecko jest w takiej symbiozie z matką, że nie potrafi żyć osobno.
Rodzice niekoniecznie trwają przy jednej postawie w sposób konsekwentny. Ten sam rodzic może zmieniać postawy, najczęściej na sąsiednie, np. ojciec nie interesuje się dzieckiem, nie chodzi na wywiadówki, ale od czasu do czasu postanawia zrobić porządek: przegląda zeszyty dziecka, wpisy do dzienniczka.
Przejście od postawy odtrącającej do nadmiernie wymagającej.
Wskazuje się też na to, że jeżeli w rodzinie występują różne postawy matki i ojca to jest to bardzo niekorzystne, dziecko ma poczucie niespójności.
Gdy są prezentowane w rodzinie postawy: odtrącająca i nadmiernie wymagająca, to możemy mówić o wychowaniu rygorystycznym.
Jeżeli występuje postawa unikająca i nadmiernie chroniąca, to mówimy o wychowaniu liberalistycznym ( pejoratywne ).
Korzystnym stylem wychowania jest wychowanie demokratyczne. Może ono mieć miejsce, gdy postawy rodzicielskie są prawidłowe.
Każda postawa negatywna ma swój odpowiednik w postawie pozytywnej:
Odtrącająca –akceptacja ( akceptuje dziecko takie jakie jest, co oczywiście nie oznacza, że akceptuję wszystkie jego zachowania );
Nadmiernie wymagająca – uznanie praw
Unikająca – uznanie praw
...
applepie