Wykład 1 2.10.2006 dr Roman Śniady
CHARAKTERYSTYKA SYSTEMÓW ROLNICTWA – ksero
Metody rolnictwa ekologicznego:
Najczęściej jest stosowana metoda 2 (?), która łączy rolnictwo biodynamiczne – to część rolnictwa ekologicznego.
Koncepcje agro-żywnościowe:
Rolnictwo ekologiczne – to system gospodarowania, który aktywizując przyrodnicze mechanizmy produkcyjne poprzez stosowanie środków naturalnych, nie przetworzonych technologicznie, zapewnia trwałą żyzność gleby i zdrowotność zwierząt oraz wysoką jakość biologiczną produktów rolniczych.
Jest to system zrównoważony pod względem ekologicznym, ekonomicznym, społecznym, nie obciąża środowiska, jest w dużym stopniu niezależny od nakładów zewnętrznych, umożliwia zachowanie oraz rozwój wsi i rolnictwa jako kategorii społecznych i kulturowych.
System:
ﻫ Ekonomicznie wydolny,
ﻫ W dużym stopniu samowystarczalny,
ﻫ Przyjazny środowisku,
ﻫ Trwały,
ﻫ Społecznie i kulturowo pożądany,
ﻫ Etyczny i estetyczny.
W 2004 roku:
ﻫ 31 mln ha rolnictwa ekologicznego
ﻫ W Polsce 87 tys ha
ﻫ 26% uprawy ekologicznej à Lichtenstein
ﻫ 0,59% w Polsce
Najnowsze dane – powierzchnia użytków rolnych rolnictwa ekologicznego w Polsce:
2003 – 50 tys ha
2004 – 82 tys. ha
2005 – 167 tys. ha
396 gospodarstw na Dolnym Śląsku
7193 gospodarstw ekologicznych w Polsce
ZASADY ROLNICTWA EKOLOGICZNEGO:
ﻫ Ochrona środowiska produkcji rolniczej: gleby, wody, krajobrazu (dążenie do biologicznej samoregulacji w obrębie gospodarowania, rozumianego jako system ekologiczny);
ﻫ Wysoka jakość biologiczna płodów rolnych – (‘pierwotna’) nawiązująca do właściwości produktów powstających naturalnie w przyrodzie, bez ingerencji człowieka;
ﻫ Poprawa żyzności gleby – uważana za podstawę zdolności produkcyjnych;
ﻫ Dążenie do zamknięcia obiegu materii – poprzez zrównoważenie produkcji zwierzęcej w gospodarstwie (samowystarczalność paszowo-nawozowa);
ﻫ Różnorodność biologiczna (gatunkowa) – sprzyjająca przywracaniu równowagi w środowisku produkcji.
CELE – ksero
Celem jest dostarczenie substratu organizmom glebowym oraz stworzenie optymalnych warunków wzrostu i rozwoju roślin.
Podstawowe nawozy ekologiczne: obornik, gnojówka, woda gnojowa, kompost, nawozy zielone.
Nawozy uzupełniające
Organiczne
Mączka z kości, krwi, rogów, kora drzew, trociny.
Mineralne
Mielone skały (bazalt, gips)
Aby utrzymać żyzność gleby:
ﻫ Płytkie odwracanie, głębokie spulchnianie;
ﻫ Agregatowanie (zapobiega ugniataniu gleby, względy ekonomiczne);
ﻫ Maksymalne skrócenie czasu, w którym gleba pozostaje bez okrywy roślinnej.
Płodozmian
Funkcje:
ﻫ Utrzymanie optymalnej zawartości próchnicy oraz żyzności gleby;
ﻫ Zapobieganie nadmiernemu rozwojowi chorób i szkodników;
ﻫ Niedopuszczenie do niekorzystnego rozwoju chwastów;
ﻫ Rotacje 4-letnia;
ﻫ Motylkowe 25% minimum;
ﻫ Musi obejmować międzyplony.
Działanie zapobiegawcze:
Bezpośrednie zwalczanie: metody mechaniczne i termiczne.
Preferowane odmiany genetycznie ustalone o tzw. szerokiej odporności na choroby i szkodniki jak również konkurencyjne wobec chwastów, formy lokalne.
Materiał: reprodukowany regionalnie w gospodarstwach ekologicznych. Niedozwolona jest uprawa roślin genetycznie modyfikowanych. Syntetyczne zaprawy nasienne są zakazane.
Dozwolone naturalne preparaty jak substancje biodynamiczne.
Podstawą ochrony roślin są działania zapobiegające nadmiernemu rozwojowi chorób i szkodników to:
ﻫ Odmiany odporne,
ﻫ Właściwe kształtowanie krajobrazu,
ﻫ Wprowadzenie odpowiedniego płodozmianu,
ﻫ Podwyższenie aktywności biologicznej gleby,
ﻫ Wzmacnianie kondycji roślin.
