Jadwiga Gluźniewicz

Gabriela Raczyńska

Urszula Strzelczyk

Indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny

dla uczniów upośledzonych umysłowo w stopniu umiarkowanym

i znacznym (propozycja)

              Indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny (IPET) dla uczniów upośledzonych umysłowo w stopniu głębszym tworzymy, opierając się na  gruntownie przygotowanej diagnozie umiejętności funkcjonalnych dziecka. Ma ona formę opisową i według Joanny Orchał i Jolanty Szwiec zawiera zestawienie tych umiejętności, które przejawiają się w codziennym życiu ucznia i które w sposób bezpośredni wpływają na zwiększenie jego niezależności i jakości życia [8].

              Poznanie ucznia rozpoczynamy od ustalenia jego potrzeb, zakresu możliwości i ograniczeń. Diagnoza funkcjonalna powinna być:

·         kompleksowa,

·         profilowa (a wyniki procesu poznania powinny być zaprezentowane w sposób graficzny, gdyż pozwala to na wskazanie na funkcjonowania poszczególnych sfer względem siebie),

·         rozwojowa (określająca dynamikę i kierunek rozwoju),

·         ukierunkowana na proces rehabilitacji (wyniki diagnozy powinny stanowić podstawę do konstruowania programu rehabilitacji, edukacji i być źródłem wiedzy o metodach, technikach możliwych do wykorzystania w procesie indywidualnego oddziaływania),

·         prognostyczna (umożliwiająca przewidywanie osiągnięć dziecka),

·         nieinwazyjna (proces poznania powinien przebiegać w naturalnych warunkach [3].

              Tworzenie dokumentacji diagnostycznej, a następnie planów i programów wspomagania rozwoju opiera się na założeniu, że dziecku pomaga wielospecjalistyczny zespół. W jego skład wchodzą: wychowawca, nauczyciel prowadzący z nim zajęcia rewalidacyjne, pedagog, psycholog, rehabilitant, logopeda, lekarz i inni. Aktywnymi uczestnikami diagnozowania i procesu tworzenia programu są również rodzice ucznia. Informacje o naszym wychowanku i jego specjalnych potrzebach uzyskujemy z:

·         orzeczenia poradni psychologiczno  pedagogicznej,

·         obserwacji, wywiadów, rozmów, opinii,

·         wyników zastosowania narzędzi diagnostycznych, np. programu TEACCH, Inwentarza do oceny postępu w rozwoju społecznym głębiej upośledzonych umysłowo H. C. Gunzburga,

·         analizy otoczenia dziecka.

              Interesuje nas przede wszystkim: jak uczeń funkcjonuje w klasie, w domu, w najbliższym otoczeniu, na ile potrafi być samodzielny, jak przebiega i na jakim poziomie jest jego rozwój fizyczny, umysłowy i społeczny, co lubi, jak spędza czas wolny, czy występują u niego zachowania nietypowe, utrudniające edukację?

              Z prawidłowo opracowanej diagnozy wyciągamy wnioski i ogólne wskazówki oraz określamy na jej podstawie zakres treści umieszczany w programie edukacyjnym. Pozwala nam ona także ustalić sferę najbliższego rozwoju ucznia. Przez sferę tę wg Wygodskiego rozumiemy ...różnicę pomiędzy poziomem rozwiązywania zadań dostępnych pod kierunkiem i przy pomocy dorosłego, a poziomem rozwiązywania zadań w samodzielnym działaniu [5].

              Mieszczą się w niej zatem zachowania, które jeszcze nie występują spontanicznie, lecz które można już wywołać, gdyż istnieje odpowiednia gotowość funkcjonalna centralnego układu nerwowego.

              Dla wszystkich uczniów upośledzonych umysłowo opracowano wspólną podstawę programową. Zakres jej realizacji wyznaczają potrzeby rozwojowe każdego dziecka i całego zespołu edukacyjno-terapeutycznego.

              Edukacja uczniów niepełnosprawnych w stopniu głębszym odbywa się zgodnie z siatką godzin obejmującą następujące przedmioty: funkcjonowanie w środowisku, muzyka z ryt-miką, plastyka, technika, wychowanie fizyczne. Głównym celem pracy każdego nauczyciela klas edukacyjno-terapeutycznych jest rozwijanie autonomii ucznia niepełnosprawnego poprzez jego personalizację oraz socjalizację.

              Opracowany dla niepełnosprawnego dziecka indywidualny program edukacyjno-tera-peutyczny powinien być skonstruowany w taki sposób, by dawał konkretne wskazówki do konstruowania przestrzeni rozwojowej i planowania aktywności wychowanka.

Przykładowy indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny

na rok szkolny 2005/2006

Imię: Izabela

Nazwisko: xxxxxx

Data urodzenia: 21.08.1983 r.

Imiona rodziców: xxxxxx

Adres zamieszkania: xxxxxx

Telefon: xxxxxx

Informacje o uczniu

Diagnoza medyczna

              Uszkodzenie okołoporodowe (przyrośnięte łożysko). Niedotlenienie mózgu w czasie porodu. Epilepsja: ataki epilepsji są rzadkie i objawiają się najczęściej kilkuminutowym bezruchem - dziewczynka nie pamięta, co się wtedy dzieje (uczennica przyjmuje leki przeciwpadaczkowe 2 razy dziennie).