Obecność zwierząt w gospodarstwie ekologicznym sprzyja urozmaiceniu upraw polowych, ze względu na konieczność pozyskiwania odpowiednich pasz.
Chów zwierząt usprawnia zamknięcie obiegu materii organicznej w obrębie gospodarstwa.
Zwierzęta mogą wykorzystywać tereny nie nadające się pod uprawę roślin towarowych.
Ï Bilans P i K
Ï Zużycie energiigospodarstwo ekologiczne: pszenica ozimamniejsze zużycie energii ~ 50% mniejsze GJ/ha ~ 30% mniejsze GJ/t niż w rolnictwie konwencjonalnym
Ï Życie organizmów w gospodarstwie ekologicznym jest bardzo różnorodne, dużo mszyc, biedronek, dżdżownic.
o Porównane zaw. pozostałości chemicznych środków ochrony roślin:owoce cytrusowe rolnictwo konwencjonalne 3,5% rolnictwo ekologiczne 0,96%sałata r. konwencjonalne 60% r. ekologiczne 20%winogrona r. konwencjonalne 90% (włosi – najbardziej skażone winogrona i wino) r. ekologiczne 10%wino r. konwencjonalne 65% r. ekologiczne 11%
Ocena wpływu rolnictwa ekologicznego – ksero
ZNACZENIE PŁODOZMIANU W ROLNICTWIE EKOLOGICZNYM
Płodozmian – dobór i następstwo roślin zaplanowane z góry na wiele lat dla określonego obszaru gospodarstwa.
Zmianowanie – ściśle określone następstwo roślin.
PLON
Obecność agrofagów
Biologiczna aktywność gleby
Zawartość substancji organicznej w glebie
Zawartość składników pokarmowych
Struktura i uwilgotnienie gleby
Oddziaływanie przedplonu i zmianowania na plonowanie roślin
Podstawowe zasady rolnictwa ekologicznego:
ﻫ Stosowanie wielostronnych płodozmianów z udziałem roślin motylkowych /strączkowe i motylkowe drobnonasienne/ oraz wysyconych poplonami uprawianymi na zielone nawozy,
ﻫ Dążenie do wzrostu żyzności i biologicznej aktywności gleby dzięki stosowaniu nawożenia organicznego, wielostronnego płodozmianu, odpowiedniej uprawy roli itp.,
ﻫ Dążenie do zamknięcia obiegu materii organicznej i składników pokarmowych w ramach gospodarstwa, rozumianego jako organiczna całość /równowaga paszowo-nawozowa/,
ﻫ W ochronie roślin przed chorobami i szkodnikami podstawowe znaczenie ma profilaktyka /płodozmian, nawożenie organiczne, dobór odmian/ oraz wzrost naturalnej odporności gleby przeciwko patogenom, dzięki dużej jej biologicznej aktywności,
ﻫ W ograniczeniu zachwaszczenia podstawowe znaczenie ma płodozmian, poprawna uprawa roli oraz rozwinięte metody mechanicznego ich zwalczania.
Zadania płodozmianu w rolnictwie ekologicznym:
ﻫ Zapewnia wzrost żyzności i biologicznej aktywności gleby, dzięki uprawie mieszanek roślin motylkowych z trawami oraz roślin strączkowych i międzyplonów;
ﻫ Ogranicza rozprzestrzenianie się chorób, szkodników i chwastów;
ﻫ Umożliwia pełne wykorzystanie składników pokarmowych z gleby poprzez następstwo roślin o różnym zapotrzebowaniu i różnej zdolności ich pobierania;
ﻫ Ogranicza wymywanie składników pokarmowych, a głownie azotanów do wód gruntowych oraz chroni glebę przed erozją;
ﻫ Zapewnia pokrycie zapotrzebowania posiadanych zwierząt na pasze w okresie żywienia letniego oraz zimowego;
ﻫ Pozwala optymalnie wykorzystać sprzęt, jakim dysponuje gospodarstwo oraz warunkuje możliwie równomierne rozłożenie prac w okresie roku;
ﻫ Zmniejsza ryzyko produkcji dzięki większej jej różnorodności.
Planując płodozmian w rolnictwie ekologicznym trzeba uwzględnić również inne kryteria:
ﻫ Znaczący udział towarowej produkcji roślinnej (ziemniaki, pszenica, żyto, gryka, warzywa), gdyż za te produkty rolnik łatwiej może uzyskać wyższe ceny;
ﻫ Szerszy asortyment produktów (np. podstawowe gatunki warzyw) ze względu na możliwość sprzedaży bezpośrednio do małych sklepów;
ﻫ Zasoby siły roboczej i okresowe spiętrzenie prac (pielenie upraw).
Rośliny o małym znaczeniu w rolnictwie ekologicznym:
Roman1313