Diagnoza psychologiczno-pedagogiczna

              Upośledzenie umysłowe w stopniu umiarkowanym. Myślenie na poziomie przedoperacyjnym. Zaburzona analiza i synteza wzrokowo-słuchowa. Rozpoznaje głoski tylko w nagłosie. Potrafi odwzorować prosty tekst, lecz niewłaściwie odwzorowuje litery: b, p, t, d, f, g. Potrafi się samodzielnie podpisać. Nie opanowała umiejętności czytania, pomimo że zna większość liter. Dodaje i odejmuje na konkretach w zakresie do 10. Klasyfikuje przedmioty w kolekcje, segreguje do 10 elementów wg wielkości. Nie myśli operacyjnie w zakresie stałości długości, masy, cieczy. Rozpoznaje monety 5, 10, 20-złotowe. Zna pory roku, miesiące i dni tygodnia. Ma dość dużą wiedzę o otaczającym świecie. Definiuje przedmioty opisując, do czego służą i z czego są zrobione. Rozumie złożone polecenia. Ładnie mówi, zna i stosuje formy grzecznościowe.

              Ma zaburzoną  pamięć długotrwałą i dlatego opanowaną wiedzę należy ciągle utrwalać. Dziewczynka jest bardzo dobrze rozwinięta grafomotorycznie. Starannie i dokładnie koloruje obrazki, wypełnia kontury, wykonuje prace plastyczne i techniczne. W ubiegłym roku szkolnym zaczęła wykonywać samodzielnie rysunki, które są na poziomie rozwojowym dziecka 5 - 6-letniego.

              Jest samodzielna pod względem samoobsługi, potrzebuje jednak sporo czasu, by te czynności wykonać. Dba o higienę osobistą, estetycznie spożywa posiłki, posługując się nożem i widelcem.

              W kontaktach społecznych nieśmiała, potrafi jednak samodzielnie pójść do pobliskiego sklepu i zrobić zakupy (zapamięta 3 produkty) za odliczoną gotówkę. Pomaga mamie w przygotowaniu posiłków, dba o ład i porządek w zadowalającym stopniu, zmywa naczynia, posługuje się sprzętem AGD, szyje po śladzie na sztywnym materiale. Potrafi przyszyć guzik (z pomocą nauczyciela). Telefonuje samodzielnie do babci i siostry.

Zalecenia specyficzne

Należy przygotować Izę do zdobycia umiejętności możliwych do zastosowania w życiu codziennym, np.:

·         nawlekania igły, szycia prostym ściegiem przed igłą, okrętkowym i dzierganym,

·         przyszywania guzików z dwiema i czterema dziurkami,

·         odmierzania długości linijką,

·         posługiwania się pieniędzmi i kalkulatorem,

·         kupowania w sklepach za odliczoną gotówkę,

·         dokonania prostych opłat na poczcie lub w banku,

a także utrwalać sprawność funkcji psychofizycznych.

              Obecnie  stan zdrowia dziewczynki jest na tyle dobry, że można podjąć działania przygotowujące ją do uczestnictwa w przyszłym roku w warsztatach terapii zajęciowej.

              Wskazane byłoby również zwiększenie oferty placówek kulturalno-oświatowych odwiedzanych przez dziecko (kino, teatr, kawiarnia).

Charakterystyka uczennicy (ulubione formy aktywności, usposobienie, zachowania nietypowe, uzależnienia itp.)

              Izabela jest  zdyscyplinowana, dobrze zmotywowana do nauki. Pracowita, wytrwała i staranna w wykonywaniu zadań. Ma pogodne usposobienie, jest miła, spokojna i bardzo wrażliwa. Mimo swojej nieśmiałości i ograniczonych kontaktów z grupą ze względu na indywidualny tok nauczania, dobrze w niej funkcjonuje i jest przez nią lubiana. Potrafi dostosować się do reguł gry, spokojnie znosi przegraną. Jest przywiązana do rodziny, żyje jej problemami i radościami. Nie wykazuje zaburzeń zachowania.

Sytuacja rodzinna

Rodzina pełna: matka, ojciec, trzech braci i siostra. W domu z rodzicami mieszka dwóch braci. Izabela jest w pełni akceptowana przez wszystkich. Rodzina jest zaangażowana w rozwój i edukację dziewczynki. Warunki mieszkaniowe są bardzo dobre, dziewczynka ma własny pokój. Sytuacja materialna rodziców jest jednak na tyle trudna, że nie ma możliwości zapewnienia Izabeli dodatkowych atrakcyjnych zajęć w placówkach kulturalno-oświatowych i sportowych poza tymi, które proponuje szkoła.

Osoby uczestniczące w procesie wspomagania rozwoju:

Nauczyciel: .........................................................................

Rehabilitant: .......................................................................

Tygodniowy plan zajęć